Azaroaren 30ean egingo den grebaren aurrekaria 2019ko Martxoaren 8a izan zen. Greba hartan,  zaintza azpimarratzeko ahalegin berezia egin zen, berariaz bestelako zaintza-sistema baten aldeko aldarria egin zen. Egun hura liseritu eta balorazioak egin ostean, COVID-19aren pandemiak dena geldiarazi zuen. Gainerako herri mugimenduei gertatu zitzaien bezala, mugimendu feministak ere beheraldi nabarmena izan zuen antolaketan eta ekintzetan. Paradoxikoki, ordea, pandemiak zaintza ezinbestekoa den ideia gizartearen begien bistara ekarri zuen. Birusari esker, inoiz baino gehiago hitz egin zen zaintzari buruz.

Pandemia lehertu zenean, Euskal Herriko mugimendu feministako hainbat eragilek eta kidek Bizitzak Erdigunean Koordinadora Feminista sortu zuten zaintzaren gaia agendan sartzeko. Koordinakundeak interpretatu zuen gutxienez bi noranzko zituen une kritiko baten aurrean zegoela gizartea. Batetik, zaintzaren krisialdia areagotzeko arriskua zegoen pandemiagatik, eta bestetik, aukera paregabea zen erakundeak interpelatzeko eta oinarri-oinarritik aldaketak egin zitzaten eskatzeko. Gizartean inflexio puntu bat eragiteko une aproposa zela ere ondorioztatu zuten, zaintzaren inguruko kontzientziari dagokionez. Hala, 2022ko otsailean, Gasteizen, jardunaldiak egin zituzten eta Denon Bizitzak Erdigunean prozesua abiatu zuten. Mugimendu feministak epe ertain eta luzeko prozesutzat du abiatutako bidea eta trantsizio sozial bat eragiteko anbizioz ari direla azpimarratu du. Jardunaldietan, Hego Euskal Herriko 90 emakume inguru elkartu ziren, bi egunez, eta Zaintza feministarako sistema publiko-komunitario baterantz eztabaida-dokumentua partekatu zuten.

Zaintzak ulertzeko modu adostu baterako hurbilpen bat egin zuten, zaintza sistema publiko-komunitario baten lehen ardatzak marraztu zituzten, eta aldarrikapenak eta larrialdiak identifikatu zituzten. Era berean, mobilizazioen beharra azpimarratu zuten Gasteizen elkartutako eragile feministek, eta mobilizazioen zehaztapenak udazkenean heldu ziren. Herrialdeetako asanbladatan adostu zuten herri akordio baten beharra zegoela, batetik, eta horri oihartzuna emateko greba feminista orokorra egitea erabaki zuten, bestetik.

Grebaren kontraesanak
Mugimendu feministak Denon Bizitzak Erdigunean webgunean azaltzen du zergatik erabaki duten greba feminista orokorra egitea. Lehendabizi, "zergatik greba?" galderari erantzun diote. Greba ez dute helburutzat, aurretik egin den eta ondoren egingo den lanari emango diote garrantzia, greba Denon Bizitzak Erdigunean prozesuan inflexio puntu gisa irudikatu dute. Ez dela azkena izango iragarri dute. Grebaren bidez, oinarrian jarri nahi dituzte antolaketa, aktibazioa, saretzea, interpelazioa eta harremanak. Greba honen kontraesanaz jakitun dira: azaroaren 30ean enplegu eta zaintza lanak bertan behera uztea eskatzen da eta askok ezingo dute halakorik egin. Batzuek ez daukate grebarako eskubiderik, esate baterako, etxetan beharrean ari diren emakume arrazializatuek. Haiena da zaintza lanetako esparrurik zapalduena eta prekarioena. Beste emakume askok, egunero egiten duten bezalaxe, azaroaren 30ean ere, haurra, aitona edo gaixoa zainduko dute. Zaintza lanak ezin dira inoiz albo batera utzi, ezta greba egunean ere. Horregatik, antolatzaileen iritziz, A30ak potentzialitate hori du, zaintzak ezinbestekoak direla agerian jartzen lagunduko du eta zein baldintzatan zaintzen den azalduko du.

Zergatik da greba feminista?
Hilaren bukaeran sistema kapitalista, heteropatriarkala, kolonialista eta arrazista salatuko dute. Zaintza sistemaren pribatizazioa gauzatzen ari diren arduradunak interpelatu nahi dituzte. Era berean, zaintza sektoreko langileekin aliantzak egiteko baliatu nahi dute greba, batez ere orain greban dauden sektoreekin. Greba langileentzat mugimendu feministara gerturatzeko modua izan daitekeela uste dute eta haien borrokek bestelako dimentsioa hartu dezaketela. Nolabait, zaintzaileen politizazio prozesuan tresna bat izan daiteke greba.

Zergatik orokorra?
Zaintza sistema iraultzeko aldarrikapenak ozen entzun ziren 2019ko Martxoaren 8an. Mugimenduak erabaki zuen M8tik atera behar zela borroka egun hura, besteak beste, beste behin, zaintzaren gaia emakumeen bizkar gainean gera zitekeelako. Hain zuzen, zaintza jendarte osoari dagokion kontua dela aldarrikatzen du mugimendu feministak, eta horregatik erabaki dute greba orokortzea, gizonak ere interpelatuak senti daitezen. Antolatzaileek azaldu dute zaintzaren ulerketa zabala garatzen ari direla, ahalik eta jende gehien sentitu dadin interpelatua prozesu honetan, eta grebaren subjektu senti dadin.

Greba egunean zer?
Goizean goizeko ekintzarik esanguratsuena piketeak izango dira. Mugimendu feministak betiko piketeak ez daitezen izan zaindu nahi du. Emakumeen presentzia bermatu nahi du eta gune seguruak izateko bermeak jartzen saiatuko da. Lantoki eta sektore sinbolikoak aukeratu nahi dituzte piketeetarako, jakitun ezin direla esparru guztietara iritsi.

Lanuzteari dagokionez, beste erronka nagusia greba egin ezin duten langileei ikusgarritasuna nola eman asmatzea izango da. Hainbat zaintza esparrutan (zahar egoitzak, etxez etxeko langileak...)  gutxieneko zerbitzuak bete beharko dituzte eta beste hainbat langilek, tartean etxetan lan egiten duten emakume arrazializatu andanak, ez dute grebarako eskubiderik. 2019an, greba egin ezin zuten emakumeei balkoian mantalak zintzilikatzea proposatu zitzaien. Aurten jauzi bat eman nahi da eremu horretan. Horrez gain, manifestazioen ordua iritsi bitartean, zaintza sistemaren pribatizazioa gauzatzen ari diren erakundeen atarietan ekintzak egingo dira.

Aurten, aurreko M8etan ez bezala, manifestazioak deszentralizatzearen alde egin du mugimenduak. Hego Euskal Herriko lau hiriburuek eta eskualde buruek hartuko dituzte manifestazioak ordu bertsuan. 17:30-18:00ak alderako aurreikusten dira.

 Grebaren antolatzaileei galdetu diegu ea zein egiteko duten greba egunean gizonek. Enplegu greba egitea eskatzen zaie eta zaintza lanak lehenestea. Zaintza lanik ez badute aurreikusten, eguneko ekintzetan eta manifestazioan parte hartzea proposatzen zaie. Mugimendu feministak argi utzi du greba aurreko eta greba eguneko subjektu nagusiak emakumeak direla eta prozesu horretan zaintzaileek eta emakumeek parte hartzea lehenesten dela. Mugimendu feministaren lidergotza ezinbestekoa dela azpimarratu dute.
 

----------------------------

"Komunitateak ez du bete behar administrazioek bere gain hartzen ez dutena"

Marina Sagastizabal
 

Marina Sagastizabalek A30eko aldarrikapen nagusia, zaintza sistema publiko eta komunitarioa kontzeptua, xehetzen lagundu digu. Sagastizabal Hiruki gatazkatsua (Lisipe) liburuaren egilea da eta mugimendu feministako kidea.

Nola irudikatzen duzue sistema publikoa?
Zaintza sistemak publikoa izan behar du. Oso zerbitzu gutxi ditugu eta kalitatezko zerbitzu publikoak osatzea nahi dugu, horrek bermatzen duelako, batetik, langileen lan-baldintzak onak izatea, eta bestetik, unibertsaltasuna, hau da, guztiok edukitzea eskubidea zaintza lanak jasotzeko. Eskubide sozialtzat dugu eta hori publikoak bermatzen du.
Alabaina, merkantilizatu gabeko publikoa izan behar du, non negozioa ez den izango helburu bat. Gaur egun ikusten dugu hala dela.

Zer esan nahi du komunitarioak?
Zaintza eskubide kolektiboa da. Horrek esan nahi du pertsona guztiok, bizitza osoan, askatasunez eta konpromisoz, zaintza eskaini eta jaso behar dugula. Ezin da egon pertsona bat “libre” zaintza lanak betetzetik.

Indibidualki, kolektiboki eta komunitatean inplikatu behar gara zaintza lanak bermatzeko. Norberarenak bai, baina bestelakoak ere bai. Gaur egungo eredua erabat indibidualista eta atomizatua da. Galdu ditugu orain dela hamarkada batzuetako harreman komunitarioak, bizilagunen eta herrikideen artekoak. Horiek berreskuratu nahi ditugu.

Argi daukagu komunitateak ez duela bete behar administrazioek bere gain hartzen ez dutena. Halere, ezin dugu pentsatu langile bat etorriko dela guk beteko ez ditugun lanak egitera. Lan batzuk norberaren ardurapean daude eta norberak bete beharko ditu. Ezinbestekoa da bizilaguna laguntzea, elkar babestea eta zaintza sare horiek indartzea.

Era berean, publiko horretan komunitarioak ere badauka zer esana. Publiko ireki bat irudikatzen dugu, non zainduak izango diren pertsonek, langileek eta komunitateak edukiko duten ahotsa. Sektore publikoan erabakitzeko eta parte hartzeko mekanismoak behar ditugu.

Komunitarioak zer arrisku ditu?
Kontziente gara komunitarioa ez dela armoniatsua. Botere harremanak daude, zapalkuntzak gertatzen dira... Arrisku handia da feminizatutako komunitate bat indartzea. Mekanismoak beharko ditugu zapalkuntzei eta botere harremanei aurre egiteko, eta zentzu horretan, ardura har dezaten gizonak interpelatzea oso inportantea da, kontuan hartzea ez zaintzea pribilegio bat dela. Gizonen egitekoa ere bada pribilegio hori lantzea, horri uko egitea, eta zaintzen hastea.

Oraindik asko daukagu pentsatzeko komunitarioaren ereduaz.

Nolakoa behar du publikoaren eta komunitarioaren arteko harremanak?

Zaintza publiko-komunitarioak kokatua egon behar du, bere osotasunean heldu behar dio zaintzaren konplexutasunari, tokian tokiko testuinguru eta egoera askotarikoak aintzat hartu beharko ditu.

Lau eremu zehaztuz hasi gara pentsatzen. Lehenik, autonomia sustatzea eta menpekotasun egoerei arreta ematea. Adinkeria eta kapazitismoa moduko gaiak asko landu beharko ditugu eta horiei aurre egin. Bigarrenik, haurtzaroa. Helduen ikuspegia gainditzea, zainduak direnak subjektu aktibo izatea, hezkidetza... Alor horiek denak landu behar dira.

Hirugarrenik, zaintza bizitzan zehar: guztiok jaso eta eman beharko dugu zaintza, eta gainera, hori egin nahi dugu espazio ez tradizionaletik, edo ez behintzat horietatik bakarrik. Familia heteropatriarkalaz harago pentsatu behar dugu. Adibidez, loturagramaz hitz egiten dugu, hau da, nola bermatu legalki elkar zaintzeko sareak.

Azkenik, lurra eta lurraldea zaintzea.  Gizakiok elkar menpekoak izateaz gain, eko-menpekoak ere bagara, eta ezinbestekoa da ibaiak, ura, lurra, animaliak eta gure ingurua zaintzea. Ildo horretan, elikadura burujabetzaren eta agroekologiaren aldeko apustua egiten dugu.