O documento de oficialidade foi aprobado polo Consello Navarro do Eúscaro en setembro do ano pasado. Como foi a campaña?

De feito, a campaña foi posta en marcha polo euskaltegi IKA e a declaración foi aprobada polo Consello Navarro do Eúscaro. Isto é un órgano institucional cuxa composición é unha foto de Navarra. Por iso, é importante destacar que o documento que levou sobre oficialidade foi aprobado sen voto en contra. No escrito solicítase ao Goberno de Navarra que modifique a actual Lei do Eúscaro para que o eúscaro sexa oficial en toda Navarra e respéctense os dereitos dos euskaldunes, como os dos castellanoparlantes, todo iso en beneficio de todos os cidadáns.

Posteriormente, en setembro, comezamos a campaña de oficialidade e en decembro o Consello de Euskalgintza sumouse ao documento. Un total de 220 asociacións de Navarra xa adheriron ao documento. Levamos a unhas 300 asociacións e tamén foron negativas, pero conseguimos pór o tema encima da mesa. A manifestación do sábado en Euskal Herria foi convocada por Euskaraz e IKA patrocina, entre outras cousas.

Por que agora esta campaña?

É unha dinámica para nós máis que unha campaña. Seguiremos recollendo adhesións, en campaña electoral a secretaría do consello reunirase cos partidos políticos para coñecer a súa opinión respecto diso. Porque o asunto da oficialidade debe ser posto sobre a mesa. Nos últimos oito anos púxose de manifesto o límite da Lei do Eúscaro á hora de tomar decisións. Por exemplo, no decreto foral que regula o uso do eúscaro na administración.

Doutra banda, temos dereito a recibir no noso país todos os servizos na nosa lingua. Coa aprobación da lei en 1986, o lexislador pretendía, a medida que cambiaba a situación sociolingüística, adecuar a lei a esta realidade. A oficialidade é imprescindible para superar a exclusión que sufrimos os vascos. Ademais, isto facilitaría a aprendizaxe do eúscaro.

É un tema que salgue en varias ocasións: si o eúscaro fose oficial en toda Navarra, a administración debería actuar igual en Elizondo ou en Tudela?

A Administración debería garantir que os seus servizos se presten en eúscaro en todo o territorio. Pero sabemos que iso é un proceso que leva a cabo aos poucos. Coa oficialidade teriamos a oportunidade de facer ese camiño. No País Vasco temos un espello desta situación. En 1982 a situación sociolingüística do eúscaro na Rioxa Alavesa era moito peor que a actual na Ribeira, e ese camiño fíxose.

Cal é a vosa esperanza? Até agora non houbo maioría parlamentaria para sacalo adiante. E tampouco se ve a curto prazo.

Bo, están a producirse algúns cambios, e, por exemplo, a coalición Navarra Contigo defendeu a oficialidade. Fálase da necesidade dunha maioría parlamentaria para sacar adiante a oficialidade, pero en base ás consultas que realizamos, á Lei do Eúscaro, o propio goberno pode recorrer mediante decreto ao eúscaro oficial en toda a zona de Navarra. Iso non tería garantía xurídica de lei, pero, bo, é un camiño. Até o ano 2015-2019 non había necesidade parlamentaria de UPN nin de PSN para ser maioría, pero tampouco se oficializó o eúscaro en toda Navarra.

Obsérvase que algúns sectores da actividade cultural vasca de Navarra están cansos do tema. O malgasto de forza sobre unha parede non o merece ata que, polo menos, haxa outra correlación de forzas. Como o vedes?

Paréceme un argumento curioso, se o utilizamos noutras loitas, como estabamos agora. É penoso? Por suposto, pero foi realmente decepcionante ver a política do Goberno de Navarra en relación co eúscaro nos últimos oito anos, ou onde está o eúscaro nas prioridades dos partidos políticos.

Ademais, hai discursos desalentadores, tamén no ámbito da cultura vasca. Por exemplo, ese discurso do consenso... temos que chegar a un acordo con eses que se alegrarían si o eúscaro desaparecese? Creo que a amabilidade co dominante nunca supuxo un cambio de actitude, e a miúdo habemos visto que algúns partidos non se moveron nin un milímetro das súas posicións. O exemplo de PSN é ilustrativo. Cando se quere conseguir algo, a parede está sempre aí, e o que se trata é de tentar gretar esa parede e esforzarse tanto niso como noutros aspectos.

Desde posicións opostas, como UPN e PSN, argumentan que a oficialidade dá medo aos cidadáns non vascos, e sobre todo no que se refire ao acceso ao traballo.

Relaciónano co posible dereito á condición de funcionario. Din que si a algún posto da Administración asígnaselle o perfil de eúscaro, vulnérase a igualdade dos cidadáns. Estes medos, ademais, foron canalizados de forma irresponsable. A min vénme á cabeza cando se di “os inmigrantes viñeron aquí a quitarnos o traballo”. É similar. Claro, é mentira. A Administración está pendente de prestar un servizo axeitado, determina as características dos postos de traballo, entre os que o idioma é outro máis. En resposta a un recurso catalán, o Tribunal Constitucional tamén o deixou claro: entre os requisitos para acceder a un posto público non se pode considerar a lingua como un trazo especial, é un máis, e por iso non se exclúe a ninguén.

Tamén citan como argumento contrario o da situación sociolingüística, é dicir, que nalgúns lugares non hai demanda de eúscaro, pero evidentemente as situacións sociolingüísticas cambian, pola contra non estariamos na situación na que nos atopamos. E polo menos nos aspectos da esquerda un dos obxectivos é cambiar a realidade.

Por último, hai un discurso no que se impón o eúscaro, ofensivo, vergoñoso e irresponsable. Está moi claro cal é o idioma que se impón e como, por exemplo, aí está o desexo de converter a PAI nun modelo de Programa de Aprendizaxe do Inglés.

E na postelectoral que?

A pota próbase ao lume. Veremos a importancia que os partidos de oficialidade outorgan ao tema á hora de apoiar a calquera goberno.