Ez da demografia, ekonomia politikoa baizik

Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak

1940ko hamarkadan Euskal Herrira heldu zen, haur bat zelarik, lan egitera. Industriako enplegu gogorretan lanean ibili zen; lankide askok lan gaixotasunak sufritu, beste batzuk lanean hil. Adolfok 92 urte ditu gaur egun. Nazioarteko Diru Funtsaren arabera, gehiegi bizi da, pentsioa jasotzen urte gehiegi eman baitu eta, gainera, erakunde horren ustez, bizi itxaropen handi hau “finantza arriskua” da. Madalenak bizitza osoa lanean eman du, etxeak garbitzen. Ez zuen kotizatu, baina hori ez zegoen bere esku. Neguriko burgesiaren etxeetan egiten zuen lan. Kotizazio gabeko pentsio bat jasotzen du, 392 eurokoa, nahiz eta bizitza osoa lanean eman, bai etxean, baita etxetik kanpo. Mariak ia 40 urte ditu. Lan kontratu prekarioak lortzen ditu, gehienak ez dira jardunaldi osokoak, soldataren bat 1.000 eurora heltzekotan, miraria da. Nahiz eta 20 urte dituenetik lan egin, zortzi urte besterik ez ditu kotizatuak. Horiek dira gure inguruan ohikoak diren zenbait errealitate.

Galdera da, gizarte bezala, nola antolatu nahi dugun gure nagusien erretiroa eta gure etorkizuna. Horrek bertoko eredu kapitalistaren hainbat muga kontzeptual haustea eskatuko digu, aberastasuna nola banatu nahi dugun definitzeko

“Euskal oasi” honetan, soldaten joera, horiek osatzen duten elementuak caeteris paribus mantentzekotan, kezkatzekoa da. Azken bederatzi urteetan, Gipuzkoan –Espainiako Erresumako soldata altuenak dituen lurraldean– batez besteko soldata soilik %1,9 handitu da; erosahalmena hamar puntu erori da, oraindik generoko soldata-arrakala handia dago eta 40 urte baino gutxiago duten langileen lan baldintzak okerrera doaz. Azken hamarkadatan ekonomia eraldaketa amaiezin honetan, zerbitzu sektorea da oinarria (spoiler: industriaren ondoan, lan baldintza okerragoak dakartza). Argi dago orain indarrean dauden pentsio sistema publikoen gaineko presioa handitzen joango dela.

Finantza erakundeen lobbystak, teknokratak eta sasizientzietan oinarritzen diren ekonomialariek urteak daramatzate pentsio sistema publiko eta duin baten aurka lan egiten. Orain dela urte batzuk, “produktibitatea” (lanarena?) aipatzen zen sistema eraldatzeko elementu zentral moduan. Gaur egun, aldiz, demografia da. Hala ere, Espainiako Erresumaren kasurako, Fundación de Estudios de Economía Aplicada-k (FEDEA) argi utzi du txosten batean sistema kolokan jartzen duena ez dela gero eta pertsona zahar gehiago daudela, soldaten gainbehera baizik. Eta, noski, lobbysta, teknokrata eta eskuineko ekonomistek ebidentzia enpiriko horren aurka ezin dute ezer esan, nahiz eta jendea nahasteko azalpen sinplistak erabili edo formula matematikoekin jantzi.

Frantziako Errepublikan, gaur egun dagoen pentsio sistema langile borrokaren emaitza zuzena da, 1930eko hamarkadan eta hurrengo urteetan indar handia hartu zuenak: Conseil National de la Résistance-k, bere programan eskakizun hau babesten zuen. Espainiako Erresuman ere, frankismo garaiko langile borrokek Gizarte Segurantzaren Legea onartzea lortu zuten. Pentsio sistema publikoak ez ziren lobbysta, teknokrata eta eskuineko ekonomistei esker onartu, indarrez onartu behar izan zuten.
Gure buruari egin behar diogun galdera ez da X sistema ekonomikoki sostengarria den ala ez, era horretan adieraztea ez baita zuzena: formularen beste faktoreak caeteris paribus isilpean mantentzen baitu. Galdera da, gizarte bezala, nola antolatu nahi dugun gure nagusien erretiroa eta gure etorkizuna. Horrek bertoko eredu kapitalistaren hainbat muga kontzeptual haustea eskatuko digu, aberastasuna nola banatu nahi dugun definitzeko. Etorkizuna gizarteak erabaki beharko du, ez boteretsuek, eta hau ez da borroka erraza. Azken finean, ekonomia politikoari buruz hitz egiten ari gara.

Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora

ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Iritzia
Konfrontaziora pasatzeko garaia da

Euskararen normalizazioaren motorrak herri dinamikara bueltatu behar du aurrera egin nahi badugu


Migrazioei buruzko jarrerak gurean

Diskurtso erreakzionarioen gorakadaz ari gara azken urteetan. Dela migrazioei buruz, dela feminismoa, euskara eta abarri buruz. Testuinguru horretan, garrantzitsua iruditzen zait jarrera erreakzionarioak edota migrazioei buruzkoak aztertzeko ez gelditzea titularretan, eta gaiari... [+]


Teknologia
Sormenerako suntsipena

Gaztetxo bati lehen mugikor adimentsuak eskaini beharko liokeena zer izan beharko litzatekeen hasi naiz pentsatzen. Nork daki, beharbada ordenagailuetarako Luberri edota Txikilinux sistema eragile libre euskaldunak sortu ziren bezala, mugikorretarako garatu liteke Linage... [+]


2025-07-30 | Ula Iruretagoiena
Lurraldea eta arkitektura
Gehiago

Inoiz Erdi Aroko etxe museifikaturen batean egon bazarete, etxeko altzarigintza egurrezkoa, berniz ilunekoa eta dekorazio landuarekin egina zela konturatuko zineten. Eta etxearen dekorazioari dagokionean, deigarriena da zeinen altzari gutxi zituzten edozein gela motan, baita... [+]


2025-07-30 | June Fernández
Meloi saltzailea
Coca-Cola

Bilboko 13 konpartsek iragarri dute ez dutela Coca-Colarik salduko Aste Nagusiko txosnetan.  Instagramek albiste horri buruzko Deiaren argitalpena iradoki zidan, eta iruzkinak hiru multzotan sailkatuko dizkizuet: konpartsei isekak, halako ekintzek eraginik ez dutela... [+]


2025-07-30 | Inma Errea Cleix
Kaka

Uda honetako erronka omen sare sozialetan: kaka egitea igerileku publikoetan. Ohikoak dira jokabide zikinak sare horietan, eta batzuek beren gorotz fisikoa libratzea, ororen begi-bistan eta eskura, honezkero gaina hartu digun zikinkeria digital erraldoia hezurmamitzea besterik... [+]


Ergelkeria

Liburuak hasi, utzi… begietatik garunera nagi doaz esaldiak, eta itzali ezin dudan tik-tak bat entzuten dut. Ikus-entzunezkoak pikatzen ari naiz.

Entzun dut burpee, eta Llados, eta body count, eta nahi duzulako zara pobrea, eta Milei, eta Thiel, eta unibertsitatea... [+]


2025-07-30 | Sukar Horia
Dominatzaile pobreak

Bolo-bolo dabiltza gugandik zenbait kilometrotara gertatutako pogromoak, hamarkada luzetan −mendez mende− zilegituriko arrazismoa oinarri dutenak. Palestinan, Torre Pachecon eta Hernanin, arazoa antzekoegia da, intentsitate ezberdinez bada ere. Moroak dira behe-laino... [+]


Euskarak Euskal Herria behar du

Euskararen balizko etorkizunari buruzko ikerketa bat ezagutzera eman da berriki, eta zalaparta eragin du bertan irudikatzen den paisaia beltzak. Asaldamendu hori auzitan jarriz abiatuko dut nire ekarpena. Zergatik da harrigarria datu hori? Zein mundutan bizi gara, gure egoeran... [+]


2025-07-25 | Julen Orbea
Bilbon euskara jira ta Bira

Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]


2025-07-25 | Ana Morales
Esan barik ez doalako

Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]


Honezkero, hemen dago beherakada

Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.

Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]


Gizon heterosexualak eta literatura feminista: hausnarketa bat

Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]


Auzolanean ikastola eraiki!

Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]


Eguneraketa berriak daude