Burdinola zaharra geldirik dago, baina ondoan daukan sagardotegiak nolabaiteko bizia eman dio. Eraikuntzagatik bereizten diren sagardotegiak ez dira bat eta bi. Badaude XV. eta XVI. mendeko baserrietan eraikitako sagardotegiak, upategiak lurpean dauzkaten sagardotegiak, bai eta fatxadagatik ezagun direnak. Ola sagardotegiak aukera izan du Erdi Aroko burdinola batekin pareta elkarbanatu eta haren aztarnak kontserbatzeko. Sagardotegia 1999an eraiki zuten eta horma oso bat dago burdinola zaharraren harria mantenduz egina, bere kolore beltz eta guzti. Etxea iraganeko olaren kontra dago, beraz, eta Erdi Aroko eraikuntzaren pasadizo eta zirrikitu guztiak bezeroari irekita daude. Kontserbazio lan handia eginda dauka eraikinak, eta sagardoa probatzearekin batera, gerturatzen direnek gure herriko historiaren parte txiki hori ezagutzeko aukera dute.

Burdinolaren pareta sendoenetako batean dago sagardotegirako sarrera, eta zubitxo bat pasata aurkituko dugu jangela. Sartu aurretik, baina, burdina landuko zuten lekuan belardi txiki bat, jolas-parkea eta frontoia daude, eta inguruan, etxekoek berreskuratu ahal izan duten tresneria ikusgai. Iñaki Bengoetxea sagardozaleak onartu digunez, beste hainbat lanabes gordeta dauzka oraindik eta museo txiki bat egiteko asmoa daukate. Olako hormen artetik igarota harrizko arku bat aprobetxatuz burdinolan bertan kupel bat ere badaukate jarrita, XIII. mendea XXI.arekin uztartuz. Mundu berezia sortzen da, duela ehunka urte bertan lanean arituko zirenak irudika ditzakegulako, harrizko bloke horien artean. Tradizioari eta historiari eusteko ahaleginean, sagardotegiaren eta orain 800 urteko olaren arteko harmonia mantenduz, ez dira eraikinean soilik zentratzen. Beren produktu nagusia sagardoa izaki eta etxean Euskal Herriko historiaz horrenbeste mintzatzen direla-eta, koherentzia eman nahi izan diote guztiari, sagardoa bertako fruituarekin eginez. Gaur egun behar izaten duten sagarraren %90 beren sagastietatik eskuratzeko gai dira, eta falta dutena inguruko baserritarrei erosten diete. Hamabost hektarea dauzkate 3.000 sagarrondoz beteta.

Garai batean baserri ugaritan lez, Olan ere maizter bizi izan ziren urte luzez. Iñaki Bengoetxea umetan halaxe bizi izan zen gaur Ola sagardotegia dagoen lekuan bertan, 1936ko gerran minen almazena izandakoan, eta gerora erosi egin zuten baserria. Beti sagardoa egin dute Bengoetxeatarren etxean, hasieran euren kontsumorako bazen ere. Beraz, tolarearen funtzioa ezagun, bezeroari irekitako sagardotegia egitea erabaki zuten, lehengo estetika mantenduz eta Arantzateko burdinolari probetxua ateraz. Jabea arotza da ofizioz, eta bere eskuz eraiki zuen sagardotegia. Ordurako, burdinola ere erosita zeukaten, 1988an, eta nahiz eta hasiera batean Udalak eraikinaren izaera historiko eta publikoa aldarrikatu, etxekoek hartu zuten ola zaharra mantendu eta ezagutarazteko ardura. Hala, sagardotegia egitearekin batera, Arantzate ola zaharberritzeko lanak abiatu zituzten. 200 tona hondakin atera zituztela dio Bengoetxeak, eta hormek urtean behin garbitu eder bat jasotzen dutela kontatu du barrez, karean segituan itsasten baitira landareak eta berehala hazten baitira adaxkak paretetan.

Sagardotegi zerbitzua urtarrilaren azken egunetatik maiatzaren bukaerara arte eskaintzen dute Olan, eta uda eta udazkenean erretegi moduan funtzionatzen du, eguneko menu eta guzti. Urte garai horretan bisita gidatuak ere antolatzen dituzte burdinolaren historia eta sagardoaren prozesua ezagutzera emateko.

Ez zen garaiko burdinola bakarra

Arantzate, Ibarrola eta Urbe burdinolak ezagutzen dira Meaka auzoan. Erromatar garaitik inguru horietan minak egon direla gauza jakina da, eta ondoren sartu ziren frantziarrak, ingelesak, alemaniarrak eta asturiarrak zonaldeko aberastasunaren jabe izan ziren. Arantzate da Meakako hiru burdinoletan mantentzen den bakarra, dorretxe eta guzti. Beste dorretxe baten aztarnak ere badaude, baina hura, Arantzate ez bezala, armarririk gabe. Bestalde, ez da iraganak utzitako aztarna bakarra: 300 metro gorago, XVIII. mendeko labeak ikus daitezke oraindik. Pentsa zer-nolako garrantzia izango zuen guneak, tren propioa ezagutu baitzuen bailarak antzina.
Arantzateko dorretxearen nagusiak XV-XVI. mendean izendatzen dira artxiboetan: Pedro de Aranzate izena agertzen da paperetan. Irungo

Udaletxe inguruan, San Joan plazaren iskinean, beste jauregi bat zuen Pedro de Aranzatek, orain Gaztelumendi taberna dagoen tokian. Aurrerago Pedro de Urdanibia deitura topatzen dugu idatzietan, eta orain golf zelaia den lekuan agertzen da. Armarri berarekin beste bi errota, jauregi bat eta abar aurkitu dira. Hortaz, etxekoek ez dakite Erdi Aroan zein jauntxorena zen egungo sagardotegia, baina XV-XVI. mendetik aurrerako historia zertxobait argitu ahal izan dute.