Belaunaldiz belaunaldi umeei kantaturikoen bilduma osatu dute sarean
Herriz herri eta etxez etxe adinekoen bizipenak jaso eta garai batean etxeko txikienen belarriak gozatzen zituzten kantu, kontu, jolas eta ipuinen bilduma osatu dute interneten. "Talo, talo txin", "Katu mixi marrau", "Senda, senda mina" eta beste hamaika kontu jasotzen ditu Xaldun Kortin, Jolastu gurekin! egitasmoak, 0-6 urte arteko haurrekin aritzeko pentsatuak.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
“Mendez mende eta ahoz aho etxeetako sukaldeetan transmititu den ondare hori guztion esku jartzea du helburu ekimen honek”, dio Nafarroako Hezkuntza Departamentuak martxan jarri duen webguneak. Testu, audio eta bideo bidez, kantu ugari aurki daitezke bertan, eskuekin eta hatzekin jolasteko, mina arintzeko, lokartzeko, taldean jolasteko…
“Xingulu-mangu, gure haurra nongo?”
“Txoriak pio, pio, pio! Errotak kan, kan, kan!” diote Leitzan, eta esan bitartean hatzekin nola egin behar den ere azaltzen dute bideoan; beste hau jaso dute Igantzin: “Talo, talo txin! Hator etxera Martin, ogi puska handi batekin. Taloa zegok adarrean, bere aulki nabarrean. Pirri, porru ta purru, pirrip eta purrun, hire bizkarrean!”; Goizuetan berriz, “Katu mixi marrau! Laratzean goiti, bere bost umeak ondotik, seigarrena sabelean, ogi pixka bat magalean. Marrau, marrau, marrau!”; Etxarri Aranatzen, “Euria, euria! Artzaiaren txapela, gorria! Elurra, elurra! Artzaiaren txapela, makurra!”; umeak lokartzeko Berroetan entzuna: “Momoloxtina momollo, otsoak jan du artzaina, otsokumeak bildotsa. Ai, nire bihotza!”; eta mina arintzeko beste hau Lekarozen: “Senda, senda mina, ostatuko astoaren putx-urrina, Lartxeko oilo beltxaren txirina, joan da Maddiren mina!”; trostan ibiltzeko, Otsagabian: “Tro, tro, tro, mandoko! Bihar Irunerako, etzi Zangozarako, handik zer etorriko? Panelu bat buruko, eraztun bat eriko!”; hankekin jolasteko, Auzan entzuna: “Xingulu-mangu, gure haurra nongo? Ona bada, etxerako, gaiztoa bada, kanporako. Turrut, turrut! Amarendako!”… Luzea da zerrenda.
Kantu sorta oparoaz gain, webgunean bildu dituzte antzezlan bat, haur hizkerari lotutako hiztegitxoa eta hainbat ipuin (Asto zaharra mukizu, Sanson eta Erroldan, Tartaro, Patxiku eta ilargia, Otsoa, hartza, basurdea eta artzaina…).
Egitasmoan parte hartu dute Euskokultur Fundazioak, Bortzirietako Euskara Mankomunitateak eta Labrit Ondareak. Eta beraien hitzak berreskuratuz, “katea ez dadila eten, egungo eta etorkizuneko umeek ere deskubri eta goza ditzaten hitzaren poza eta magia”.
Adituen irizpideei jarraituko dien pantailekiko deseskalatzea premiazkoa da eskolan eta etxean. Osasunaren bueltako Espainiako Estatuko erakunde garrantzitsuenek sortu berri duten plataformak hala dio. Internet eta sare sozialekiko “hiperkonexioa da pandemia berria”... [+]
Legez, 16 urte bete arte ezingo dituzte sare sozialak erabili Australian, urte bukaera honetatik aurrera. Baina nola gauzatzen da hori praktikan? Gobernuaren azterketa batek ondorioztatu du teknikoki bideragarria dela, eta aurrekaria jarri du bide bera hartu nahi duten... [+]
Dantza, xake edo kirol topaketak egiten diren bezalaxe, literatura gustuko duten haur eta gazteek ere zaletasuna partekatu, elkar ezagutu eta egunpasa ludikoa egiteko aukera izango dute, datorren igandean. Ikasturtean zehar elkarri gutunak idazten aritu diren 130 gaztetxo... [+]
Mireia Centeno Gutierrez psikopedagogoak haurren elikaduraren inguruko zenbait gako eman ditu; hala nola jatera behartzeak eta jakiak debekatzeak dituen ondorioak aipatu ditu.
Ludotekan, gazte txokoan, udalekuetan... batzuk musukatzen ari direla, beste hark zakila erakutsi duela eta honakoak gorputzarekiko irainak jaso dituela, hori guztia kudeatzea ez dute erraza hezitzaileek. Adibide praktikoz lagunduta, 'Nola landu sexualitatea hezitzaileon... [+]
Irati Aizpurua Alquezar abokatuak zuhurtziaz erantzun ditu ARGIAren galderak, eta testuinguru juridikoa eman digu, Debako udal liburutegian gertatzen denaren inguruan. Elkarrizketa zabal batean berriki kontatu dugunez, 2 urtera arteko haurrek galarazita dute Debako haur... [+]
Pippi Kaltzaluzeren istorioak lehenengoz kaleratu zirenetik 80 urte bete direla-eta, leku berezia eskaini diote Boloniako Nazioarteko Haur eta Gazte Liburu Azokan. Azkarra, independentea, errebeldea, lotsagabea, menderakaitza, apur bat basatia, sormen handikoa, ausarta eta... [+]
2 urtera arteko haurrek galarazita dute Debako haur liburutegian egotea, eta 2-6 urtekoek 16:30-17:30 artean baino ezin dute egon. Hogei urtez horrela funtzionatu duen ageriko diskriminazioa buka dadila eskatzeko ama talde bat elkartu denean, ezetz erantzun die udal gobernuak... [+]
Haurtzaroaren amaiera eleberri distopikoa idatzi zuen Arthur Clarkek, 1953. urtean: jolasteari utzi dion gizarte baten deskribapena. Eta ez al da bereziki haurtzaroa jolasteko garaia? Jolasteko, harritzeko, ikusmiratzeko eta galdera biziak egiteko unea. Ulertzeko tartea zabalik... [+]
Eskolaz kanpoko jardueren eskaintza zabala egiten duten ikastetxeen aldean, beste askok ez du horretarako aukerarik; eta eskola bereko ikasleen artean ere, denek ezin dute ekintzetan parte hartu, baliabide ekonomikoek baldintzatuta. Esku hartzeko dei egin diete instituzioei:... [+]
Miopia gero eta gehiago eta gero eta lehenago ari da garatzen, eta horren arriskua da dioptriak gehitzen joatea eta helduaroan begiari lotutako hainbat gaitz izateko aukerak dezente handitzea. “Eguzki-argia jasotzea inportantea da, eta denbora asko ez igarotzea oso gertu... [+]