Abenduaren 20ko hauteskundeetan 78ko erregimenaren oinarrietako bat dago jokoan, zentralismoa. Kanpainaren gakoetako bat da Madrilek gainontzeko lurraldeekin dituen harremanak, bereziki Kataluniarekikoak. Harreman horiek aldatzeko, “tableroan zentraltasuna” duten alderdien argiz Konstituzioaren erreforma egingo dute, nahiz eta aldaera hauek kosmetikoak bakarrik izan.

Estatu mailan aurkezten diren lau alderdi nagusiek Madrilgo Komunitatean eserleku gutxiren aldea izango dute, beraz, erkidego  honetatik “kanpo” gertatzen dena izango da batzuen eta besteen arteko ezberdintasuna eragingo duena. Hala eta guztiz ere, PP, PSOE, Ciudadanos eta Podemosek, nahiz eta azken kasu honetan ñabardurekin izan –ez baita kasualitatea nazio historikoetako gehienetan marka ezberdinekin aurkeztea–, hauteskundeez 78ko gakoetan oinarritutako irakurketa egin dute guztiek. Erregimen aldaketarekin gaizki itxitako gaien berrirekitzeak, bereziki lurraldetasun aferak, bigarren mailan utzi du bakoitzak ordezkatzen dituen interes ezberdinen arteko kontsentsua bilatzea.

Madrilgo herritarrak argazki honetatik desagertuta daude, funtsean bai baitirudi 78ko kontsentsua Konstituzio erreforma batekin loratuko dutela berriro. Horrekin, Madrilgo herritarrak bigarren maila batean daude aspalditik, lurraldeko bizitza politikoan Estatuaren administrazioak duen presentzia erabatekoagatik. Hauteskunde kanpainan oharkabean pasatzen dira ondorengo gaiak: osasunaren pribatizazioa, irakaskuntza publikoaren debaluazioa, alokairuen prezioen problematika berezia edo etxe kaleratzeen igoera –beti eskutik hartuta–. Beste gai batzuk ateratzen dira, migrazioarena kasu, baina aldaketarako proposamen ahulekin.

Beste edozein lurraldetan bezala, boterea gertuegi eta aldi berean urrunegi edukita, gizarte zibil antolatua hauteskunde lasterketa hau baliatzen ari da hainbat eskaera mahai gainean jartzeko. Alderdiek data hauetan behar dituzten bozgorailuengatik, ongi hartuak dira, edo behintzat, antolamendu politikoek aurrera begira egin beharreko hitzorduen karpetara pasatzen dira. Zehazki esanda, PAH eta etxebizitzaren gaiarekin lanean ari diren taldeak –Madrilen indartsuen dagoen mugimendu soziala–, lanean aritu dira berrikus dadin 1985ean Miguel Boyer-en alokairuen lege ezaguna martxan jarri zenetik egindako politika. Politika publikoek ahaztu egin dute etxebizitza eskubide gisa jorratzea, eta higiezinen burbuilak arazoa sakondu besterik ez du egin. Etxe kaleratzeen moratoria eta alokairu sozial gisa etxebizitza publikoen parke bat sortzea izan dira kanpainan aurkeztutako “PAH exigentziak” deiturikoak.

Hiriburuko area metropolitarrak krisiak larriagotu duen tendentzia erakusten du lanaren esparruan: “langile txiroen” klasea zabaltzen doa. Lan bat edo gehiago izanda ehunka milaka pertsona ez dira hilabete amaierara heltzen, edo etxebizitza edo energia arazoak dauzkate. Pertsona horiek herrialdeko pertsonarik aberatsenekin bizi dira hiri berean. Madril Europan desberdintasun ekonomikorik handiena duen Europako hiriburua da. Aldi berean, euskal eta kataluniar oligarkietatik bereizi asmoz, PPk “mirari ekonomikoa” aldarrikatzen du. Halere, lan harremanen arazoa, langabezia edo soldata baxuek apenas izan duten presentziarik kanpainan, non egoera ekonomikoak ez duen paper protagonistarik jokatu.

Zorraren auditoria ere kanpainan ahaztuta geratu da, eragile sozialen beste aldarrikapenetako bat. Madril, zorrik handiena duen hiria, bere zorraren diagnostikoa egiten hasi da, baina oraindik orain jantzi gabe dago. Beste herri batzuek ere pauso txikiak eman dituzte gai honetan. Bitartean, estatu mailan, huts egin duten azpiegitura handiek kontu publikoetan utzi duten zuloa ahanzturan erori da; bultzatzaileen etekina errespetatu da horietan eta soilik Podemos eta Izquierda Unidak aipatu dute. Geldialdi ekonomikotik irteteko ustezko soluzio gisa megraproiektu berriak egitea da alderdi neoliberalen proposamena, izan trenarekin lotuak, izan energia garraiatzeko proposatuak. Bitartean, 2008an lehertu zen finantza eta higiezinen burbuilatik lezioak asimilatu dituzten boz-emaileentzat da soilik erakargarria eredu produktiboan aldaketa.

Oharra: Diagonal, La Directa eta ARGIAren elkarlanaren emaitza da artikulu hau. Espainiako hauteskunde orokorren harira, Madril, Herrialde Katalanak eta Euskal Herriko egoera politikoen berri emango dugu hiru hedabideok batera, tokian tokiko informazioa hiru hizkuntzetara itzuli eta egun beretan argitaratuz.