Tras o nerviosismo e a tensión da estrea, Maitane Barrenetxea e Arantxa Arrieta, que forman parte da obra popular "O ruído de Eulente", explicaron a ARGIA que se terminou “”. O 15 de xuño ofreceuse a primeira e última representación da obra, debido á complexidade do grupo “amateur” dunhas 30 persoas. O teatro terminou e pecharon o proceso, con todo, abríronse algunhas físgoas no público.

“Hai uns anos iniciamos un proceso comunitario para a xestión dalgúns ataques de violencia machista. A idea de facer teatro nace coa intención de compartir de forma máis ampla cos hernaniarras e coa cidadanía o traballado durante o proceso”, sinalaba. Este teatro non é moi habitual” é o título que comezaron os actores e actrices que saíron do público, e así foi, porque o ruído de Eulcriatura ten moitos elementos atípicos. En primeiro lugar, o peche teatral do proceso de xestión das agresións machistas é unha novidade.

A innovación tamén é ver sobre o escenario quince hernaniarras, de diferentes idades, xéneros e contornas, que non son actores. As persoas que participaron no proceso son as que prepararon e materializado o teatro, e o seu obxectivo foi promover a reflexión da cidadanía sobre os seus comportamentos ante as agresións machistas: “Cando hai un ataque hai dor, pero a reacción popular pode producir máis dor, provoca unha revictimización”. Trouxeron ao centro o papel da comunidade. Quixeron transmitir a dor que provocan as murmuracións e até onde chegan os comentarios que se fan no pobo, especialmente os dirixidos aos membros do proceso e ao movemento feminista.

Ruído de murmuracións

Ao comezo da obra óuvese a desagradable brocheta de moscas durante o tempo que o espectador aguanta para porse nervioso. Os actores tentan silenciar este ruído, pero ata que se reúnen non conseguen matar á mosca. A escena provoca tensión no público, do mesmo xeito que o resto de sketches. En definitiva, o protagonista do teatro é a chamada "cuarta parede", é dicir, un público fóra do escenario. De aí o seu título, baseado na técnica de falar á cámara da serie Fleabag, fixéronlle unha tradución propia: Mosca.

A "cuarta parede" é falada directamente noutro sketche, lanzando dun nun as potolas preguntas que se deixan no aire: “Son ataques unicamente os que aparecen nas noticias? Teño que denunciar cada vez que sufro un ataque? Cantas veces vin un ataque? Por que nos custa falar de tantos ataques? Cantas veces fixen algo cando un dos meus amigos está implicado? Que é un ataque?”. Arrieta di que cren que conseguiron “tocar algún botón” da xente, e algúns espectadores dixéronlle que os días “o contido a dixerir” era o que puña en escena. Agradece a acollida e o ambiente que espertou o día da actuación.

Tamén lles sorprendeu a resposta que tiveron e a que viron ao acender as luces da sala: “Nós tiñamos tan traballado o guión, que o traballabamos con humor e pasámolo ben no momento. Por iso non esperaba ningunha bágoa que vira ao final, nin tan sequera podía conectar coa xente”, confesa Barrenetxea. Máis que emocionar, crían que xerarían incomodidade.

Espello cidadán

“Algúns se sentiron moi reflectidos, e nós buscámolo, ambientarnos en Hernani e representar as situacións que temos no día a día, e ser un espello”, afirmou Arrieta. Ao comezo da obra vese a un grupo de amigos tomando un grolo e un deles conta que sufriu un ataque. Pero a reacción dos seus amigos, lonxe de protexerse, afúndese máis. A continuación comezan as reaccións dos demais de forma desinteresada: comentarios que cuestionan á muller que denunciou a agresión, murmuracións sobre o que fixo, miradas, sentenzas... “Con quen estaba cando ocorreu? Pero iso non ten parella? Quen é o agresor? E onde? E como ía vestido?”.

Tamén puxeron en escena a actitude da comunidade á hora de pechar o proceso: “pedir contas” e críticas a quen formaron parte da xestión, “consellos” non solicitados ao agresor, xulgar constantemente ao agresor, etc. Os actores representaron o número de explicacións que de súpeto teñen os cidadáns que non se implicaron para nada no proceso dos anos, aínda que supostamente sexan boas intencións.

“Non quixemos culpar, queriamos que todos sintamos identificados con todos os papeis; non separamos unha mala voz dunha boa”, matiza Arrieta. Non quixeron xulgar que actitudes están ben e que mal: “Quixemos facer ver que todos temos este tipo de comportamentos, que sirva para reflexionar sobre como actuar a próxima vez ou como e por onde falar deste tema”.

“Isto pasoume”

Na elaboración do guión deuse un gran peso e respectáronse algunhas claves como traballar desde o humor. Comezaron en xaneiro e durante tres ou catro meses fóronse adaptando grazas ás achegas dos membros do equipo durante os ensaios. “Pasamos moito tempo decidindo que e como queriamos transmitir”, di Barrenetxea. Tamén prestaron especial atención á falta de rigor na agresión: “Non queriamos que a xente representase un ataque concreto, porque non se trata dun ataque máis que outro. Non queriamos relacionarnos con situacións concretas”. Tras dar moitas voltas ao guión, atopan a fórmula: A través da frase “Isto pasoume, aquí e con isto” popularizouse o ataque. “Basta con dicilo, a xente fará a súa historia na cabeza”, asegura Barrenetxea.

Ademais do que se di, tamén coidaron quen di para que ninguén sentise incómodo co papel xogado: “Tratamos de ser moi conscientes do rol que asumiu en función das vivencias que tivo no proceso ou na vida”. Aínda que definen ao grupo como “amateur”, no escenario mostraron un alto nivel, e así o lles fixo chegar o público, “non esperaban que o fixésemos tan ben”, Barrenetxea e Arrieta tomaron con humor. Para iso contaron coa colaboración de Miren Gojenola e Esti Veintemillas, entre outros, en labores de dirección e preparación de actores.

Tamén puxeron en escena un rol pouco frecuente: a obra foi representada en linguaxe de signos por Lierni Mateo. Mateo, membro do proceso e tradutor da lingua de signos, propúxolles interpretar a obra desde dentro, máis aló da tradución. Segundo Mateo, para os xordos é un obstáculo que a tradución e a escena estean separadas, e a mellor maneira é que o intérprete sexa el mesmo; de feito, é anecdótico vela. Mateo non tivo que aprender a proxectar a voz como os demais, pero interpretou directamente todos os papeis da actuación. O éxito da tradución da lingua de signos entre o público foi dunhas nove persoas, que afirman agradecer moito. A tradución do eúscaro ao castelán foi utilizada por unhas cinco persoas.

Exercicio de reparación

O día da actuación Barrenetxea e Arrieta sentiron “alegría e agradecemento”, pero subliñan que o proceso para chegar até aí foi o máis enriquecedor. Como viviron internamente o proceso de xestión da violencia machista, din que o teatro foi “a mellor parte”: “Bo ambiente, creador, construtor, xerador de grupo e enerxía especial...”. Lembran que os procesos son difíciles e que o teatro lles axudou a aliviar esa carga: “Á dor inicial e ao cansazo súmanse a alegría, o amor e outros sentimentos que consideramos máis positivos”, afirma Barrenetxea. Arrieta engade que lle deu tranquilidade traballar o tema desde o humor: “Rinme e permitiume vivir o proceso desde outro lugar”. Coincide Barrenetxea dicindo que o teatro lles permitiu traballar desde o corpo e as sensacións en lugar de desde o racional e mental.

Explican que foi un “traballo de formación enorme” e que os participantes agradeceron moito. “Que sexan os implicados no proceso os que estivemos preparando e facendo todo…”, cree Barrenetxea que acertaron niso. Arrieta engade que lles serviu para colectivizar algunhas cuestións que viven da soidade e recoñecer as minas: “Entre todos decidimos que papel xogamos cada un e puxemos encima da mesa que algúns papeis non queremos porque nos moven demasiado”. En opinión de Barrenetxea, ademais da observación, xerou o empoderamiento: “Aínda que non sexa dese rol, á fin e ao cabo, cada un conta ao pobo o que lle pasou”.

Na última casa repítese de novo a de iniciación, cando comunica o ataque aos seus amigos: “Isto e isto pasoume”. Deixan a palabra á mosquita para que decida como actuar.