“Azken dantza hau” bisiguarena izan ez dadin
Txikitan kaian arrantzatu ohi genituen ‘pantxito’ gehienak ziurrenik bisiguak izango ziren, baina nekez ikusten genituen bisigu handiak. Izatekotan, jatetxe ezagunetan izango zen, arraindegietako bisigu gehienak kanpotik ekarriak ziren bitartean. Egun, kostaldeko hainbat herritan bestelako espezieen ale gazteak ere pantxitotzat hartu ohi dira: hala nola lentoi, lamote edo birloteak. Bisigua bereizteko, ordea, begiaren tamaina handiagoari erreparatu behar zaio; eta zakatzen atzealdean duen orban beltz borobilari (zaila bereizten, ale txikietan). Kontuan izan, eta utzi aske, uretan.
Bisigua (Pagellus bogaraveo)
Taldea: Ornoduna / Arraina.
Neurria: 30-40 cm.
Non bizi da? Gazteak pelagikoak dira, baina helduak sakonera handitan bizi ohi dira (400-700 m).
Zer jaten du? Itsas-hondotako krustazeoak, moluskuak, arrainak eta planktona.
Babes maila: Laket-arrantzale bakoitzak urtean ale bakarra hartu dezake (>40 cm). Arrantza komertzialean arautegi bereziak daude.
Bisigua (arrozela, Hondarribin), XIV. mendetik da euskal kostaldean arrantzatua. Hasieran eskuz harrapatzen zituzten, amuz beteriko pita bertikalak erabilita. XIX. mendean, arrantzaleak pita-lerro luzez osaturiko tretzak (gazteleraz, "palangre") erabiltzen hasi ziren. Ordurarte, bisigua Euskal Herrian deskargatutako arrain-espezie garrantzitsuenetako bat izan zen. 1950. hamarkadan, arraste-arrantzaren hedapenarekin, bisigu-harrapaketek ere gora egin zuten, 20 urtez. Baina ez gehiago, ez zegoelako. Gaur egun, 1970ean arrantzatzen ziren 100 aletik bakarra arrantzatzen da. Eta azken hamarkadari erreparatuta, bisiguaren ugaritasuna heren batera amildu da.
Gure arrantzaleen eremuko bisigu populazioa eremu honetara hedatzen da: Kantauri itsasotik, Bizkaiko Golkoa zeharkatuta, Eskoziara. Eta badira beste bi populazio ere, neurri txikiagoan gainbehera sumatu dutenak. Batetik, Iberiar Penintsula hegoaldeko populazioa; bestetik, Azores irla inguruetakoa. Gure jatetxeetan nahiz Orioko Bisigu-egunean topatuko ditugun gehienak ziurrenik bi populazio hauetatik arrantzatuak izango dira; eta gure ingurutik, ordea, oso gutxi.
Bisiguaren berreskuratze-prozesuak hainbat erronka ditu. Batetik, bisigu guztiek gonada ar eta emeak garatzen dituzte; txiki guztiak arrak dira, eta behin 33 cm inguruko neurrira heltzean, 4-6 urte dituztela, gehienak eme bilakatzen dira, arrautzak ernaldu ahal izateko ar mantenduko diren gutxi batzuk izan ezik. Arrantzaleek gehien estimatzen dituzten aleak, eta legez hartu ditzaketenak, handienak izan ohi dira (>36 cm arrantza industrialean, >40 cm laket-arrantzan); beraz, arrantzatzen diren gehien-gehienak, arraultzak errungo dituzten emeak dira. Bestetik, ugalketa neguan egiten duen espezie hau Gabonetako aspaldiko ohiturei aurre egin beharrean aurkitzen da, garai zaurgarrienean alegia. Eta azkenik, sakonera handietan bizi diren arrainak izaki (helduak 400 – 700 metro inguruko sakoneratan bizi ohi dira), hazkunde motela izaten dute; 10 eta 20 urte bitartean bizi daitezke. Eta honek, espeziea arrantzatu gabe egonda ere, berreskuratzeko urte dezente beharko direla iradokitzen du, hainbat belaunaldik eme bihurtzeko gutxieneko neurria hartu arte bederen.
Iberiar Penintsulakoak gara bisiguaren kontsumitzaile handienak. Historiagatik eta ohituragatik, beharbada. Ondare kultural izendapena jasotzeko hautagai aproposa izan liteken espezie hau laket-arrantzan harrapatuz gero ordea, kontuan izan, ale handi eta bakarra arrantzatu dezakezula, urtean. Beraz, ondo izoztu Gabonetarako, eta tartean, dastatu arraigorriak, lamoteak, lentoiak, edo birloteak. Denak dira antzekoak, txikitan. Baina eman diezaiogun bisiguari bere aukera; pantxitoak bisigu izan daitezen. Bego hamarkada hau (gutxienez) eta, ondo jokatuz gero, etorriko da, betikotz, gure (itsas-h)ondora.
Tarteka bada ere, inoiz ikusiko zenuten hego beltzeko “erle erraldoi” eta potolo bat zuen inguruan hegan. Hala bada, ziur izan intsektuen artean ikusgarrienetako bat ikusi duzuela. Eta ziur izan, baita ere, ez duzuela inongo arriskurik, itxura itzeleko erlastar honek... [+]
Sugea eta eguzkia: pertsona askoren buruan banandu ezinak diren bi hitz. Sugea entzuten dugun aldiro, egun bero eta argi bat irudikatzen dugu. Buruak hala funtzionatzen baitu: asoziazio horiek egiten ditu duen informazioarekin. Eta ez da arraroa, bestalde; izan ere, sugeak... [+]
Aszidiak tunikadun modura ere ezagutzen diren itsas ornogabeak dira. Munduko ozeano guztietan dauden animalia iragazle sesilak dira: bizitzaren zatirik handiena azalera solidoetara –arroka, maskor edo egitura artifizialetara– finkatuta emango dute, ura etengabe... [+]
Duela egun batzuk Zeraingo mendietan nenbilela, gorpu bat topatu nuen bidearen erdian. Lehen aldia zen halakorik ikusten nuela, eta kosta zitzaidan identifikatzea. Bere tamaina txikia ikusita, kume bat izan behar zuela pentsatu nuen; baina oker nenbilen. Munduko ugaztun... [+]
Lurreko bi heren baino gehiago ura da; ur horretatik %96, ozeanoetako ur gazia. Eguzki izpiak ozeanoetako lehen 200 metroko sakonerara heltzen dira, eta bertan bizi dira munduko arrantza industriak ustiatzen dituen espezie ia guztiak. Aitzitik, zientziak gehiago erreparatu izan... [+]
Askorentzat uda soinuaren egilea da hegazti hori eta, seguruenik, hau dela eta mila izen ditu Euskal Herrian. Hauetako batzuek bere ‘txrriiii-txrrriiii-txrriii’ kantu deigarriari egiten diote erreferentzia: txirritxori, zirringilo, irrigo edo kirrilo, adibidez. Beste... [+]
Gorputzeko ezkatak kolore berde bizikoak ditu; biziak eta deigarriak. Eta horiekin nahasten dira, sare bat osatuko balute bezala, orban beltzak, bizkar osoan zehar. Gizakiaren begietara gardatxoa gardatxo egiten duena, ordea, saihetsean aurkituko dugu. Bertan, lerrokatuta,... [+]
Haurtzaroan, lursailen batean, parkeren batean edo baserri giroko lurretan sarritan izaten genituen “txitxareak” eskuartean… Jolas guneak gero eta artifizialagoak diren garai hauetan ordea, zaila da hiri nahiz herri-guneetan halakoak topatzea. Baina itsasoko... [+]
Kaxalotea edo zeroia (Physeter macrocephalus) munduko horzdun zetazeo handiena da, eta baita munduko horzdun animalia handiena ere. Beheko barailan soilik ikusten zaizkio hortzak, baina bakoitzak kilo bateko pisua izan dezake. Izatez, ez dago oso argi zertarako erabiltzen dituen... [+]
Gure hondartzak marrazoz beterik daude. Igerilariak lasai egon, kostaldean 100-200 metroko sakoneran ditugun hondartza zabalez ari bainaiz. Bertan bizi da Atlantikoko marrazo ugariena eta txikiena.
Anbotoko Mari ezagutzen dugu askok, Aralarko dama, Aketegiko dama eta beste izen ugariz ere ezaguna dena. Amalur izaki gorputza hartua da Mari, gure jainkosa, euskaldunon artean ezaguna. Soineko apainez jantzitako andere bezala aurkezten da herri askotan. Baina nor ote da Mari... [+]
Gaur aurkezten dugun intsektuaren izen zientifikoak, besteak beste, bi gauza azaltzen dizkigu: alde batetik, gorria dela (ez erabat) eta ez duela hegorik. Okerrak ez dira biak ala biak, baina gorria ez da bere kolorazio bakarra, eta hegoak ere izan baditu, baina beraien tamaina... [+]
Sugea entzun eta leku lehor bat etorriko zaio burura askori, narrastiek beroa behar dutela ondo barneratua baitu gizakiak. Suge guztiak ez dira berdinak, ordea; denek ez dituzte baldintza berak gustuko, eta horri esker dago, besteak beste, dagoen dibertsitatea. Bakoitzak bere... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Ugaztunei eskainitako azken artikuluaren amaierako hitzak hurrengo animalia aurkezteko aitzakia paregabea dira. Bertan esaten genuen muturluzeak erreka “garbi eta txukunak” behar dituela, kutsadurarik gabeak baina elementu natural anitzekin. Animalia txiki horren... [+]