Arditurriko meazuloen ustiapena


2009ko uztailaren 12an
Dani Blanco
Granitozko harritzarra. Horixe ikusi zuten Txinguditik bueltan itsasoz zihoazen erromatarrek, Aiako Harria bistaratzean. Bazekiten granitoa eta arbela loturik daudela, eta arbelak zilarra gordetzen duela barrunbeetan. Ingeniari oso onak ziren: arbela pikotxekin lantzen zuten eta minerala ateratzeko arroketan suteak egiten zituzten, beroak pareta biguntzen zuelako.

Arditurriko meazulo erromatarrak Juan Guillermo Thalacker ingeniari alemaniarrak deskubritu zituen 1804an. Hamabost kilometro galeria aurkitu zituen, baina 1960tik aurrera harrobi moduan ustiatzen hasi eta Thalackerrek aurkitutako meazulo piloa desagertu egin ziren. Ingeniari alemaniarrak egindako kalkuluen arabera, horrenbeste zulo egiteko 400 pertsona aritu beharko lirateke lanean 200 urtez (Kristo ondorengo I. mendetik III.era). Zilarra txanponak egiteko erabiltzen zuten bereziki, horiek baitziren ekonomiaren euskarri. Ezkerreko argazkian, 90 metro luzeko meazulo erromatarra.

Erdi Aroan burdina ateratzen hasi ziren Arditurritik, erromatarrek apenas ukitu zutelako mineral hori. III. mendetik XVIII.era ez zuten galeria luzerik egin, “satorzuloak” baizik, ez zeukatelako erromatarrek adinako teknologiarik.

Jarduerarik gabeko denboraldi baten ostean, 1790. urtetik aurrera, Oiartzungo Sein familiak ustiatu zuen meatzea, zilarra eta beruna lortzeko, baina lehergairik erabiltzen ez zutenez, ezin izan zuten lan handirik egin.

1830ean Compañía Guipuzcoana de Minas enpresa heldu zen Arditurrira. XIX. mendean hasi ziren lehergaiak erabiltzen, eta aurreko garaietako aztarna asko desagertu ziren. Duela 25 urtera arte, lanean aritu dira bertan, burdina, beruna, fluorita eta zinka ateratzen.

Arditurriko meazuloetan barrena:
www.arditurri.com.

Kanal honetatik interesatuko zaizu: Erromanizazioa Euskal Herrian
Baskoiak, erromatarrek sarituak ala zigortuak?

Irulegiko indusketek, Antzinaroko euskarazko inskripzioak dituen eta mundu osoari bira eman dion brontzezko xaflaz gain, beste hamaika aztarna baliotsu azaleratu dituzte jadanik, eta, sarritan mitoekin bete izan dugun Euskal Herriko historiaren hutsune bat betetzen lagun... [+]


Izenik gabeko erromatar hiria

2018an Artiedako (Zaragoza) udalak El Forau de la Tuta aztarnategiko arrastoak ikertzeko laguntza eskatu zion Zaragozako Unibertsitateko Arkeologia Sailari.


Antzinaroan ere Pirinioak ez ziren muga

Ibañetako lepoa, duela 2.000 urte inguru. Erromatarrek galtzada eraiki zuten, Pirinioak puntu horretatik igarotzeko. 2008an hasi zen Aranzadi Zientzia Elkartea antzinako iturriek aipatzen duten galtzadaren bila.


Foruko erromatar herrixka

Hil honetan hasi eta abuztuaren 28a bitartean, Foruko (Bizkaia) erromatar herrixkaren arrastoetara hurbiltzen denak bisita gidatu berezia egin ahal izango du, aurrez aurrekoa eta birtuala, aldi berean.


Ebroko urak daramana
Mantibleko zubiaren gainbehera

Urtarrilaren 24tik 25erako gauean erori da oraindik zutik mantentzen ziren Lantziegoko Mantibleko zubiaren bi arkuetako bat. Arabar Errioxako monumenturik garrantzitsuenetakoa da. Josu Narbartek artikulu honetan azaldu du bere jatorria, eta hainbat elkartek iragarria zutela... [+]


Eguneraketa berriak daude