Adimen artifiziala eta emozioak


2022ko abuztuaren 03an - 11:02
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas

XIX. mende amaiera aldera laineztua zebilen positibismoaren aurka egin zuen filosofoetako bat izan zen Henri Bergson. Zientziaren goraipatze edo lausengu neurriz gaindikoa egitea egotzia zion zenbaitek, ordurako, positibismoari. Pentsalari frantziarraren iduriz, zientziaren jardunbidea, batetik, eta, gizakiaren jokabidea bestetik, ez datoz inondik ere bat denboraren nozioa ulertzeko moduetan.

Zientziak era matematiko-kuantitatiboan aztertzen du denbora; esan nahi baita, espazializatu egiten du denbora balio numerikoa emanez, eta zinez ezaguna zaigun espazioaren eta denboraren arteko erlazio klasikoan oinarritzen da horretarako. Erlazio horren izaerara edo legera neurtzen dira, esate baterako, azelerazioa, abiadura eta gisako bestetzuk.

Nolanahi den ere, zientziak denboraren nozioarekin duen esteka horrek, Bergsonen iritziko, ez du balio gizakiaren edo kontzientziaren denbora entenditzeko. Konparazio batera, zientziaren begietara elkarren berdin-berdinak diren 60 segundoz osatzen da minutua, hau da, 60 aldi edo denbora-tarte beti berdinez. Asko da erlojuaren orratzei erreparatzea, adibide bat jartzearren, denbora-tarte horiek nola espazializatzen diren hautematekotz.

Ez da, haatik, halakorik gertatzen gizakiaren denborari bagatxezkio. Minutu parekagarriak ote dira, menturaz, etxean film ederra ikusiz joan zaiguna, edo, alderantzira, Poliziaren galdeketapean emandakoa? Agerikoa dirudi, beraz, ezik gizakiaren bizipenak zein haietatiko emozio edo sentimenduak, guzti-guztiak hartu behar ditugula aintzat denboraren nozioa gizakiaren adimenera errendituko badugu. Aipatutako erlatibotasun hori ez eze, denboraren nozioak, gizakiaren baitan, ondo kontuan hartzen ere du jazotakoaren garrantzia edo pisua. Kasik ezer gertatu gabeko minutua, ezagun denez, askoz inportantzia txikiagokoa zaigu gauza atsegin edo asegarriren bat bizi izandakoarenaren aldean.

Halaxe bada, esan ahal daiteke bi denbora-modu bereizten dituela Bergsonek: bizitzaren denbora edo “bizialdi” gisa bataiatzen duena bata, egunerokotasuna ardatz duena, neurtezina eta barnekoia edo gizakiaren baitara bildua; eta, bestea berriz, denbora espazialdu zientziak bere eginikoa, askoz metodikoagoa, matematikoagoa eta materialagoa, ezen ez hain espirituala. Nabarmen azaleratzen zaigu, beraz, Bergsonenean, materiaren eta espirituaren arteko bitasun edo dualismoa.

Bizitzaren edo kontzientziaren denboran, haren nolakoa, kalitatea da neurgai; denbora espazialduan, ostera, zenbatekoak, alderdi kuantitatiboak hartzen du garrantzi. Beste aldeetako bat da zientziaren denbora errepikakorra, berrizgarria dela: laborategian lege naturalen xerka egiten diren esperimentuetako aurkikuntzek errepikatzeko modukoak, haietara itzulgarriak behar dute izan nahi hainbat alditan, eta modu berean egiaztatzen dira beti. Bizitzaren denbora, alabaina, itzulezina da, igarotako aldi edo unea ez baita egundainokoan bueltatzen. Ahalegindu zaitezte behinola batean mamitu zenuten bizipen hura berritzen; ez zaizue, ez zaizuenez, inola ere lehengo bera izango.

Baina Bergsonek denboraz egin zigun azterketaren muina, beharbada, hurrengo hau da: zientzian, igarotzen den minutua 60 zati berdinetan dago banatua, segundoetako bakoitza da  guztiz berbera hurrengoaren, eta hurrenaren hurrengoaren. Zientziaren denbora, erlojuarena edo kronometroarena kasu, beren artean ezberdinak eta bereiziak diren zatiz osatzen da, baina, betiere, uniformetasunari eutsiz; perlaz osaturiko lepokoak dakarke ondoen gomutara adigai hau, nolabait azaltzearren. Bizitzaren denboraz den bezainbatean, bestelakoa da auzia: gure kontzientzian kateatzen diren aldiak, bata besteari darraiotzanak, ez dira soilik perla beren artean bereiziak edo une elkarren artean ezberdinak, baizik bai aldi gainjarri, katramilatu, txirikordatuak ere. Dela elur-jauziaren dela hari-matazaren metafora esanguratsuak darabiltza Bergsonek, kontzientziaren denbora hori irudikatze alde.

Gure bizipenak bata bestearen gain pilatzen dira, ez dira solte edo beregainak, eta, arrazoi horrexegatik, azken bizipena ez dugu bere hutsean edo bakarrean gogoratzen, ezpada orain aurrekoekin nahasian.

Gizakiok ez genuke harritu behar, bada, geure kontzientziaren matazan mordoilo askaezinak topatuagatik! Orain gutxi emozioak sentitzeko (ez kognitiboki interpretatzeko soilik!) gauza izan den robot gaixoarena, ordea, besterik da, eta zalantza hau egin zait albistea irakurtzean, harengana tristura sentitzeaz batera: adimen artifizialaren sortzaileek, azkarretik hainbeste, ez bide dute azkar-ustekotik? Itzulgarriak, errepikagarriak, frogagarriak ote dira robotak sentitu dituen emozio horiek? Hala balira, ez ote litzateke beren frogaezintasunaren froga?  

Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora

ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Iritzia
Gizon heterosexualak eta literatura feminista: hausnarketa bat

Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]


Auzolanean ikastola eraiki!

Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]


Amasa-Villabonako EH Bilduri erantzuna

Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]


Lotsa sentitzen dut giza generoko kide izateagatik

Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]


2025-07-23 | Iñaki Lasa Nuin
Gizakia kosmosa da

Gizakia kosmosa da. Kosmosa, mundua ez da gizakiarena, askotan hala dela ematen badu ere.

Udako solstizioan, egunez eguzkiak itsutu egiten gaitu duen argiaren indarrarekin, baina gauak ederrak dira, zeruan izar dirdiratsuak kabitu ezinka ikusten ditugunean. San Juan suaren... [+]


2025-07-23 | Josu Jimenez Maia
Marokoren estrategia zahar-berritua

"Saharar erradikalizatuek Estatu Islamikoaren burutza hartu dute Sahel-en". Izenburu asaldagarria, berriki argitaratua, baina hasierako asalduratik harago, testuaren irakurketa eta analisi sakonago bat eginda, honako ondorio hauek atera daitezke.

Kezka, ezinegona eta... [+]


Txorimaloei mokoka

Aurrean duzunak min ematen badizu, ez begiratu aurrera. Muturren aurrean duguna saihesteko logikoa dirudi, ezta? Zer ikusiko ote du gutako bakoitzak albo aldera so egiten duenean? Beharbada, miope batek betaurreko bila ikusten duen antzeko zerbait.

Miope bezain itsu,... [+]


2025-07-23 | Patxi Saez Beloki
Euskara gara

Gu gara euskara. Euskara gure baitan bizi da. Guk biziarazten dugu. Euskara bizi dugu eta euskarak bizi gaitu. Guk elikatzen dugu eta gu elikatzen gaitu. Euskara gara. Euskara egiten dugunean euskarak egiten gaitu. Guk dugu, euskarak gaitu.

Euskararik gabe ez gara, eta hori... [+]


Martxa eta burujabetzak

Madalenetan murgilduta gaudela irakurriko duzue askok artikulu hau, bestela ere pentsatu gure etorkizuneko egunerokoan, jai giro herrikoiak aurrez irudikatzen duen herria baita urte osorako desio dugun herri eredua, deskantsu pixka bat gehiagorekin, noski. Badira urte batzuk... [+]


2025-07-23 | Edu Zelaieta Anta
Ekarri seiko hori

Behin batean, esku bakoitzean sei hatz zituen ume bat ikusi zuen Kelly doktoreak. Gurasoek ebakuntza egiteko erabaki irmoa hartua zuten, baina umeak ez zuen nahi. Mutikoak sei edo zazpi urte izango zituen, eta ederra zen.

– Ez! Nahi ditut denak. Nireak dira eta nahi... [+]


Egia esan

Egia esan, ez dakit nola hasi zen, hedabideetan, kirolarien elkarrizketetan, egia esan errepikatzeko ohitura. Pilotariak, txirrindulariak, futbolariak… Aipamen hori egin ezean, gezurra esango zuten? Ebanjelioetako Benetan diotsuet imitatu nahia?

Hedabideetan ere agertu... [+]


2025-07-23 | Tere Maldonado
Nire garuna ote naiz? (I)

Antza denez, dualista naiz, izan nahi ez dudan arren. Esaldia bukle bat da: izan nahi ez dudan zerbait naiz, orduan: nor da esaldian ezkutuan dagoen nia, dualista izan nahi ez duena? Edo, alderantziz, dualista dena da, hain zuzen, ni hori (izan nahi ez badu ere)? Nahaspila... [+]


Mutualitateen itzalean: langileen osasuna mehatxupean

Demagun zure laneko giroa kaxkarra dela. Lan gehiegi dago, baina ez da kontratazio berririk egiten edo, egiten bada, eskasa. Lankideen arteko harremanak ez dira batere osasuntsuak, eta mobbing horizontala eta bertikala edozein momentuan hedatu daiteke. Oso estres maila handia... [+]


Teknologia
Lehen mugikor adimentsua

Egungo bizimoduan “pertsona bat gailu bat” mantra bete dela argi dago. Gailu barik ere bizi daiteke, eta oso ondo bizi, baina aukera hori gutxi batzuen luxua eta/edo hautua bilakatu da.

Ezagun batek semeari lehen mugikor adimentsua eman behar ziola-eta, zenbait... [+]


Eguneraketa berriak daude