Bilbotik 25 kilometrora dago Gorliz, Uribe Kosta eskualdean. Plentzia eta Lemoiz udalerrien artean. Turisten eta bigarren etxebizitzen herria dugu. Uda partean Bilbo ingurutik hainbat jende hurbiltzen da Gorlizko hondartzara. Izan ere, hondartza horren inguruan bizi da herria.

Herri erdirako bidea hartu ordez, hondartzarako bidea hartu dugu eta Gorlizko hondartzaren amaieran dagoen Erietxearen inguruan utzi dugu kotxea. Gorlizko Itsas Erietxe hau 1919an eraiki zuten, badiaren kokapen egokiagatik. Bertako mikroklima berezia da. Arnas eritasunak sendatzeko aprobetxatzen zituzten eguzki izpiak eta haize garbia. Enrike Areilza sendagile ezagunak tuberkulosia sendatzeko metodoak ekarri zituen Europatik.

Gorlizko hondartza luzea hutsik esnatu da gaur, zerua goibel esnatu den moduan. Ez dauka udako hondartzaren itxurarik. Elkarren gainean jarritako toailek isiltasunari egin diote lekua. Udazkenean enkantu berezia dauka edozein hondartzak, baita Gorlizkoak ere. Gaur kolore bereziz jantzi da, behe-laino artean.

Erietxetik Astondoko portu zaharrera bidean hasi da gure ibilbidea. Eskumara eskailera edo harmaila batzuk ageri dira, udalak atondutako bidea seinalatuz. Bidea hasten den tokian bertan informazio panela ere badago, ikusi daitekeenaren berri emanez. Ondoan, Astondoko duna fosilduak ikusi daitezke eskumara. 6.000 urte inguru dituzte duna horiek eta balio geologiko handia daukate.

Eskaileraz eskailera ekingo diogu bideari. Egurrezko eskulekuak ere lagun ditugu hasieran. Apurka-apurka zerua urdintzen hasi da, eguraldiarekin hitzordua jarrita bagenu legez. Eskulekuak amaitzen diren tokian, eskumarantz bidezidorra ageri da, baina guk aurrera egin behar dugu. Eskumara berriro ere harmailak agertu dira. Bide hori da hartu behar duguna. Berriro ere egurrezko eskulekuak. Gorlizko edo Astondoko badia eta hondartza gure oinpean. Maskor itxurako badia. Apurka-apurka esnatzen doa herria. Astondoko portu zaharrean kanaberak agertzen hasi dira. Hor dago Plentzia ere.

Egurrezko eskulekuak amaitu bezain laster begiratokia agertu da, jesarleku eta guzti. Jesarleku horien artetik jarraitzen du bideak, baina merezi du ikusmena gozatzeak. Barrikako itsaslabarrak ageri dira besteak beste. Aurrerago ere beste begiratoki bat agertu zaigu ezkerrera. Guk aurrera egin dugu, eskailerak gora, beste begiratoki batera heldu arte. Bidea zuhaitz artetik egingo dugu. Itsasargia dakusagu urrunean. Aurrerago beste atsedenleku bat.

Zuhaitz artetik atera gara. Kukulu auzo ingurura heltzean beste atsedenleku batekin egingo dugu topo. Bertan iturria, mahaiak eta parrila bat ere badaude. Bazkaltzeko ez da ez toki txarra, baina oraindik goizegi da horretarako. Hori bai, geldialdi txiki bat egitea komeni da, inguruan dagoenari erreparatzeko. Ezkerrera Uztrikoetxeko lurmuturra ageri da (Ustrikoetxe edo Uztrikotze). Bertan Azkorriagako gotorlekuaren hondakinak sumatzen dira: Eraikin nagusia eta bolbora gordetzeko erabili omen zuten beste eraikin txiki bat. Bertara joateko bidea ere badago, baina guk hurrengo baterako utzi dugu. Gotorleku honen berri 1795etik agertzen omen da dokumentuetan. Gotorlekuaren helburu zen Bizkaiko Jaurerria itsasotik etor zitezkeen etsaiengandik defendatzea. Badirudi, Plentzian zegoen gotorlekuaren ordez eraiki zutela, leku hobea zelakoan. Gaur egun Plentziako Itsas Erietxea dagoen lekuan zegoen gotorleku zaharra.

Uztrikoetxeko lurmuturra Muskiz eta Zierbenara begira dago. Han urrunean dira Muskizeko birfindegiak aireratzen duen kea eta Zierbenako portuko itsas-errotak. Eskuinera larreak, behiak... Alanbrezko hesiak banatzen ditu itsasoa eta baserria, mendiak eta itsasoak bat egiten duten lekua baita hau. Alanbrezko hesiaren kontra doan bidean gora egin dugu, mendia edo itsasoa nahiago dugun aukeratu ezinik bageunde legez. Muga mugan. Itsaslabarrek eskaintzen diguten perspektibatik ikusten dugu mundua. Flysch iluna adituen esanetan. Baina zer da flysch-a? Fenomeno geologiko desberdinen (sedimentarioen) kausaz kareharriak eta material bigunak erritmikoki alternatzea da, egitura geologiko jakin bat eratuz.

Ibiltzen hasi garenetik ordu erdira gutxi gorabehera, Gorlizko Itsasargira doan asfaltozko bidearekin egingo dugu topo. Orain artean bakarrik joan gara, baina asfalto gainean doazenak asko dira. Badirudi jendea ohituago dagoela asfaltora lokatzera baino. Guk pottoken begiradapean egin dugu saltoa. Argi dago gu garela atzerritarrak. Elegantziaz mugitzen dira eurena den territorio erdi libre horretan.

Itsasargia gero eta hurbilago eta gero eta handiago ikusten da. Bere kolore zuriak kontrastea egiten du itsasoko urdin kolorearekin zein atzean dakusagun kolore arrearekin. Billanoko lurmuturra ondo zainduta dago. Itsasargiaren azpian kanoi herdoilduak zutik dirau, oraindik ere etsaien erasoaren zain. Itsasargiaren gainetik 36ko Gerrako bunkerra dugu begira. Itsasargira heldu baino apur bat lehenago eskumara doan bidetik helduko gara bertara. Gazteen gordeleku bihurtu da urteekin, graffitiek erakusten duten moduan.

Bunkerraren eskumatik jarraitu dugu aurrera. Gorriztutako iratzeek ireki duten pasabidetik egingo dugu aurrera beste behin ere. Harrizko harresi baten ondotik pasatuko gara. Dagoen bide bakarra jarraitu eta seinaleak laster azalduko dira. Gatozen lekutik Itsasargira eta Astondora. Aurrera jarraituz gero, Ermua mendira eta Armintzara. Aurrera bada.

Eskumara Fanos auzoko baserri eta etxeak utzi eta ezkerretik ageri zaigun bidean gora egingo dugu. Billano irla edota Herensugearen begiradapean egingo dugu bidea. Herensugea, bai. Izen horrekin ezagutzen du jendeak. Ur azpitik ur azalera datorren pizti erraldoiaren itxura omen daukalako. Badirudi esnatuta dagoela, mugimenduan, zerbait esan nahian. Eskuinetik, berriz, udazken kolorea. Oliozko margoa dirudi artadiak.

Laster batean gaude tontorrean. Ez da erraza baina tontorrean gaudela adierazten duen buzoia topatzea. Gorago dagoen artzainen bordak tontor itxura handiagoa dauka. Hori baino arinago, ezkerrean ageri da buzoia eta berarekin batera oroit plaka. 290 metrora gaude. Ikuskizuna zoragarria da. Gorlizeko badiatik Castro Urdialeserainoko kostaldea ikus dezakegu eta eskumara eginez gero Matxitxakora doa gure begirada. Heldu gara gure helmugara. Gehiago ibili nahi duenak aurrera jarraitu eta Armintzara bidea hartu dezake. Armintza Lemoizko udalerrian dago, portu txiki eta berezia da. Ordubete inguruko bidea da eta hara heltzean Gorlizko hondartzara doan autobusa hartu daiteke. Guk bueltako bidea toki beretik egingo dugu, merezi du eta.