As voces críticas consideran que a Proba de Acceso á Universidade é un filtro competitivo e excluínte nun sistema educativo que aínda non é capaz de superar algúns desequilibrios. Este ano deuse o primeiro paso para cambiar o modelo de exame e para falar destes cambios entrevistamos a dous profesores do último curso de Bacharelato do instituto Ekialdea: Peio Salazar (Matemáticas) e Itsaso Zamaio (Historia).

Comezaron o curso ao revés. Os modelos do novo exame chegaron tarde e a comunidade educativa estaba nerviosa.

Peio Salazar: Si, porque se prevía que poderían vir cambios profundos, e nun principio puxémonos a cegas.

Mar Zamaio: Dixéronnos que en Nadal sacarían os modelos de exames, e o nerviosismo dos alumnos de segundo de Bacharelato empeza en setembro, porque moitos necesitan unha boa nota, e si a isto engadimos non sabiamos como ía ser o modelo dos novos tipos de etsamina, fóisenos un pouco de curso con ese malestar.

Vostede di que se puxo nervioso desde setembro. Parece que todo o segundo curso de Bacharelato está encamiñado a presenciar esta proba.

Salazar: Algúns non irán á universidade, algúns optarán pola Formación Profesional, pero desgraciadamente, aínda é un curso moi dirixido á universidade, si. Con todo, hai que recoñecer que o que entra na proba e o que aparece no currículo de segundo grao é practicamente o mesmo e, por tanto, compatible.

Cales son os principais cambios no novo modelo de exame?

Salazar: En matemáticas, o cambio máis importante é que o ano pasado estiveron catro ou cinco en cada un do tres testemuños e en cada un deles elixíanse os dous triclinios, e agora, nun deles, non se poderá elixir, será un problema pecho. Dalgunha maneira, hai menos posibilidades de sacar unha nota moi boa, porque se eliminou unha oportunidade para iso. Pero o formato, o tipo de trazado e todo o demais, no borrador que se nos enviou, mantívose igual.

Sucio: En canto á análise da historia, os cambios repartiríaos en dúas áreas. Por unha banda, no exame de selectividade que se realizou até agora, había dous modelos, que os alumnos podían elixir entre facer un ou outro bloque, xa que podían cursar a metade do temario. Agora inclúese todo o temario. Nós sempre traballamos todo o temario, polo que para nós foi fácil adaptarnos ao novo modelo, xa que desde setembro tiñamos previsto o plan de curso, pero sei que noutros institutos traballábase ao longo do curso a metade do temario a través dos traballos, e a outra metade estudaban de face ao exame, para eles o cambio foi maior.

Doutra banda, quixeron facer do modelo de exame un pouco competitivo. Antes estudábanse 12 temas e 24 comentarios de texto e na análise incluíase un tema e un comentario, agora o tema non se desenvolve e pregúntanse as causas e as consecuencias. A idea non é mala, pero como nos dixeron as preguntas, segue sendo a base da memoria, xa que os alumnos saben a que epigraferes de cada tema referirase a pregunta, e por tanto, saben cal é o epígrafe que teñen que aprender. Ao redor da guerra de 1936, por exemplo, aprenderon “as causas da guerra de 1936” e “as consecuencias da guerra de 1936”.

O comentario de texto mantense na análise como nos anteriores, e este tamén é memorístico, non cambiou.

Hai unha nova pregunta que tenta ser competitiva, pero non a consegue do todo: desde a colección dos 24 comentarios de texto a estudar, colocarán un comentario de texto con cinco erros, e deben atopar o cinco erros.

No resto de materias, como en Matemáticas, o cambio principal é que se reduce a posibilidade de elixir, non?

Salazar: En economía, en física, en química… polo menos, así sucedeu. As posibilidades diminuíron lixeiramente.

Aos poucos, o exame quere facer un xiro para as competencias, como o vedes?

Salazar: A avaliación das competencias require continuidade, seguimento do alumnado. Nun exame dun día non se poden avaliar as competencias, é absolutamente ilóxico. Hoxe en día, e en teoría, desde Educación Infantil até Bacharelato, tamén na universidade, avalíase por competencias, para iso están os traballos, as presentacións, etc., pero de súpeto preténdese avaliar, por competencias, o coñecemento adquirido polo alumnado durante todo o ano nun exame dunha hora e media. Non ten sentido e é imposible, non o conseguirán.

Sucio: Si abarcamos todas as competencias existentes, non é posible avalialas mediante unha única análise. As competencias talvez parcialmente, non na súa totalidade.

Salazar: É dicir, é un proceso moi longo.

Pero ese é o camiño que quere seguir o novo modelo de análise, non é así?

Salazar: Pode ser un obxectivo, pero para iso tes que cambiar todo o sistema. No caso das ciencias, pódense desenvolver competencias científicas a través dos burukets, pero tamén se avalían outras competencias en Matemáticas como a competencia social, a competencia dixital, a escritura… Tal e como se mencionou anteriormente, algunhas competencias poden ser avaliadas a través desta análise, pero outro non.

Sucio: Ademais, non podemos esquecer que unha nota numérica é o resultado deste exame, e en ningún caso está establecido o valor de cada competencia. Bo, tamén en Bacharelato, a pesar de realizar unha avaliación por competencias ao longo do curso, ao final tes que converterche en número, porque esas medias se terán en conta tanto na Formación Profesional como no acceso á universidade.

Espéranse máis cambios no modelo de face ao futuro?

Sucio: No caso da materia de Historia, na anterior ocasión dixéronnos que os modelos irán facéndose cada vez máis competitivos. Esa é a intención, pero non sabemos como. De feito, hai grupos de traballo traballando niso, pero eu véxoo difícil.

E o devandito, en ningún lugar está establecido o valor de cada competencia, e na medida en que a proba de acceso á universidade necesita unha nota, tes que determinar o peso de cada unha, porque esa nota che dará acceso a algunhas carreiras ou non.

Até que punto o novo modelo de exame deixa suficiente autonomía ás comunidades para desenvolver os seus propios contidos?

Salazar: O exame realízase pola universidade pública de cada comunidade autónoma e ten liberdade, salvo nas partes curriculares que se detallan. En matemáticas, por exemplo, o 60% do currículo determínao o Estado e o 40% a comunidade, pero cando vin exames doutras comunidades, case todos son iguais, polo menos en Matemáticas non hai apenas diferenza.

Sucio: Ao longo da historia si que temos temas relacionados con Euskal Herria, pero se traballa o “Franquismo en Euskal Herria”, a “guerra civil española en Euskal Herria”… Esa fronteira non cambiou de momento.