Uzkur egon naiz beti Irlandako egoera gurearekin alderatzerakoan, senak adierazten zidanari jarraiki, hango egoera zeharo ezezaguna baitzitzaidan/baitzait. Eta abuztuan eginiko bisita laburrak funtsean nire prebentzio hori areagotu du. Egoskorkeria hutsa? Agian. Baina datuak ez zaizkit falta.

Nire ustea da Irlandako prozesu politikoak eta Euskal Herrian bizi dugunak ez dutela, egun, zerikusi handirik, erabat ezberdinak diren estadioetan daudelako. Esan liteke bi gatazka historiko horien fase modernoak paraleloak direla. ETA eta bere ondoren sorturiko mugimendu abertzaleak 1960an dute sorrera, eta 60. hamarkadaren bukaeran hasi zen gatazka zakartzen. Irlandan, era berean, 1969an dauka gatazkak bere azken txanpa honen hasiera. Denboraz, beraz, prozesu hurbilak dira. Baina hango gatazkak ezagutu duen garapena eta hemengoak ezagutu duena txit ezberdinak dira. Kurritu dituzten ibilbideak zeharo diferentak izan dira.
BISTAKOA gauza da Irlandako gatazkan dagoen osagai armatuak askoz garapen sakonagoa izan duela. Datu adierazgarrietaz ari naiz. Guztira 3.500tik gora dira hildakoak, eta 15.000 preso errepublikar -eta beste horrenbeste beste aldetik- izan da. IRAren ihardueraren gogorra ez zaio inori ezezaguna. ETA eta beste talde batzuen ihardueraz edozein balorazio, etiko zein politiko, egin daiteke. Ongi. Baina errealitate gordina da euskal borroka armatuak txantxetakoa dirudiela irlandarrek aritutakoaren parean. Aldiz, gatazkaren garapen sozial eta politikoa askoz motzagoa da han hemen baino. Gatazka batik bat militarra izan den heinean beste alor batzuk -hasi borroka ideologikotik eta bukatu masa mugimenduen eratzearekin- artatu gabe geratu dira (mugimendu errepublikarraz ari naiz) eta honi heltzen ari zaizkio une honetan.
Bi gatazkok, beraz, bide ezberdinetatik abiatu dira eta, ondorioz, ezin da azterketa sinkronikoa egin, ezin daiteke argazki bana atera eta erkatu, logika edo mekanika ezberdinei erantzuten dietelako. Eredu irlandarrak ondorio ezin argiagoak ekarri ditu, euskal gatazkak ekarri ez dituenak. Laburki esanik, borrokaren gogorrak Londres konbentziarazi du irtenbide poliziala ezinezkoa dela -edo koste handiegiak ekarriko dizkiola-, eta horregatik da gatazka termino politikoetan konpontzeko borondatea erakutsi duela. Downing Steet-eko adierazpenak hortxe du bere zutoina. Baina, bestetik, borrokaren gordinak bi komunitateen arteko banaketa are mingarri eta gaindiezinagoa ekarri du, errekontziliazioa helezin bihurtu. Ulsterizazioa generitzon fenomeno horri, gogoratzen?
Euskal gatazkak, zorionez edo zoritxarrez, oso bestelako erritmoa izan du, zalantzarik gabe apalagoa termino militarretan (terroristetan nahi baduzue) eta aberatsagoa politikoki eta gizartearen egituraketa eta partehartzeari dagokionez. Ukaezina da, halaber, ez Madril ez Paris ez direla konbentzitu irtenbide politikoaren beharraz eta, bestaldetik, ukaezina da ere euskal gizartea, gatazkaren gogortasuna gora behera, eta oraindik baino ez bada ere, nahikoa integraturik dagoela, josia dagoela, ez dagoela komunitateen arteko banaketa itzulezinik.

ZEIN prozesu dago zinezko normalizaziotik gertuago? Zaila da erantzuten. Hemengo zailtasunak denon ezagunak dira. Hango estakuruen berri jaso egiten ari gara arestian: salduta eta traditurik sentitzen den komunitate loyalistaren itxikeria, Londresen borondate herabea. Auskalo zer duen etorkizunak ekarriko. Baina tranpa analitikorik ez luke inork egin beharko. Madrilek eta Parisek jakin behar dute errepresioari eraginda ere azkenean irtenbide elkarrizketatu eta politikoan bukatu beharko dutela (eta ea orduan zer esplikatuko dioten punta de lanza bezala darabilten euskal herritargo Espainia edo Frantziazaleari). Eta abertzaleok behar dugu jakin ezin daitekeela Downing Street-era heldu Londres konbentzitu gabe. Hori nola egin behar den dugu etengabeko eztabaida, eta ez naiz horra orain sartuko. Baina sakrifiziorik gabe ez dela izango erakutsi dit ere Irlandara eginiko bisita atseginak