Iparretarrak erakundea, bere hasieran, Iparraldeko etarrek –etakideek– osatu zuten funtsean. Euskaraz bizi eta idazten dugunok “etarra” izenondoa baztertu dugu eta “etakidea” hobetsi. Espainiako Lengua Españolaren hiztegian aldiz, “etarra” adjektiboak “Perteneciente a la banda terrorista vasca E.T.A.” dio. Espainiarrek -ar edo -tar euskal atzizkia bere egin dute. Mespretxatzeko edota gutxiesteko erabilia betiere. Historiaren paradoxa.

ETAk EAJ aitatzat nola, hor nonbait izan zuen IK-k ETA. Jeltzaleek -ar atzizkia nola, hala erabili zuten berau ere etazaleek. Historiaren bilakabidean aitatasunak badu bere munta inondik ere. Historia, politikoa izanagatik edo horregatik beragatik, pertsonok osatzen dugu inola ere.

Aita izan da nagusia gure epikan –eta hierarkia edipikoan–, Ama berriz Euskal Herria. Ama Euskal Herria bere egin nahian, aita ezin akabatuz dihardute oraindik ere askatasunaren semeek –eta alabek–; vascos y vascas alegia. Herri honen askatasunaren xerka, askatzaileek aita akabatu beharrez, emantzipatu beharrez, Ama akabatuko duten beldurrak inarrosten nau ni neroni.
Freudiano edo freudiar soberaxko jalgitzen ari zait idazkia. Aitor dut. Alta bada, Ama Euskal Herriaren aldeko eta IK erakundearen aldeko puja berde bat erantsi nahi nioke gure –Ama– arbolari. Aita eta boterea bikote gisa hartuta, Iparretarrak erakundea aitonen –edo aitoren– seme izanagatik, aitonak zein aitak berezko zuten ahalmenik edo botererik gabe jaio zen.

Baliteke, gure iparreko espresio soziopolitikoaren ahalmen mugatuak Ama Euskal Herriaren askatasunaren aldeko borroka armatuaren bidean Iparretarrak gelditzera behartu izana. Baliteke halaber, botere mugatuak borrokatzeko gaitasuna murriztu eta maitatzeko beste modu batzuk xerkatzera bideratu izana. Hots, Ama maitatzeko hainbat molde dagoela ulertu eta onartu izana.
Anartean, Hegoaldeko aitonek eta aitek –eta semeek– ez dute ulertu ez onartu ere, ez dela posible boteretsu izatea eta maite izatea aldi berean, maitatua akabatu gabe. Eta aitona berekoia delako Ama hiltzen ari dela uste duen aitak, aita altruistaren jokabidea hartu izanagatik, Amaren askatasunaren alde egiten duela sinetsita bizi izanagatik, nahiko adina badu semearen jokabide eta zori ahula onartzeko.

Azkenik, aitona, aita nahiz semearentzat hiruna aburu: “Egoismoan oinarritutako ‘askatasun’ estasiak pertsona akabatzen du. Zorionik gabeko askatasunak esklabo egiten gaitu. Ahuleziatik eta zuhurtasunetik sortzen da indarra, askatasuna eta zoriona, aldian-aldian”.