Esta situación é moi común. A miúdo podemos atopar persoas que coñecemos nese estado de ánimo. Décadas atrapadas na contradición que atravesa os séculos ou, mellor dito, superando a contradición, con comodidade. A transformación vs. a xestión contraditoria.

A participación ou non nas institucións da democracia burguesa foi, ao longo de case dous séculos, un debate da esquerda revolucionaria, que continúa nalgúns lugares e contextos. Pero non é intención deste texto abordar este tema espiñento, senón referirse a outras institucións e espazos aparentemente alleos ás institucións menos identificadas coa política. Quen non coñece na súa contorna, especialmente no traballo, a unha desas persoas consideradas de esquerdas e críticas que un día é nomeada para un cargo ou posto? No centro educativo, na universidade, noutro espazo da administración… moitas veces definimos a estas persoas co termo “Jatorra”. Os nosos compañeiros, os nosos amigos, os nosos coñecidos, os nosos compañeiros nalgunha iniciativa social ou política… Aqueles que queren cambiar o mundo, a sociedade ou, desde a máis absoluta humildade, algún aspecto pequeno da realidade que lles rodea. Defínense como esquerdas na maioría dos casos, progresistas, críticos, rebeldes… Coincidimos con eles nas críticas a denunciar o statu quo e as inxustizas do poder, e participaron e, nalgúns casos, impulsado en varias iniciativas transformadoras. A miúdo critican a organización, os procedementos, a verticalidad e a burocracia das estruturas que traballan e exprésanse a favor doutras formas de funcionamento.

Pero un día teñen a oportunidade de formar parte desa estrutura que percibían cunha visión moi crítica, proposta desde arriba ou nomeada, ou a elección dos seus compañeiros. Agárranse ao cargo con novos aires, con frescura, para facer as cousas con ganas doutra maneira. Claro, saben que será difícil. Saben que as estruturas do sistema son ríxidas e que as inercias dos traballadores da zona son moi profundas, tanto de arriba como de abaixo. Existen casos nos que, tendo en conta as limitacións establecidas polo sistema, mantéñense as intencións e o empuxe inicial e prodúcense avances. Non suficientes, por suposto!, pero avances para enxalzar. Pero, noutros moitos casos, ese desexo de cambiar as cousas dilúese. En pouco tempo. Entre as normativas que son a realidade pero que á vez son a escusa principal… Quero, faríao, pero… A forma de entender a responsabilidade polo cargo, a fidelidade e a submisión ante os superiores responsables, as inercias da organización e das estruturas, os miles de tarefas de xestión, o desexo de chegar a un cargo superior… Impulsados por algúns ou todos estes aspectos, o noso compañeiro, ex compañeiro de combate, converteuse noutra peza da maquinaria do sistema. A calor da gran oficina e o complemento salarial fan máis levadía a contradición. A inquietude que orixinaba nun principio dilúese co tempo, coa capacidade de transformación e o lume totalmente apagados. Era simpático e seguramente seguirá sendo amable, pero transformado en burócrata, limitando a “autenticidade” pola lealdade ao poder. Nesta competencia de transformación vs. xestión salgue o segundo na maioría dos vencedores.

Quen non os coñece? As persoas cambiamos co tempo, coa idade. Algúns, con cargos de dirección ou xestión, aínda máis rápido.

Deixar estes espazos en mans dos defensores do sistema non é unha solución, está claro, pero é necesario ser consciente do risco de ocupar estes asentos. Manter acendida a reflexión sobre a dicotomía xestión/transformación. Non se pode apagar. Debe fumar. E só hai tensión militante para manter o lume transformador. E mirar cara atrás: en que punto, en que momento, eu, tan simpático, tan zurdo, tan transformador…, convertinme nun burócrata?

Iñaki Etayo