Oso gustura sentitzen naiz Elkartean. Baina ez orain bakarrik. Orain tokatu zaidan funtzioak aukera ematen du elkarrizketetan sentitzen dudana esateko. Aurreko hogei urteetan ez zegoen elkarrizketarik, baina gustura ibili naizelako ibili naiz. Orain kasik lehengoan jarraitzen dudala iruditzen zait.
Elkartearen ordezkari izatea lan polita da eta gainera jendeak jarri bazaitu zeregin horretan, baloratu zaituzten seinale da eta harro nago, gustura, harrokeriarik gabe baina harrotasunez. Nik uste ez dela urte askoz betetzeko postua. Imanol Lazkanok ondo bete zuen zubi-lana eta bere presentzia oso garrantzitsua izan da elkartean. Baina gure bizitza egundoko abiaduran doa, eta bizitzarekin batera pentsamendua. Belaunaldi berriek pentsamendu berriak ekartzen dituzte elkartera, zorionez. Alde horretatik iruditzen zait karguak ere ez direla eternitate batean edukitzekoak.
Zer sentitu dudan? Bada hasieran egundoko ustekabea: hainbeste elkarrizketa egin ditut eta jendearen buruan bagaudela ikusten da eta intereseko elkartea garela. Ondoren Txapelketa etorri zen eta horrek dena irensten du, energia ikaragarria eskatzen du. Elkartea hazi egin da txapelketarekin, baina ez hazi bakarrik, puztu ere bai. Eta puztu egin denez, antolaketarako eredua adosteko astirik gabe gainera erori zaigula iruditzen zait. 33 langile kudeatzeak lan handia ematen du. Baina ikaragarri jende interesgarria dago elkartean: bai pentsamendu aldetik, bai nortasun eta bai izaera aldetik. Lan erritmoaren eraginez, astirik izan ez delako erabat adostu gabe zegoen funtzionamenduan lan egiteko jarri duten borondatea jarri izana, eta lortu duguna lortu izana, balio handiko jendea dugulako izan da. Eta gure proiektua gurea delako ere bai, eta norbanakoaren aurretik jartzen dutelako elkartearen proiektua bertako langileek.
Hori transmititu behar genioke gizarteari: bertsolaritzak berniz hori eman diezaiokeela pertsonari: gogoetarako, kritikotasunerako gaitasuna ematen diola. Eta hori ezinbesteko dela uste dut bizitzan proiektuak ateratzeko eta norbera garatzeko.

Nik uste dut Elkartearen sailak eta helburuak ondo lerratuta daudela orain dozena bat urte egindako gogoetara, eta itzain lana elkarteko langileek egiten dutela. Momentu honetan, hazte baino puzte gehiago izateak ekarri digun egoeran, lehendakariaren ardura izan da denei entzun eta eraberritze bat planteatzeko itzaina izatea.

Proiektu gehienak zerbaiten kontra sortzen dira. Gu sortu ginen txapelketa batean ezadostasunak izan genituelako Euskaltzaindiko pertsona batzuekin. Momentu honetan ez dira gaindiezinak ezadostasun horiek, eta gainera iruditzen zait sinplekeria batengatik izan zirela. Baina sortu zen unean bertan elkartea gure interesen menpe ez jartzearekin asmatu genuela uste dut. Elkartearen funtzioa eta zeregina bertsolaritzari begira jartzean, eta ez norbanakoei eta bertsolariei begira.
Denborarekin, ideiak aldatzen joan diren heinean, beharrei eta garaiei egokitzen asmatu dugu. Gero SIADECO-rekin egin genuen azterlanak ere pista asko eman zizkigun. Horrek eraiki zuen bertsolaritzari buruzko gure pentsaera, izen aldaketa ere hortik etorri zen, ideologiarekin bat datorrena: Bertsolari elkarte izatetik Bertsozale elkarte izatera pasatu zen. Bertsolariak bertsozale ere izan behar lukeelako; bertsogile den neurrian bukatzen bada bere bertsozaletasuna, gauza merkeekin gabiltza.
Hogei urteotan eman diren pausoak oso garrantzitsuak izan dira, eta ikuspegi aldaketa handia egin du: hasieran "bertsolaria egin edo jaio egiten da?" betiko eztabaida hartatik, "gu bakarrik al gara munduko bertsolari?" galderara eta bertsolaritza mundura atera nahi izatera. Elkartearen hasierako argazkitik gaurkora egundoko aldea dago, ez kolorean bakarrik. Orduan talde bat eta bakarra zen, oso jende gutxikoa, eta buruak lau izango ziren. Orain sail bakoitzean talde bat daukagu eta taldeak dira buru, horretan oso ondo asmatu dugula uste dut.

Komunikazio lan handia egin da, orain arte sekula egin ez duguna bezalakoa. Eta asko gustatu zait gizartean geratu den posoa: txapelketa bukatu eta hurrengo egunetik oso sentsazio polita bizitzen hasi nintzen. Bertsozale izan gabe ere, euskal herritar izate hutsarekin (nahiz eta euskaraz ez jakin), jendeak nolabait esaten zuen "honi eutsi egin behar diogu, aurrera egin behar dugu"... gizarteak "dugu", "guk", hori sentitzea da elkarte bati gerta dakiokeen politena, horrela gizarteratzea. Denon ametsetako proiektua, orokorrean gizarte osoari zuzendua, eta hortik elikatu nahi duen edonorentzat besoak zabalik dituena. Eta uste dut hori komunikazioan asmatu izanaren ondorio ere badela. Txapelketa hasi aurretik komunikazio premia ikusi zuen Elkarteak eta apustu bat egin. Txapelketaren ondoren badakigu komunikazio premia hori zehazki zer den, eta komunikazioa ondo garatuz gero elkartea zer izan daitekeen gizartearen aurrean, baina orain adostu behar dugu non egon nahi dugun, nola... Noraino utzi behar diegu besteei gutaz baliatzen? Guk komunikabideetan egon nahi dugu, gure proiektuari onuragarri zaiolako, ala erabiltzen ari dira gure irudia eta txanpa? Aurten horri buruzko gogoeta egin beharko dugu.
Txapelketa oso arrakastatsua izan da, eta horrek berekin arrisku bat dakar: Elkartea txapelketan hasi eta bukatzea. Eta guk ez dugu hori nahi. Txapelketa Nagusia ez da anekdota bat gure jardunean, baina anekdotatik gehiago eduki behar luke gure jardun osoa hartzen badugu, eta tira, finean horrela dela uste dut.

Transmisioari dagokionez, asko zabaltzen ari da hezkuntza arautuan egiten den lana. Ondo dago hezkuntza arautura iristea, eta iritsi gara. Hezkuntza arautuan bi funtzio bete behar ditugu: bata bertsoaren jakitun egitea bai ikasleak eta bai irakasleak. Unibertsitateak gaitu gabeko irakasleak plazaratzen ditu, ahozkotasunean gaitu gabeak orokorrean, eta bertsolaritzaz konkretuki. Unibertsitateak bertsolaritzari buruz eta orokorrean ahozkotasunarekiko betetzen ez duen funtzio hori, bertsolaritza irakastera doan irakasleak bete behar du. Ikastetxeetako irakasleak ikasle izan behar du bertsolaritza klaseetan, eta ikasle bat gehiago bezala inplikatu. Horrela zabalduko dugu sarea. Gure helburuak ez du izan behar irakaskuntza arautuan irakasten duten Bertsozale Elkarteko irakasleak izatea. Bigarren helburua litzateke irakaskuntza arautuan gogo gehien erakusten duten ikasleak bertso eskolara ekartzea. Bertso eskolen gaian gogoeta handia dago egiteko. 2005ean egin zen ahalegin berezia bertso eskolei buruzko gogoetan. Bertso eskolak proiektu estrategikoetako bat direla kontuan hartuta, behar bada elkartea ez da bere osotasunean busti, zegokion mailan. Gogoeta egin behar da: guk ikasleari zer eman diezaiokegu bertso eskolan? gurasoak nola inplikatu ditzakegu bertso eskolan eta zer komunikatu behar diegu? eta era berean gizarteari nola komunikatu diezaiokegu bertsoaren onura ume eta nerabeen bizitzan? Gerora eraiki behar duen bizitza horren proiektuan zer onura ekar diezazkioke bertsoak? Hori gutxi aztertuta dago. Eta horrez gain bertso eskolak herrian izan dezakeen eragina ere aztertu beharko dugu. Bide batez agintarien burutan sartuko bagenu ormigoiarekin egiten diren proiektuak bakarrik ez direla onuragarriak udal batentzat, gauza asko egingo genuke gure txikitik.

Bertsozale Elkartea herrialdeetako bost elkartek eta Euskal Herrikoak osatzen dute. Eta hori elkarte horietako bakoitzak jakitea inportantea da: ez bakoitzak bereari tira egiteko, baizik adostasuna lortu dezagun. Zeren inguruan batu behar dugu? Zer egin behar dugu bat, administratiboki soilik? Helburuetan bat egitea da garrantzitsua. Noski, helburuak batuta, tokian tokiko egoerei begiratu beharko zaie gauzak egiterako orduan. Baina garrantzitsua da proiektua eta kontzeptuak denok berdin ulertzea.
Bertsolariak ere gogoeta egin beharko du: etorkizunean zer plaza eskatuko du bertsozaleak? Lankuk zer behar detektatu ditu merkatuan? Bertsozaleak gugandik zer nahi duen detektatu behar dugu. Eta bere nahi horren aurrean guk zer eman nahi dugun ikusi, zeren noski, batzutan gizarteak nahi duelako ematea ez da interesgarria.
Elkartearen egiturari buruz ere gogoeta egin beharra dugu: gizarteko baliabideak gure ezaugarriekin ahalik eta ondoen txertatzeko, etorkizunera begira zer forma juridiko izan behar dugu? Fundazioa, patronatua, kooperatiba...
Mintzola proiektua ere gogoeta gai da: Eusko Jaurlaritza eta Gipuzkoako Foru Aldundiaren laguntzaz, mintzamenaren eta esan ahalaren gaitasunak jorratu nahian sortutako proiektu desberdinak bideratuko dituen gune bat izango litzateke. Gune horren kudeaketa ardura Bertsozale Elkarteari aitortzen zaio. Gu zer egoeratan gaude horri baietz esateko? Zenbateraino uko egin beharko diogu gure proiektuari, ez daukagulako giza baliabiderik ingurutik datorkigun eskaera horri aurre egiteko?
Munduaren aurrean non gauden eta zer izan nahi dugun ere gogoeta egin beharko dugu. Hor ere energia neurtu beharra dago.
Eta langileen beharrak ere aztertu beharko dira, proiektu denak pertsonetan oinarritzen baitira. Pertsonak zaindu behar ditugu. Baliabideak jarri behar ditugu gure lankideek elkartea senti dezaten egunero pertsona bezala aberasten dituen elkarte bat dela. Formazio profesionala eman behar zaio langileari, baina baita pertsona bezala aseta sentitu dadin beste formazio bat ere, askoz ludikoagoa. Hori pertsonetan egiten den inbertsioa da, ez lanpostuan bakarrik, baina lanpostuan dagoena pertsona da. Gure kasuan, gainera, soldatapeko langileak ditugu, baina soldatapeko langile horiek borondatezko ordu mordoa sartzen ari dira.
Baliabide ekonomikoen iturriez ere egin beharko dugu gogoeta.
Eta beste kultur elkarteekin eduki nahi dugun harremanaz eta hori nola gauzatu ere gogoeta egin beharra daukagu.

Gizarteko esparru gehiegitan beteranoa ez da beterano, zaharra baizik. Tapoi gisa ikusten ditugu, beste batzuen nahiak gauzatu daitezen traba. Gure elkartean ezin da horrela funtzionatu. Beteranoek duten esperientzia ezin du galdu gurea bezalako elkarte batek. Esperientzia hori transmititzeko bitartekoak jarri beharko genituzke: hasi berria mentalizatu behar dugu beteranoei entzuteko, baina alderantziz ere bai. Asko gustatu zitzaidan Andoni Egañak esan zuenean "Nik Lujanbiorekin, Iturriagarekin eta Colinarekin asko ikasi dut". Zer gutxi entzuten zaion beterano bati horrelako egi handia. Horregatik da txapeldun. Onena izatea bada denengandik ikasteko jarrera edukitzea, eta aldi berean mentalitate hori duzulako zara onena. Belaunaldi aldaketa eman egin behar du.
Eta elkarte bezala obligazioa dugu gizarte honi horrelako hausnarketa mailan eta funtzionamendu eran hezitako jendea eskaintzeko. Gu gizartea egiten ari gara. Gizartea ez da eraikitzen ekonomiaz edo politikaz bakarrik... arlo denetatik elikatzen da. Guk badugu erantzukizuna gizartea osatzeko eta sendotzeko (eta sendatzeko ere bai, askotan): bai bertsolariz, eta baita gogoeta maila horretan, jardun estilo batean eta filosofia batekin herrigintzan hezitako jendez osatzeko obligazioa dugu.

Elkartean 1.900 bazkide inguru izanik, alderdi politiko ia denetako bozkatzaileak egon gaitezke. Ezinezkoa da, beraz, adostasunez ildo politiko bakarrera ekartzea hori dena. Zuzendaritza batzordearentzat oso erosoa litzateke ildo baten edo bestearen eskaerei baiezkoa erantzutea. Guk atxikimendua eman diegu gizarte proiektu batzuei lepoa moztu zaienean: Egunkariarenari eta antzeko egoerei. Hala ere Elkartea herri honen eraikuntzan oztopo dela esatea oso ikuspegi mugatutik egindako ekarpena iruditzen zait. Uste dut Elkarteak Txapelketa Nagusian sortu zuen pilatze eta bateratze sentimendu hura dela gizarte honi egin dakiokeen ekarpenik interesgarriena. Hori da Elkartearen bidea. Beste horrenbesteko mugimendua lortuko bagenu bertso eskolen egun bat antolatuta, ekarpen ederra litzateke gizarteari begira. Gu gizarteari ekarpenak egiten ari gara egunerokotasunean. Askoz erosoagoa da zuzendaritza batzordearentzat 30 izeneko zerrenda batean EHBE jartzea egunerokotasunean antolatu eta adostasunaren filosofiarekin aurrera egitea baino. Gainera hori errazagoa litzateke, elkarteak bere existentziatik inguru politikotik jaso duen "presio" edo eskaera oso bideratuaren aurrean. Ezetz esatea zaila da, askotan gainera norbera guztiz bat datorrenean iritzi eta behar horiekin. Baina horra gogoetarako beste gai bat: herri honen behar politikoen aurrean gure lekua zein da? Bati baietz esateak zenbati ezetz esatea dakar une honetan? Non xahutu behar ditugu gure energiak? Baietz esatea ez da nahikoa, gero erantzun egin behar da maila horretan eta gu oso energia mugatuko elkartea gara. Energia ez badugu erabiltzen gure proiektuari ondo txertatutako eta sintonian dauden ekintzetan, gerta dakiguke ur handietan sartzea baina gure proiektua hankamotz geratzea. Errespetatzen dut egiten diguten kritika, baina iruditzen zait gehiago dela gure proiektua bere osotasunean ez ikustearen ondorio.

Norbanakotik taldera eman den pausoan dago gakoa. Bertsolariak nahiko eroso sentitu dira elkartean, beren protagonismoa eta ekarpena elkartearen esku utzita. Gure helburua bertsolaritza geroratzea da, gaurkotuz. Eta denok sentitzea bertsolaritzaren puzzle handi horretan pieza txiki bat. Sintonia horretan asmatu dugu.

Elkartea behin ere ez da sartu bertsolarien iritzia mugatzera: ez iritzi politikorik, ez sozialik... Bertsolari bakoitzak egiten dituen ekarpenak formatuan, estiloan, berrikuntzetan... Elkarteak onura kontsideratu du, eta probokatu ere egin du Lankuren bidez. Gaurkotasunez bere bertsoegiletasunean aurrera egitea erabaki duen bertsolariari, lehen ikusten ez zituen bide eta ate asko zabalik ikustea ekarri dio.

Elkartearen bizitza osoan batzutan lankide eta bestetan gidari izan dugun idazkaria erretiro garaira iristen ari da eta bera ordezkatu nahi genuke baina bere esperientzia guretzat baliagarri izateko moduan. Berak bezala beste batzuek pilatu duten esperientzia ere berreskuratzea da gure helburu. Horretarako, lehendik esperientzia zuen beste pertsona bat berreskuratu dugu koordinatzaile figura bete dezan eta horri esker nahi genuke Elkartea berregituratzea.
Zuzendaritzari dagokionez, lehengo egitura oso konplexua zen eta eraginkorragoa egiteko arindu egin dugu. Soldatapeko langileen kudeaketa taldea zegoen batetik, ondoren eragiletza edo sail bakoitzeko ordezkariekin egindako bilera, eta eragiletzan egindako proposamenak aztertzen zituen zuzendaritza. Baina eragiletza hilero biltzen zen eta zuzendaritza hiru hilabetero. Eta hiru hilean behingo organo batek funtzionamendurako arrisku denak ditu eta organo gorena izanik, erabakiak hartzeko ez zen sistemarik onena. Orain zuzendaritzan herrialdeetako ordezkariak egongo dira, lau sailetako buruak, gure zerbitzuak (Xenpelar eta Lanku) eta kargu hautatuak: idazkaria, koordinatzailea, diruzaina, lehendakaria. Hilero bilduko da eta elkartearen jarduna gertuagotik jarraitu ahal izango du.

Nik uste nire garairik onena, erosoen eta sortzaileen sentitzen nintzena, izan zela. Orain gustatuko litzaidake gozatuz ondo pasatzea, eta ez dut lortzen hori ere. Saiotan banabil, eta batzuetan oso oso gustura, neure burua gainditu nahi horretan... Arazoa da lehenago izan zinenaren argazki bat baduzula zuretzat, eta beti ispilu horretan begiratuz gero, gainbehera ikusten duzula. Bertso munduan oraindik gogoz nabil. Askotan inbidia sentitzen dut ikusita, esaterako, Bertso Egunean Patxi Etxeberria batek kantatzeko eduki zuen patxada, edo Egileor berarena edo Kosme Lizasorena... Gustatuko litzaidake buruan esateko ditudan gauza guztiak bertsotan esateko lasaitasun hori edukitzea. Bete nahi dudan leku hori bete, inori berea kendu gabe, baina nirea erreklamatu egiten dut oraindik ere. Esperientziak, bizipenak, besteei transmititzeko modukoak sentitzen ditut eta bertsotan hori nahi bezala gauzatu ezina gogorra egiten zait, baina badut konfiantza hobetu eta gaindituko dudala.

Urtebete Elkarteko lehendakari (1,7 MB)
Lehendakariaren figuraz (1,29 MB)
Elkartearen bilakaera (1,49 MB)
Txapelketaren ondorenaz (2,18 MB)
Transmisioaz (2,89 MB)
Hurrengoa, gogoeta urtea (3,75 MB)
Belaunaldi aldaketaz (2,06)
Elkartea eta Euskal Herriko politika (2,70 MB)
Zergatik da Elkartea erreferente beste kultur eragile batzuentzat? (832 KB)
Elkarteak artista mugatzen du? (1,07 MB)
Bertsoak zer leku betetzen du zure gaurko bizitzan? (3,15 MB)
Elkartearen egitura aldaketaz (1,78 MB)