Lady Godivaren kondaira biluzian
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Coventry (Ingalaterra), XI. mendea. Leofric (968–1057) hiriko jaunak bertako biztanleak abailduta zeuzkan, zerga itogarriak medio. Lady Godiva emazteak behin eta berriro eskatu zion kargak arintzeko eta Leofricek, azkenean, amore eman zuen: zergak arinduko zituen baldin eta emazteak zaldi gainean eta biluzik Coventryko kaleak ibiltzen bazituen. Herritar guztiei etxean geratzeko eta leihoak ixteko agindua eman ondoren, Godivak kondearen baldintza bete zuen, gorputz biluzia bere ile luzeak estalita. Hartara, Leofricek zerga astunak ezeztatu zituen. Hala dio kondairak behintzat.
Lady Godiva benetan existitu zen, hari buruzko datu gutxi iritsi zaigun arren. Leofricekin ezkondu zenean, dagoeneko alargunduta zegoen, Liber Eliensis lanaren arabera. 1043an senar-emazteek Coventryko beneditar monasterioa fundatu zuten. Roger of Wendoverrek XII. mendean idatzi zuenez, kondesak konbentzitu omen zuen senarra monasterioa sortzeko funtsak emateko. Haien izenak beste hainbat erlijio etxeren ongile gisa agertzen dira dokumentuetan, Worcesterren, Lincolnshiren... Coventryko herriari ere emaitza oparoa egin zion Lady Godivak: Mannig urregin ezagunak landutako pieza sorta. Godivaren ekintzen azken berriak 1066. urtekoak dira, eta badakigu 1088an dagoeneko hilda zegoela.
Datuok kondesa eskuzabala omen zela adierazi arren, ez dirudi biluztearen kondaira egia denik. Elezaharra XIII. mendean idatzi zuten lehenengoz, ustezko gertakizuna baino 200 urte geroago. Hainbat historialarik ugalkortasun erritu paganoen kutsua hartzen diote kontakizunari: erreginagaiak kaleak biluzik ibili behar omen zituen udaberriaren etorrera ospatzeko. Beste azalpen bat garai hartako prozesioak dira. Damudunak azpiko jantzi modukoan egin ohi zuten bidea. Hala, Godivak penitentzia azpiko jantzian egingo zukeen, baina, denboraren poderioz, jantzi guztiak erantzi eta elementu erakargarriagoak erantsiko zizkioten. Gainera, lege anglosaxoien arabera –normandiarren konkista baino lehenagoko garaiaz ari gara–, Lady Godivak ere zergak ezartzeko eskumena zuen. Beraz, zaldi ibilaldiak ez luke zentzurik.
Historiako voyeurismo unerik ezagunenetakoak ere ez du egiazko oinarririk. Kondairak dio Tom jostunak zulo bat egin zuela kontraleihoan zalduna ikus ahal izateko, eta Lady Godiva begiztatzeko unean itsu geratu zela. Bada, kondairaren iturri zaharrenetan ez da Tom Begiluzearen arrastorik ageri. Gainera, Tom (Thomas) ez da izen anglosaxoia, eta 69 familiaz osatutako Coventry txiki hartan gertagaitza da Tom izeneko biztanlerik egotea. Edo herriko emakumerik boteretsuenak bere oniritziz ezarritako zergaren aurka biluzik protesta egitea.
Kosmetiko enpresak azalerako kremak hornitzen zituen Dachauko kontzentrazio esparrua. Naziek presoekin esperimentuak egiteko erabili zuten krema mota bat, eta 80 eta 90 preso artean hil ziren horren ondorioz. Enpresak ikerketa “independente eta osatua” jarri du... [+]
Emakumea eta lurra elkartzen dituen liburua idatzi du Onintza Enbeitak: Bizitza baten txatalak. Gure aurrekoen bizimodua jaso du, andre baten ahotan: "Baserria bere horretan, erromantizismorik gabe". Feli Madariaga (1932, Baldatika, Forua, Bizkaia) da andre hori, lurrari... [+]
Arantzaren buruko loreek ez zuten arantzarik, Arantzaren bizitzak, ordea, asko. Emakume izatearekin batera, jaiotzetik batzuk. Besteak gaztetatik eransten joan zitzaizkion, komisarian torturak ezarriak, Burgosko prozesuan eta kartzelan, arantza horiek denak patriarkatuak... [+]
50 urte dira Francoren diktadura garaiko azken bost fusilamenduetatik. Jon Paredes, Txiki eta Angel Otaegi ETAko kideak, eta Sánchez Bravo, Humberto Baena eta Ramón García Sanz FRAPekoak. Txikiren abokatuetakoa izan zen Magda Oranich, mende erdia eta gero... [+]
Zinemagile iruindarrak, ibilbide labur baina baliotsua egin zuen zinemagintzan 1970eko eta 1980ko hamarkadetan, zuzendari lanetan emakumerik apenas zebilenean. Irrintzi lanarekin garai hartako errepresioa islatu nahi izan zuen, eta Ikuska proiektuan euskal emakumeak erretratatu... [+]
Gatazka politiko bat egon da azken 60 urteetan Euskal Herrian, eta horrek izan du bere bertsio biolentoa, ETAk bideratu duena, zeinari Espainiako Estatuak errepresioz eta estatu-terrorismoz erantzun dion. Sei hamarkadetan, ordea, biolentzia horiek ez dira berdin ikusi izan... [+]
Duisburg (Germaniako Erromatar Inperio Santua), 1569. Gerard De Kremer (1512-1594) geografo, matematikari eta kartografo flandriarrak, Gerardus Mercator izen latinizatuaz ezagunak, proiekzio kartografiko berri bat diseinatu zuen. Proiekzio mota zilindrikoa zen, ekuatorearekiko... [+]
Europan eta munduan arrazakeria gora doa, eta Euskal Herria ez dago joera horretatik salbu. Egun, herritarrak eta jendarteak eskuin muturraren baloreak bere egiteko bide nagusietakoa da arrazakeria. Arazoaren larritasunari tamaina hartzen saiatu gara, eta aztertu ditugu zenbait... [+]
Bedale udalerrian (Yorkshire, Ingalaterra) altxor bikingo bat aurkitu zuten 2012an. Archaeometry aldizkarian argitaratu dutenez, berriki altxor horretako zilarrezko piezak aztertu dituzte. Zehazki, berunaren eta oligoelementuen isotopoak aztertuz, zilarraren jatorria zein den... [+]
Donostia arpilatua, bortxatua eta propio erreta Espainiako independentziaren alde 1813ko abuztuaren 31n.
1808an Napoleon enperadoreak Baionan bildu zituen elkarren aurka borrokatzen ari ziren Espainiako errege aita-seme borboiak, Carlos IV.a eta Fernando VII.a, biek nahi... [+]
Abuztu honetan polemika berri bat piztu digute, beste behin, belarrondokoa ematea baino larriagoa izan dena. Azken hamabost urte baino gehiagoan, Glen Cree ekimenetik hasi, Estatu bortxaren biktimei aitortza legala emateko mekanismoen sorreratik segitu eta herri honetan ireki... [+]
Azken zortzi urteotan 30 bunker inguru berreskuratu dituzte dozenaka gazte boluntariok; Baztanen, Otsondon, izan da azkena. Ana Ollo kontseilariak bisitatu du auzolandegia eta gazteen ezinbesteko lana txalotu eta eskertu du.
Euskal Herrian auzo borrokalaririk bada, hori Txantrea da zalantzarik gabe. Herritarrek euren eskuz eraikia (literalki), auzoa defendatzen ikasi dute kalez kale, izan poliziarengandik, izan agintarien utzikeriatik, izan ugazaben diru-gosetik. Baina auzoa hori baino gehiago da,... [+]