Antonia Manot hil da 95 urte bete berritan, bere seme Diego Paredesek sare sozialetan jakinarazi duenez.
Espainiako Badajoz probintzian jaioa, Zalamea de la Serena herrian. Bost anaia-arrebetan –bi mutil eta hiru neska– bera zen zaharrena. Bere zenbait senide eta gurasoak Zarautzera etorri ziren bizitzera, eta bera 1962an etorri zen eta zazpi seme-alaba izan zituen.
"Nik semea galdu nuen, berak esan zidan bezala, baina asko irabazi nituen Euskadin! Jonena gertatu eta gero, ni kalean batera edo bestera eta, parean, hiru-lau gazte, bikainak, batere ezagutzen ez nituenak: “Agur, ama! Agur!”. Zalameatik hona etortzea zerua izan zen niretzat, baita nire semearena gertatu baino lehen ere, jendeak ikaragarri lagundu zidan eta. Zerutik jaitsia bezala erori nintzen Zarautzen, denek laguntzen zidaten", adierazi zion duela hamar urte Miel A. Elustondori ARGIArako eginiko elkarrizketan.
Bere seme Jon ETAn sartu zen. Honela kontatzen du bere anaia Mikel Paredesek Miel A. Elustondok eginiko beste elkarrizketa batean. "Injustizia zen orduko justizia. Jonek, bere kuadrillan bertan zenbait jende zer edo zertan zebilela ikusi zuen, eta berak ere bide hartatik jotzea erabaki zuen. Herrian zenbait talde osatu zituzten, eta talde haiek zein bere aldetik zebiltzan, loturarik gabe. Talde bat erortzen zenean, hiruzpalau harrapatzen zituzten, ez beste inor. Horrelaxe hasi zen Jon. Egun batean, ezkutatu egin zen, eta handik urtebetera harrapatu zuten. Guardia zibila Jonen bila etxera etorri zitzaigunean. “Non da zure semea?”, galdetu zioten gure amari. Eta ama harri-harri: “Kanpin egitera joan da”. Baita zera ere! 1974an, ETAk [Luis] Gómez Acebo [Pilar Borboikoaren senarra] bahitzeko asmoa hartu zuen gogoan, ordainetan Espainiako kartzeletako presoak aska zitzaten. Komandoak jo eta su zebiltzan. Hiruzpalau komando Bartzelonara joan ziren, zein bere aldetik orduan ere, eta halako batean hantxe harrapatu zuten Jon".
Bartzelonan atxilotu zuten banku baten lapurretan sortutako tiroketa batean guardia bat hiltzea egotzita, eta 1975eko irailaren 27an fusilatu zuten, ETAko Anjel Otaegi eta FRAPeko hiru kiderekin batera. Orduz geroztik, ezker abertzaleak Gudari Eguna ospatu izan du frankismoaren azken fusilatze horiek oroitzeko.
Jokin Urainen Agurra eta Ohorea liburuan honela kontatu zuen semearen hileta: “Hileta eguna izugarria izan zen. Etxeko txikiek koroa bana zeramatela abiatu ginen. Etxetik irten eta elizara gindoazen trenaren pasabidetik. Lehenago, berrogei edo berrogeita hamar polizia etorri eta gerarazi gintuzten. Jendea negarrez, koroa haiek, isiltasun hura… zapata takoien hotsa besterik ez zen aditzen. Entzuten ari naiz oraindik”.
Semea fusilatu ostean ere, eskuin muturraren jazarpena pairatu zuen familiak. Honakoak bere hitzak dira: “Jon hil eta gero, iluntze batean, gizon batzuk sartu ziren hona, etxera. Hemen, nire umeak, fraide bat eta ni geunden. Galdezka eta joka eraso ziguten. Nik, burua odoletan, eskaileran behetik gora Mikeleri hoska, ‘Mikele, Mikele, umeak akabatu nahi dizkidate’. Eta hantxe Mikele goitik behera, auzoei hoska: ‘Irten denok etxetik, Antonia akabatu nahi dute!’. Gizon haiek zalaparta aditu zutenean, nire etxetik irten, autoan sartu –ingurua dena ilunpetan zegoen–, eta hanka egin zuten. Gu odoletan, umeak negarrez... Orduan ere, hantxe Mikele. Beti ondoan izan dut emakume hori”.
Sortuko idazkari nagusi Arkaitz Rodriguez izan da familiari doluminak ematen lehenbizikoetakoa –"zoaz lasai, Antonia! Hil bezperatan Jonek berak iragarri bezala, seme bat galdu zenuen, bai, baina milaka irabazi dituzu Euskal Herrian"– Haimar Altunarekin batera: "Antonia, beti tinko, beti duintasun osoz eraman dituzu gatazka gogorraren zauriak eta eredugarria izan zara guretzat. Maite Zaitugu".
Urriaren 19ra arte dago ikusgai Donostiako Kaian Amerikako konkista eta arpilatzeari bandera berdea eman zion itsas-espedizioko itsasontzi baten erreplika: Cristobal Colónen Santa Maria. Espainiarrek segitzen dute haien loria inperiala gorazarre egiten, bertoko agintari... [+]
Bertsio ofizialaren arabera, ETAko militante Montxo Martínez Antiak 1975ean bere buruaz beste egin zuen Madrilen, Poliziak inguratuta zuen eraikin batean. Eusko Jaurlaritzak bertsio horri eutsi zion 2015ean. Orain, GEBehatokiak ikerketa egin du eta ondorioztatu du poliziek... [+]
Bi egun baino ez ditu iraun zabalik LAB sindikatuaren historia barnebiltzen duen 1974tik etorkizunera, LAB zabaltzen erakusketak, Tuterako Rua zentro zibikoan. Erakusketa paratu dute Erriberan 40 urte egin dituela ospatzeko sindikatu abertzaleak antolatutako egitarau barruan.
50 urte bete dira Txiki eta Otaegi fusilatu zituztenetik. Urteurrenaren harira, BERRIAk lan hau ekoiztu.
«Txikiren anaia bat kalean ikusi nuen behin, Zarautzen [Gipuzkoa], eta pentsatu nuen: '50 urte igaro dira fusilamenduaz geroztik. Zer pentsatuko du berak? Nola... [+]
Frankistek Txiki eta Otaegi fusilatu zituztela 50 urte bete direnean, ekitaldi jendetsua egin du Sortuk Iruñeko Anaitasuna pabiloian. “Bakarren batzuk haien memoria kriminalitzatzen eta jazartzen jarraitzen dute”, esan du alderdiko idazkari nagusi Arkaitz... [+]
Txikitatik pentsatu nuen nortzuk ote ziren paretetan, karteletan, oroitarritan, asteroko manifestazioetako aurpegi horiek. Baziren eskelak egunkarietan eta herriko plazan, baina gero, baziren besteak. Ez nituen inoiz kaletik ikusi, ez nekien izenik, baina edozein herritan... [+]
Frankismoaren azken exekuzioak hartu ditu hizpide Javier Buces historialariak, Askatasun Haizea (Txalaparta) liburuan. Estatuak eragindako biktimak, "bigarren mailako biktima" izaten jarraitzen dutela uste du Bucesek.
1985eko irailaren 25ean Inaxio Asteasuinzarra hernaniarra, Sabin Etxaide zestoarra, Agustin Irazustabarrena astigarragarra eta Jose Mari Etxaniz urretxuarra hil zituen GALek Baionan. 40 urte geroago omenaldia egin diete Monbar Hotelaren aurrean, hil zituzten lekuan.
Azaroaren 15ean kalera irtetera dei egin dute, PSN, EH Bildu eta Geroa Baik “ezarritako arrabolari erantzuteko”. Frankismoaren biktimak gutxietsiak sentitzen dira Iruñeko Udal Gobernuaren partetik.
Izpegiko besten karietarat Baztango eta Baigorriko gazteek mahai-ingurua antolatua dute arrats honetan Iparretarrak talde armatuaren memoria kolektiboa eraikitzeko beharrez. IKko sortzaileetan izan den Pilipe Bidartekin mintzatu gira, jakiteko nola bizi izan dituen 40 urte... [+]
Nafarroako Gobernuan ondare historikoaz arduratzen den erakundea da Vianako Printzea, eta Iruñeko Udala haren zain zegoen birgaitze prozesuarekin aurrera jarraitzeko. Datozen asteetan, beraz, obrarako lehiaketa irekiko da.
"Oraindik korapiloa askatzeko" dagoela gogoratzeko eta Txiki eta Otaegiren fusilatzeen 50. urteurrena kari, Sortuk bi pankarta handi eskegi ditu Cuelgamuroseko monumentuko arku batetik. 1975ean bertan lurperatu zuten Francisco Franco diktadorearen gorpua, 1936ko gerran... [+]
Iratzar eta Olaso Dorrea fundazioek antolatu duten erakusketa ibiltaria ezin izango da Zarauzko areto publikoetan ikusi. Udalak argudiatu du errelato "partziala" eta "ideologizatua" eskaintzen duela. EH Bilduren lokalean paratuko dute azkenean.