Ibiltzeak mila bertute dauzka. Juan Luis Zabalak hori zioen berriki: “Ibilian ziren / nire kezkak aienatu. // Ibilian ninduen / atsedenak hartu. // Ibilian zitzaidan / bizitza indartu” (Mina hartzeko ere, Susa, 2022). Duela 250 bat urte, Rousseauk goraipatu zituen kurri aritzeak eragiten dituen onurak, laguntzen duelako hausnartzen, irudikatzen, asmatzen, obrak sortzen (Les Rêveries du promeneur solitaire, 1776-1778). Mende bat geroago, erromantikoek teorizatu zuten ibiltze ekintza (ikus Balzacen Théorie de la démarche, 1833), eta hori laudatu beren fikzio edo olerkietan (Victor Hugok, bereziki). Izendatzen ditudan idazle frantses horiek guziek konnotazio baikorra eman zioten marche hitzari.

Ildo horretatik, aro garaikidean biderkatu dira ibiltzea goresten duten lan filosofiko, psikologiko edo literarioak, esparru frantsesean. David Lebreton soziologoak, adibidez, argitaratu du Éloge de la marche liburua 2000. urtean, Marcher. Éloge des chemins et de la lenteur, 2012an eta Un art tranquille du bonheur, 2020an (Métailié). Esplikatzen du lasterka aritzea gure bizimolde garaikidearen oinarria dela: tarrapatan hartu behar ditugu erabakiak, eta etengabeko korrikak irensten digu pausatzeko, goxatzeko eta gogoetatzeko genukeen denbora. Berehalakotasun larrian gabiltza, memoria galduta, gertakari fluxu zoroak eramanik, jakin gabe nola iraun, kaosetik zer salba, ondorengoei zer utzi. Zeingehiagoka horretan, azken finean, bizitza bera zaigu eskapatzen, zalu-zalu. Bizkitartean, ibiltzea erresistentzian sartzea da, dio Lebretonek, barne- eta kanpo-bakea, zuhurtzia eta bizipoza pizten dituelako, eta, hondarrean, bizitzari zentzu emateko parada eskaintzen duelako.

Gisa berean, Martine Segalen (Les Enfants d’Achille et de Nike, Métailié, 1994), Frédéric Gros (Marcher, une philosophie, Carnets du Nord, 2008), Sarah Marquis (Sauvage par nature, Pocket, 2015), Antoine de Baecque (Une histoire de la marche, Perrin, 2016), Sylvain Tesson (Sur les chemins noirs, Gallimard, 2016) eta hainbat intelektual interesatu dira ibiltzearen onbideei buruz.

Ez dira, haatik, solas horien heinekoak Emmanuel Macronen azken hitzak: berak jende xehearendako ontzat dauzkan lege berriak inposatuko ditu, kosta ahala kosta, "à marche forcée", erran nahi baitu, bortxazko urratsean. Hiztegi militarretik dator adierazpide hori: bat doa frantses lehendakariaren alderdi politikoaren lehenagoko "En marche!" izenarekin, hau da gatazka armatu egoeran erabiltzen den esamoldea. Bat doa orokorrean bere buruaz ematen duen itxura gerlatiarekin (berdin zaio ideia, birusa ala herritarra duen etsaia).

Hiztegi horren haritik datoz ekimen konkretuak, konparazione, Iparraldeko kolegioei hilabete honetan proposatua izan zaien “Hiritar rally” delakoa, hau da, ikasleendako ibilaldi lasterra armada frantseseko kide batzuekin, gazteek froga dezaten martxa militarra Baionan zehar.

"Renaissance" (Errenazimendua) izena eman zion bere talde politikoari Macronek, hauteskunde garaian, modu higuingarriz bereganatuz hitz horren inplizitu humanista. "Marche" izena, berdintsu, bereganatzen du, maniobra militarrak konbokatuz hartzailearen irudimenean, hitza erresistentzia indarretatik erauzi nahi balu bezala. Manifestariek, berriz, ez dute beren martxa gelditu, beren haserrea oihukatzeko.

“Ibili-ibili eginda, / ibilia nuen / aberri bihurtu”, du idazten Zabalak: bakezko aberriari jarraiki diezaiogun urratsez eta elez!