Ikerlari hasi berrien saria, zuk?

Hasiberria, akaso, ez, baina hori ere izaten da norekin alderatzen zaren… Normalean sari hauek, ikerlari gazteei sariak, 40 urtetik beherakoei ematen dizkigute. 2005ean amaitu nuen karrera eta orduan hasi nintzen ikerketa honekin; beraz, joan dira hamabost urte!

Zerk ekarri zintuen zeliakiaren inguruan ikertzera?

Kasualitateak. Karrera amaitzen ari nintzela iragarkia ikusi nuen fakultatean: “Tesia egiteko ikasle bila gabiltza Gurutzetako ikerkuntza taldean”. Nire bizitzarekin zer egingo nuen ez nekienez, aurkeztea erabaki nuen eta aukeratu egin ninduten. Ikerkuntza lerroa zeliakia; beraz, ez nuen aukeratu. Gaur egun, agian, gluten free terminoa gehiago entzuten da, baina orain dela hamabost urte... Ez nekien gaixotasun zeliakoa zer zen ere!

Duela lau urte itzuli zinen Euskal Herrira. Ikerlarien patua da kanpoan erakustea norberaren balioa?

Uste dut oso garrantzitsua dela kanpora joatea. Tesia egiten nenbilela lau hilabetez egon nintzen Finlandian. Han ikusi nuen ze desberdina den lan egiteko era. Ez nabilkizu Ameriketako Estatu Batuei buruz, hura zoramena baita. Baina ikerketarekin jarraitu nahi banuen argi nuen kanpora joan beharra izango nuela ideiak zabaltzera, bestelako teknikak ikustera… Tira, ni pixka bat frikia naiz, zientzia zale amorratua. Nire lana izateaz gainera, nire hobbya ere bada. Ez da onena, batez ere etxean ere buruari eragiten aritzen naizelako, baina horrela da. Bultzadarik handiena eman didana kanpora joatea izan da. Badago jendea planteatu ere egiten ez duena. Bakoitzaren hautua da. Joan nahi ez baduzu ez joan, baina unibertsitatearen endogamia existitzen da eta lotsagarria da, negargarria.

Kanpoan lortu dituzu aitortzarik handienak… Science aldizkarian ere argitaratu zenuen.

Gailurra ukitu nuen orduan! Baina lehenengo ezezkoa izan zen; bost errebisio egin genituen. Manhattaneko trenbidera botatzekotan egon nintzen, egin kontu. Baina ondo ateratzen bada, pena merezi du. Argitaratu zuten, kontratua lortu nuen; beraz, primeran.

Beka bati esker itzuli zinen.

Juan de la Cierva ikerketa-bekarekin, [Espainiako Zientzia eta Berrikuntza] ministerioaren urte bikoa. Konbentzitu ninduten eskolak emateko lau hilabetez; never again! Itzulerarik txarrena izan zen. Bost urte AEBetan, laborategian jota-su, eta hona etorri eta eskolak ematen, euskara erabat ahaztuta nuela, nirea ez zen gai batekin, nire adinekoak iruditzen zitzaizkidan ikasleekin… Shocka izan zen.  

Ikerketen berri artikulu bidez ematen duzue, baina dibulgazioaren helburua ez da diluitu proiektuak lortzeko borroka horretan?

Asko. Gehienok gure ikerketa-lerroan gaude fokatuta. Gainera, badago beste kontu bat: dena egiten da presaka. Kontratu luzeena bost urtekoa da, baina zenbat denbora behar duzu ikerketa bat aurrera ateratzeko? Gutxienez lau urte eta beste bat publikatzeko? Oso polita litzateke egiten duguna dibulgatzea, jendeari erakustea, egiten dugun lana ikusgai izatea, baina gehienetan ez daukagu denborarik.

Nola dago ikerketa Euskal Herrian garatzeko aukera?

Oso zaila. Diru gutxi inbertitzen da. Ikerbasque da gaur egun dagoen aukerarik onena, baina bost urterako da. Kontratua lortu nuen urtean hirurehundik gora lagun aurkeztu ginen; 15-20 eman zituzten. Ikerbasquen asmoa da ikerlarion jarduera egonkortzea: bost urteko kontratuaren ondotik, mugagabeko motarekin jarraitzea. Baina badu bere alde txarra: kontratuarekin zatoz, baina ikerketarako dirurik gabe. Horrek suposatzen du proiektuak eskatu behar dituzula ministeriora, Jaurlaritzara...

Soldata bai, baina bestelako baliabiderik ez?

Hori da. Gurea ez da starting-package bat Madrilgo Erkidegoan bezala. Hura ere ez da perfektua ze hainbeste diru ematen dizute, doktoranda bat kontratatzeko ere erabil zenezake, baina hark ezin du idatzi, eta zuk idazten baduzu ezin duzu esperimenturik egin, eta idatzi ezean dirurik ez esperimentatzeko… Dena dela, nik disfrutatzen dut lan honetan; niri neuri merezi dit.

Ze puntutan zaude zure ikerketan?

Lerro bitan fokatuta nago. Beti esan izan dugu DNAn zabor-guneak daudela; gune horietan gauza garrantzitsuak gertatzen direla, baina ez da askorik ikertu. Hor aukera bat ikusi nuen. DNA zabor horietan aurkitu izan dira hanturazko gaixotasunekin zerikusia duten genomak eta ikusi da horrek kodetzen dituela RNAk; alegia, badaudela, molekula batzuk oso inplikatuta hanturaren garapenean. Hori oinarrizko zientzia litzateke, baina dirua behar dudanez proiektuetan, hasi naiz batez ere hesteko hantura gaixotasunak listuan diagnostikatzeko metodo batean lanean. Gaixoei listua hartu eta geneak aztertzen ditugu. Horrez gainera, ezagutzen ez nuen beste gaixotasun batekin ere banabil: esofagitis seozinofilikoa, esofagoaren hantura bat da.