Gasolioaren ordez egur ezpalak

  • Ultzamako basoak egurrez gainezka zeuden. Ultzamarrek urtean 130.000 litro gasolio erosten zuten eraikin publikoetan ura eta giroa berotzeko. Hemendik aurrera egur ezpalak eta pelleta botako dituzte surtara. Arindua hartuko dute basoek eta Udaleko aurrekontuek.
Patxi Tornaría
Patxi Tornaría Ultzamako zinegotzia eta ingeniaria, ur beroaren neurgailuak eta ezpalaren biltegia erakusten.Dani Blanco
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Maiatza hasieran A15ean gora abiatu ginen kazetaria eta argazkilaria. Zeru urdin-urdina iragarri zuen irratiak. Kotxeko termometroa hiru gradu zentigradura jaitsi zen. Udaberriko arroparekin harrapatu gintuen hotzak. Nafarroako Ultzama bailaran dagoen Larraintzarrera heldu ginen, Ultzama udalerriko auzoburura. Udaletxean Patxi Tornaría zinegotziarekin elkartu ginen. Batzar gela ikaragarria da, baina gure ustearen kontra goxo-goxo geunden. “Oraindik ez dugu lortu tenperatura erregulatzea, agian beroegi da. Ikastetxean adibidez, geletan eta korridoreetan tenperatura bera dago” esan digu Tornaría zinegotzi eta ingeniariak. Urtebete baino ez daramate pellet eta ezpal galdarak erabiltzen eta oraindik hainbat doiketa egiteke dute.

Ultzamako Udalak zortzi eraikin aukeratu zituen proiektua abian jartzeko, denak Larraintzar auzoburuan daude: ikastetxea, osasun zentroa, hiritarren zentroa, zerbitzu sozialak, udaletxea, igerilekua, kiroldegia eta pilotalekua. Duela urtebetetik hona udaletxean goxo-goxo egoteak ez du esan nahi lehen hotzak zeudenik, jakina, baina zergatik gasolioa alboratu eta biomasari heldu? Bada, basoarekin (Ultzamako azaleraren %62a) zer egin ez zekitelako, “egurrak ez du batere balio eta enkantean ia erregalatu egin behar duzu. Zuhaitzak aterako dituenari bidezidor eta guzti egin behar diozu lursaila eros dezan. Mendiak baliabide ekonomiko izan beharrean zama bihurtu dira. Orain basoak ez ditu inork zaintzen”. Azken kolpea Frantziako haizetea izan da. Milaka zuhaitz eraitsi dituzte eta haiek saltzen ari dira azkarren. Ultzamako basoek sabela beteta dute eta ez daukate non hustu. 2004rako udalerriko baso dena ikertua zuten, badakite zein egoeratan dagoen eta badakite jasangarritasunaren ikuspegitik zein behar dituen basoak. Gasolioa eta propanoa alde batera utzi, eta ezpala eta pelleta erabiltzeko erabakia beraz, batik bat bi arrazoi horiek kontuan izanda hartu zuten.

Astean 7-8 tonako ezpal kamioia

Urtean 600 tona biomasa (erregai) beharko dute zortzi eraikinetako berogailuentzat eta ur beroarentzat. Ultzamako Udalak inguruko enpresa bat azpikontratatu du Ultzamako basoetatik egurra ateratzeko. Zuhaitz osoak hartzen dituzte, txikitu eta ezpaltxoak egin. Hostoak eta adarrak, esate baterako, mendian uzten dituzte basoarentzako ona delako. Egur ezpalak biltegian gordeta ditu enpresak eta herri eraikinek eskatu ahala Larraintzarren dagoen biomasa gelara eramaten dute kamioika ezpal. Gutxi gorabehera astean kamioi bat hustutzen dute biomasako biltegian, alegia, 7-8 tona ezpal. Biomasa gelan, ezpala erretzeko 700kWko bero potentzia duen galdara dago. 2.500 litro ureko biltegi handia ikusi dugu galdararen alboan. Ura bero-bero dago eta hodi sarean sartzeko prest. Beste 2.500 litro ur hodietan dabiltza. Gela honetatik ura 70 gradu inguruan ateratzen da, zortzi eraikinetara heltzeko hodi sarean barrena. Tutu bat ateratzen den bezala beste bat sartzen da, ur beroa bueltan dator, orain 50 bat gradutan. Eraikinetarako hodiak lur azpitik doaz eta behin obra egiten hasita, zuntz optikoa ere sartu zuten.

Ezpal galdarari buruzko azalpenak ematen ari gara, eta pelleta ez dugu aipatu. Pellet ingelesezko hitza da eta pikor txikia esan nahi du. Zerrautsa pikor bihurtzen dute galdararako erregai izan dadin (ikus goiko argazkian). Patxi Tornaríari galdetu diogu ea zergatik erabaki duten ezpal galdara bat eta pellet galdara bi erabiltzea. Beste modu batera esanda, zein diferentzia dago, erregai bezala ezpala ala pelleta erabili? Hiru gauza hartu dituzte kontuan erabakia hartzeko. Batetik, espazioa. Ezpalak pelletak baino toki dezente gehiago behar du. Bestetik, zenbat diru gastatu nahi den edo ahal den. Hirugarrenik, lehengaia eskuratzeko aukerak. Ezpala eskurago dute Ultzaman, bertako basoetatik dator eta pelleta baino merkeagoa da transformazio prozesua motzagoa eta sinpleagoa delako. Pelletera  iristeko prozesua konplexuagoa da, eta beraz erregai hori garestiagoa da. Pelleta Iraizotzeko aroztegi bati erosten diote. Aroztegiak bertan sortutako hondakinak erabiltzen ditu pelleta egiteko. Bero potentziari dagokionez berriz, pelleta da irabazle. Litro bat gasoliok ematen duen beroa lortzeko bi kilo pellet behar dira, eta aldiz, hiru kilo ezpal.

Hasieran esan dugu, Ultzamako Udalaren helburuetako bat basoak ustiatzea zela, bere neurrian, baina basoak baliatzea. Galdararako Ultzamako zuhaitzak nahi zituzten, ezpal bihurtuak, nahiz eta instalazioa pelletarena baino zailagoa izan. Kontua da orain 700kWko ezpal galdara eta 50kWko bi pellet galdara dituztela. Bero beharraren arabera aukeratzen dituzte galdarak. Ingeniariak adibidea jarri digu: “Udaberrian pare bat astez uda giroa izan genuen eta eraikinek ez zuten berogailuen beharrik, guztira 40kW baino ez zuten eskatzen. Ezpal galdara gelditu eta bi pellet galdara txikiak jarri genituen abian, ezpal galdarak potentzia maximoan askoz ere errendimendu hobea baitu”.

Galdara sistema berriak aurrekoaren bero potentziaren erdia behar du. Eta hori nola izan litekeen? Bada, egun osoa daukate energia sortzeko eta herriko eraikinek ordutegi desberdinetan eskatzen dute energia.

Igerilekuan epel-epel

2009ko maiatza-ekainean biomasa erregai duen berokuntza sistema abian zen. Lehen probak igerilekuarekin egin zituzten. Umeentzako putzu txikia eta putzu handia daude Larraintzarren eta iaz arte ura 17-18 gradutan egoten zen. “Eguzkiak jotzen duenean bero, baina ezkutatu orduko hotz egiten du” dio Tornaríak, eta arrakasta handiegirik ez omen zuen igerilekuak. Iaz putzuetako ura 21-22 gradutan doitu zuten eta ultzamarrek eta inguruko herrietakoek aldea nabaritu dute. Abonuak hirukoiztu egin dira eta ikastaroetan 20-25 haur beharrean 75ek eman dute izena.

Galdara berrien emaitza gorputzean nabaritu zuten herritarrek iazko udan, baina ez pentsa proiektua abian jarri zenean oso baikor zirenik. Patxi Tornaríaren ustez, berokuntza sistema berria abian jartzearen alde Patxi Pérez alkatea egoskortu zen. “Norbaitena baldin bada meritua alkatearena da. Neurri batean arriskua hartzea izan zen, nahiz eta teknikoki eta logistikoki bideragarria izan”. Zinegotziaren belarrietara honelakoak heldu ziren proiektuaren berri eman zenean: atzera egitea da hori; ez du funtzionatuko, egunero gainean egon beharko da; kudeaketa konplikatua da...

Erraz-erraza ere ez da izan, Tornaríak berak aitortu digu iazko udazkenetik urte bukaera artekoa ikasketa eta sufrimendua izan zela. Urri erdialdetik aurrera galdarek gogotik egin behar izan zuten lan eta arazoak ere orduan pilatu ziren: ezpala handiegia dela, hemen butxadura dagoela, han ez duela ondo berotzen... begirik kendu gabe doiketak egiten. Orain lasaiago dabiltza, urte hasieratik zorrotz kontrolatzen dute egunero kontsumitzen duten bero potentzia eta erretzen duten lehengai kopurua. Jarritako helburuetatik gero eta gertuago daude. Esate baterako, kalkulatzen da litro bat gasoliok ematen duen beroa lortzeko hiru kilo ezpal erre behar direla. Bada, duela gutxira arte lau kilo ezpaletan zebiltzan.

Ganadu txiza eta etxeko hondakinak

Zortzi eraikin publiko berotzen dituzte pellet eta ezpal galdarek, baina etxebizitzak ez daude zirkuitu horretan. Ingeniariak ez digu horretarako intentziorik dutenik adierazi, baina esan digu duela lau-bost urtez geroztik inguruko hainbat etxetan pellet galdarak jarri dituztela. Nafarroako Gobernuak galdarok diruz laguntzen ditu. Ultzamako Udalak etxebizitzek eragindako egur hondakinak jasotzeko modua dauka antolatuta. Hau da, Ultzama moduko landaguneetako bizilagunek, baliatu edo berrerabili ezin dituzten egur hondakinak izaten dituzte, nora bota ez dakitela. Horientzako edukiontzia dago biomasako eraikinaren ondoan eta material hori ere ezpal bihurtzen dute. Egur hondakinen edukiontziaren alboan pelleta eta ezpala erre ondoren geratutako hautsa dago pilatuta beste edukiontzi batean. Hori ere baliatzeko asmoa dute, izan ere, bertako ganaduaren txiza jaso eta biogas bihurtuko duen proiektua abian dute. Ganadu pixa horri edukiontziko hautsa nahasteko asmoa dute.

Ultzamar batzuk kezkatuta zeuden, basoei begira. Betiko negozioak pot eginda bestelako irtenbideak behar ziren. Urtebete baino ez da proiektua abian jarri denetik, baina badirudi etekinarekin gustura direla herritarrak: basoek balio ekonomikoa berreskuratu dute, modu jasangarrian zaintzen dituzte eta energi iturri berriztagarri bihurtu dira. Helburu horiek betetzen segitzen badute, agian, beste herri batzuei gogoa piztuko zaie, Tornaríak berak esan digunez, eraikin publikoak biltzen dituen horrelako sarerik ez baita Euskal Herrian.
Ultzama udalerriaren apustua
-    Biztanleak: 1.663 (2008). Azalera: 96,7 km2, %62 basoa, %24 laborantza, gainerakoa urbanoa.

-    2009ko maiatza-ekainetik galdarak martxan daude.

-    Proiektuko eraikinak: Udaletxea, Gizarte Zerbitzuak, Hiritarren Zentroa, Osasun Zentroa, pilotalekua, kiroldegia, ikastetxea eta igerilekua.

-    Helburua: Urtean 60.000 euro aurreztu erregaian eta 410 tona CO2 gutxiago bota.

-    Biomasa zertarako? Eraikinetan berogailua eta ur beroa izateko.

-    Lehen: Urtean 130.000 litro gasolio eta 103.920 euro. Propanoa (2008): 2.200 kg. eta 3.220 euro.

-    Amortizazioa: Lau urte eta erdian.

-    Basoaren gaitasun produktiboa: 6.000 tona urtean. Urtean kontsumituko den biomasa: 600 tona.

-    5.000 litro ur: 2.500 litro hodietan dabiltza eta beste 2.500 biltegian daude.

-    Graduak: Ura 70 gradu zentigradu inguruan abiatzen da eta 50 inguruan itzultzen da.

-    Ezpal galdarak 700kWko potentzia du. Pellet galdarak berriz, bi dira, bakoitza 50kWkoa.

-    7-8 tonako ezpal kamioia kontsumitzen dute astero.
Pellet galdara Beizaman
Gipuzkoako Beizama herriak 190 biztanle ditu. 2009ko iraletik zortzi etxebizitza eraiki berri pellet galdara erabiltzen ari dira ur beroa eta berogailua izateko. Beizamako Udalak enpresa bati esleitu zion pellet galdararen instalazioa eta baita ondorengo mantenua ere. Hainbat urtetan, enpresa hori arduratuko da berotze sistemaren mantenuaz eta bizilagunei kobratzeaz. Behin inbertsioari buelta emandakoan lehiaketara aterako da berriz. Pellet galdara zortzi etxebizitzetara lotua dago hodi sarearen bidez. Etxebizitzak ez ezik Udaletxea, Natur Eskola eta Udalaren aterpetxea ere hodi sareak batzen ditu. Oraindik ez dira hasi azken horietan pellet galdara erabiltzen, baina asmoa urtea bukatu baino lehen hastea da.

Pelleta Bizkaitik ekartzen dute, eta beraz, erosi egiten dute. Oraindik proiektu zehatzik ez badute ere, Beizamako Udalean badakite aukera egongo litzatekeela pelletaren ordez egur ezpala erabiltzekoa. Beizamako herri basoetan biomasa nahikoa dago galdara elikatzeko. Bertako lurretako egur hondakinak baliatuko balituzte hainbat onura lortuko lukete: batetik, ezpala gas propanoa eta pelleta bera baino merkeago atera daiteke, eta bestetik, bertan ekoitzitako lehengaia baliatuko litzateke eta bertan kontsumitu. Horregatik, orain duten 220kWko galdara bi erregaientzako prestatua dago, bai pelletarentzat eta baita ezpalarentzat ere.

Etxebizitzako bizilagunak gustura dira, lehen hilabetetako doiketa arazoez gain, etxea eta ura primeran berotzen dituztelako. 2010. urtea bukatzerako lehen aipatutako hiru eraikin publikoak sistema berriarekin abian jartzea falta zaie. Eta beharbada, laster animatuko dira Beizamako basoetatik egur ezpala atera eta galdara elikatzera.

Azkenak
Iturengo arotza eta arte birziklatua

Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]


2025-07-25 | Julen Orbea
Bilbon euskara jira ta Bira

Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]


Honezkero, hemen dago beherakada

Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.

Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]


2025-07-25 | Ana Morales
Esan barik ez doalako

Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]


Gizon heterosexualak eta literatura feminista: hausnarketa bat

Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]


Auzolanean ikastola eraiki!

Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]


Amasa-Villabonako EH Bilduri erantzuna

Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]


Irunen eskuin muturreko “auzo patruilak” sortu dituztela salatu dute

Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]


Udal legearen kontrako epai euskarafoboa
Euskararen aurkako erasoa salatu dute 200 alkate eta udal ordezkarik, eta hizkuntza bultzatzeko konpromisoa berretsi

Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]


Alonsotegiko Udalari dirua itzultzeko eskatu dio Bizkaiko Aldundiak, iruzurra egin zenetik hamairu urtera

Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]


Ertzaintzaren 300 BMW ibilgailuen erosketan irregulartasun posibleak salatu zituen barne txosten batek

Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]


Txosnetako “beto politikoaren” aurkako GKSren kanpaldiaren kontra oldartu eta lau pertsona atxilotu ditu Poliziak Gasteizen

Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]


Lotsa sentitzen dut giza generoko kide izateagatik

Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]


2025-07-24 | Nicolas Goñi
Europan, oraingo sinplifikazioaren izenean, biharko bizitzak kaltetuko dira

Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]


Eguneraketa berriak daude