Zaharrekin zer egin?


2002ko maiatzaren 05ean
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Apika titulu hori ez da gaur egun politikoki oso zuzentzat hartua izango, baina horixe baino ez zen 1972ko maitzaren erdian ZERUKO ARGIAk kaleratutako editorial haren izenburua eta, azken batean, hirugarren adineko, laugarreneko edota adinean sartua izateak gauza bera esan nahi du: jaiotzen den orok duen zoria, baldin eta nahikoa bizitzen bada (bestelakoa okerragoa da, nahiz honi buruz ere egon badauden iritzi kontrajarriak). Dena den, garrantzitsua ez da adin handia izatea lortu duenari deitzen diogun era, nire ustez behintzat, pertsona hori behin zahartzarora iritsiz gero, aurkitzen den egoera baizik. Eta hain zuzen hortaz mintzo zen Z. ARGIAko editorialgilea.


BIHARKOAK GOGOAN

"Afrikako Paul Zoungrana kardenal beltzaren ateraldiak ematen dit izpide", azaltzen zuen ezer baino lehen. Eta zer gauza bitxi esan ote zuen, bada, arazoz gainezka zegoen/dagoen lurralde afrikarreko kardenal beltz horrek? Dirudienez, honako hauxe: "Afrikan ez dago ez eskalerik eta ez etxerik gabeko umezurtzik... Beren etxekoekin bizitzen dira eroak eta lepradunak. Taldeak babesten ditu. Ontan ez dugu europarrok duzuen buruausterik".
Adierazpen horrek ukitu zuen nonbait editorialgilearen bihotza. Arrazoiak, jarraian ematen zituen: "Aurrerapenaren alde egon behar dugu ezpairik gabe. Baiña ez da berriketakoa erri aurreratuetan sortu dan zenbait katramilla. Zaharrei eta elbarriei buruz, esate baterako. Izotza bera baino otzagoa dan mundu bat egiten ari gera zaharrentzat. Zuhaitzaren gerrian sortu ohi dan ardagaiaren antzera, otz eta bakar arkitzen direla esan dezakegu zaharrak gaurko gizartean".
Eta irakurleren baten baitan "niri bost!" erantzuera sumatu balu bezala, honako hausnarketa gehitzen zion aurretik esandako horri: "Baiña ez dezagun uste izan, mundu au, gaurko zaharrentzat egiten ari geranik. Biharko zaharrentzat ari gera egiten batipat. Gu, geu, gazteok ari gera geurontzat illobia egiten. Gu bait gera biharko zaharrak".
Beraz, hasi kontuak ateratzen! Zer zor ote zion gizarteak adinduari, editorialgilearen ustez? Ez batzu-batzuek uste zutena, honako argibidea ematen zuen-eta. "Au ez dut, zaharrei aginpidea kentzen ari geralako, esaten. Ez dut uste zaharren esku egon behar dutenik erantzunkizun aundiko gorabeherak; ez etxean, ez lantokian, ez errian, ez elizan, eta ez iñon. Zaharrek ez dute lanik egin behar, atsedena artu baizik. Zenbait erantzunkizuneko leku ez da gaztetan egindako lanen sari eta ordain. Eta ontan ez da eredurik onena Eliza".
On Jose Maria Aznarrek irakurri izan balio!


ADINDUAK MAITATZEKO ERA

Editorialgileak argi zeukan adindutako pertsonen eginbeharra. "Zaharrek bizitzaren eskarmentua eman behar digute. Lanerako adorea eta poza, ez zailtasuna eta etsipena. Aintzakotzat eta gogoan artzekoak dira zaharren esanak eta iritziak. Enbor oien adar eta frutu gera. Baiña, ez etxearen, ez lantokiaren, ez erriaren, ez gizartearen, ez elizaren eta ez munduaren etorkizunak ez du egon behar zaharren esku".
Beharbada norbaitek gaizki hartuko zuela hori, eta badaezpada gauzak bere lekuan jartzen saiatzen zen jarraian: "Ori, ez da besterik gabe zaharrak zokoratzea, zamak eta txalmak kentzea baizik. Ori zaharrak maitatzea da".
Behin aurrekoa argiturik, bestelako azalpenak: "Zaharrentzat mundu tristea egiten ari gerala esandakoan ez gara zahar-saririk gabe edo sari lotsagarriz baliatzen direnez mintzatzen. Orrenbeste arrantzale, nekazari, langille beren premiak estaltzeko aiña diru gabe, zahartzarokorik gabe. Ez dago eskubiderik. Orrenbeste zahar gure errietan non bildu eta ibilli ez dakitela. Orrenbeste zahartegi arlote... Ez dago eskubiderik. Baiña ez gara ortaz mintzatzen. Ori guztia zuzendurik dagoen gizartean pentsatzen dugu".
Balizko egoera horretan, zer ordea? Horixe galdetzen zuen editorialgileak: "Zer egin behar dugu zaharrez? Zahartegietan pillatu behar al ditugu? Ez dago gure gaurko etxeetan zaharrentzat lekurik. Zaharrak berriz, bere txokoan, bere errian, bere etxean bizi nahi du. Zeiñen tristea dan zahartegian edo etxean bakarrik bizi dan zaharraren bizitza! Bere semerik edo alabarik gabe, bere ilobatxorik gabe…".
Eta amaiera gisa: "Zer gizarte eratzen ari gera geurontzat?"

Zenbat gara 72
Bizkaitar askok daki oraingoz, "La Gaceta del Norte" egunkarian Athletic Bilbao delakoaren araudiak direla eta, sortu den eztabaida lotsagarria. Lotsagarria diogu, ze, gezurra dirudi hain azalezko arazo batez, jendea berotzea eta zenbait egunetan egunkari batetako orri osoak horretaz betetzea. Itxura denez, Miren Edurne Salsamendi andereñoak, emakumeek ez dutela hitzik ez botorik elkarteko biltzarretan salatu du eta, horra hor eztabaida sortu. Batzuk erabateko berdintasuna behar dela gizakume eta emakumeen artean. Bestek ordea, emakumeek hobe dutela gizakumeen "arazotan" ez sartzea. Era guztitako iritzi atzerakoiak irakur ahal izan ditugu, baina, behar bada, bati deritzagu bakanen eta lotsagarrien, hots, ez du ba esan Etxebarria Larreta izeneko batek, emakumeek "agindu" nahi dutela, gauzak dagoeneko nahi ez dituena joan dadila pikutara, eta tradizioa dela herri batetako gauzarik baliotsuena! Bapo, mutil. Halakoek ez dute, ez, zensura jasan beharrik gure egunkari xelebreetan. (1972-V-7)

Idiazabalgo gaztari monumentua
Idiazabalgo gaztak, artzaiak aberastuko ez baditu ere, erriari sona emango dio behintzat. Aza-ostoan bilduta usai eta zaporerik ederrenez irauten omen du; ta Frantzian, hainbeste gazta-klase egiten dan tokian, ez omen da oberik. Orain Etxegarate gaiñean monumentu bat altxa behar omen diote. Ondo etorriko da, andik datozen kotxedunak, presak alde batera utzirik, gazta-zati bat jaten geldi ditezen, ta gero, goserik ez daukaten ezkero, Gipuzkoan zehar astiro ibil ditezen, besteari pasa nahian aritzeko bide estuegiak dauzkate-ta (1972-V-07)

Gizonaz burua
Gizonaren gailurrean burua dago, edo gizonaren gailurra da burua. Gizona buruak zuzentzen duela esan daiteke: belarriak, sudurra, begiak berak ditu. Baiña ahalmen hoien jabe izanik, beste garrantzi haundiagokoen nagusi da: adimenak, oroimenak eta nahimenak buruan egiten dute beren lana, han barruan ernetzen dituzte pentsamentu berriak, gertaera zaharrak gogoratzen eta erabakiak hartzen. Horregatik esan dezakegu buruak bideratzen duela gizona. (...) Burua astuna da. Ez adimenak lortzen dituen pentsamentuak astunak diralako edo asko diralako. Ez. Gauza segurua da, ikusia dago teilatu batetik erortzen diran ia gehienak buruz behera jaisten direla: baita kaxkariñak ere (...) (1972-V-07)


Azkenak
2025-07-23 | Onintza Enbeita
Aloña Erauskin. Biziraulea
“Sortzetiko gaixotasunak ditugunok ez daukagu erabakitzeko aukerarik gauza askotan”

Bihotzak eztanda egin arte biziko da Aloña Erauskin (Berrobi, 1999), beste guztiok bezala. Besteon aldean, ordea, presente dauka aukera hori.


2025-07-23 | Iñaki Lasa Nuin
Gizakia kosmosa da

Gizakia kosmosa da. Kosmosa, mundua ez da gizakiarena, askotan hala dela ematen badu ere.

Udako solstizioan, egunez eguzkiak itsutu egiten gaitu duen argiaren indarrarekin, baina gauak ederrak dira, zeruan izar dirdiratsuak kabitu ezinka ikusten ditugunean. San Juan suaren... [+]


Desobedientzia praktikatzen

Hankak lurrean dituzte gure solaskideek. Euskalgintzaren eta herri mugimenduen joko-zelaian dabiltza etengabe eta eskarmentu horretatik hitz egiten dute euskarari eusteaz, hizkuntza zapalkuntza ez normalizatzeaz eta erdaldunengandik espero beharko genukeenaz. Gorka Torrek ez du... [+]


2025-07-23 | Josu Jimenez Maia
Marokoren estrategia zahar-berritua

"Saharar erradikalizatuek Estatu Islamikoaren burutza hartu dute Sahel-en". Izenburu asaldagarria, berriki argitaratua, baina hasierako asalduratik harago, testuaren irakurketa eta analisi sakonago bat eginda, honako ondorio hauek atera daitezke.

Kezka, ezinegona eta... [+]


Txorimaloei mokoka

Aurrean duzunak min ematen badizu, ez begiratu aurrera. Muturren aurrean duguna saihesteko logikoa dirudi, ezta? Zer ikusiko ote du gutako bakoitzak albo aldera so egiten duenean? Beharbada, miope batek betaurreko bila ikusten duen antzeko zerbait.

Miope bezain itsu,... [+]


2025-07-23 | Patxi Saez Beloki
Euskara gara

Gu gara euskara. Euskara gure baitan bizi da. Guk biziarazten dugu. Euskara bizi dugu eta euskarak bizi gaitu. Guk elikatzen dugu eta gu elikatzen gaitu. Euskara gara. Euskara egiten dugunean euskarak egiten gaitu. Guk dugu, euskarak gaitu.

Euskararik gabe ez gara, eta hori... [+]


Jaurlaritzako Osasun Sailak lantaldea berregituratu du, “arreta modernizatzeko eta kalitatezko zerbitzu publikoa ziurtatzeko”

Kargua hartu eta urtebetera, Alberto Martínez Eusko Jaurlaritzako Osasun sailburuak lantaldean aldaketa batzuk egin dituela iragarri du, "etorkizuneko osasun sistema publikoaren eraldaketari" ekiteko: besteak beste, Gontzal Tamayo Medel sailburuorde berria... [+]


Euskal gastronomia tradizionalaren Ja(ki)tea sariak banatu dituzte, “balioez beteta” eta erakundeak interpelatuta

Zazpigarren urtez, Adunako (Gipuzkoa) Zabala sagardotegian egin dute Ja(ki)tea sarien banaketa, euskal gastronomia tradizionala oinarri duten jatetxeen artekoa. Besteren artean, Getariako Kosta Aroak irabazi du bertako ekoizle onenaren saria, Tafallako Tubalek plater... [+]


Europako Batasuneko herrialde gehienek bat egiten dute migratzaileak deportatzeko neurriak gogortzearekin

Migratzaileak deportatzeko neurriez mintzatzeko, EB Europako Batasuna osatzen duten 27 estatuetako Barne eta Migrazio ministroak bildu dira asteartean, Kopenhagen. Ondorioztatu dute EBko herrialde gehienek babesten dutela etorkinak deportatzeko neurriak gogortzea... [+]


Iruñeko polizia-etxean hil zen Ndiayeren omenezko plaka kendu dutela salatu dute

“Badirudi memoria kolektibotik ezabatu nahi dutela hiriak bizi izan duen polizia-indarkeria arrazistaren ekintzarik latzena”, salatu dute. Bestalde, azken boladako diskurtso eta eraso arrazisten gorakadaren aurrean, elkarretaratzea deitu dute Irun eta Donostiako... [+]


Jaurlaritzak 606.000 esleipen publiko ikuskatu ditu, eta ez du Servinabarri lotutako bat bera ere aurkitu

Cerdán auziari loturiko Servinabar sozietatearekin eta Antxon Alonsoren beste hemeretzi enpresarekin kontratu publikorik izan ote den jakiteko aztertu ditu EAEko gobernuak azken hamar urteetako esleipenak. Antxon Alonsok Espainiako Senatuko talde politikoen galderak... [+]


2025-07-23 | Edu Zelaieta Anta
Ekarri seiko hori

Behin batean, esku bakoitzean sei hatz zituen ume bat ikusi zuen Kelly doktoreak. Gurasoek ebakuntza egiteko erabaki irmoa hartua zuten, baina umeak ez zuen nahi. Mutikoak sei edo zazpi urte izango zituen, eta ederra zen.

– Ez! Nahi ditut denak. Nireak dira eta nahi... [+]


Mutualitateen itzalean: langileen osasuna mehatxupean

Demagun zure laneko giroa kaxkarra dela. Lan gehiegi dago, baina ez da kontratazio berririk egiten edo, egiten bada, eskasa. Lankideen arteko harremanak ez dira batere osasuntsuak, eta mobbing horizontala eta bertikala edozein momentuan hedatu daiteke. Oso estres maila handia... [+]


Egia esan

Egia esan, ez dakit nola hasi zen, hedabideetan, kirolarien elkarrizketetan, egia esan errepikatzeko ohitura. Pilotariak, txirrindulariak, futbolariak… Aipamen hori egin ezean, gezurra esango zuten? Ebanjelioetako Benetan diotsuet imitatu nahia?

Hedabideetan ere agertu... [+]


2025-07-23 | Jakoba Errekondo
Sagastien joeraren hipotesia

Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]


Eguneraketa berriak daude