Makina bat kontu


Izar baten energia

Sagitario konstelazioan dagoen SGR 1806-20 neutroi-izarra lehertu zen 2004ko abenduaren 27an, eta ikerlariak hainbat datu interesgarri lortzen ari dira. Leherketako hamar bat segundotan askatu zen energia, eguzkiak 150.000 urtean askatuko lukeena adina izan da, Italiako Astrofisikako Institutu Nazionaleko GianLuca Israelek eta lagunek Astrophysical Journal Letters aldizkarian argitara emandakoaren arabera.
NASAren X izpiko Rossi deituriko teleskopioarekin ari dira behaketak egiten eta leherketaren lehen minutuetan neutroiek igorritako X izpien oszilazioak Lurreko uhin sismikoen oszilazioen antzekoak direla ikusi dute. Horrela, oszilazioak aztertuz neutroi-izarren egitura hobeto ezagutzea espero da.
Izar hauek supernobetako izar baten nukleoak bere erregai guztia agortzean sortzen dira. Horrela antolatutako neutroi-bolak dentsitate izugarria du; esaterako, Eguzkiak dentsitate hori izanez gero 16 kilometroko diametroa baino ez luke izango.
Neutroi-izar batzuk, magnetare deiturikoak, oso eremu magnetiko bortitzak inguratuta daude, Lurrak duena baino milaka batzuk handiagoz. Batzuetan eremu magnetikoak deformatu dezake izarren gainazala.
Bitxia da abenduaren 27ko leherketaren soinua mailuak kanpaia jotzean ateratzen duenaren antzekoa izan dela.


Hiru eguzkiko planeta

Hiru eguzkiren inguruan biraka ari den planeta aurkitu zuela argitaratu zuen Maciej Konacki ikerlariak uztailaren 14ean, Nature aldizkarian. Ezaugarri hori duen lehen planeta da, oraino topatu direnetik behintzat.
Hiru eguzkiren inguruan osatutako planetak galdera askori erantzun beharra eragin die ikerlariei. Astronomoek jakin badakite bi edota hiru izarreko sistemak izar bakarrekoak baino arruntagoak direla, baina egun exoplanetak detektatzeko dauden teknikekin oso zaila da izar batzuetako sistemetako planetak detektatzea.
Konackik Hawaiiko Keck teleskopioarekin HD 188753 sistema hirukoitza detektatzeko sistema berri bat erabili du. Hark izar baten inguruko planeta grabitate-indarrari esker detektatu du eta horrela topatu du planeta den gas-bola erraldoi honek, eguzkiari bira bat emateko hiru egun eta erdi behar dituela. Planeta mota honi "Jupiter beroa" deritzo eta izarretik urrutira osatzen dela pentsatzen da, beroa hain handia ez den lekuan, izotzezko gune batetik abiatuz. Hala ere, kasu honetan izar batekiko beste bi izar biratzen ari direnez, sistema hauei buruzko galderak erantzun nahian dabiltza ikerlariak. Horretarako datozen urteetan 450 izar aztertu nahi dituzte ea eguzki askotako planeta gehiago topatzen diren eta horien formazioa ulertzen den.


Azkenak
2024-03-31 | Julen Azpitarte
Zinearen historiako film-kontzerturik “onena”

Oscar sari andana jaso zuen The Silence of the Lambs (1991) thriller-a zuzendu zuen Jonathan Demme (1944-2017) zinegile estatubatuarrak estreinatu zuen zineak inoiz eman duen kontzerturik onena: 1970eko hamarkadaren erdialdean New Yorken eratutako Talking Heads taldearen Stop... [+]


"Enpresa pribatuen esku utzi da segurtasun publikoaren norabidea"

Ertzaintzaren azken hamarkadako bilakaera teknologikoa aztertu du bere liburu berrian Ahoztar Zelaieta ikerketa kazetari, kriminologo eta ARGIAko kolaboratzaileak. Segurtasunaren industria ikertu eta Ertzaintzarekin duen lotura plazaratu du, La Ertzaintza que viene... [+]


Campi Bisenzioko GKN fabrikan batu dituzte langile borroka eta ekologismoa

2021eko uztailaren 9an jaso zuten kanporatze abisua Campi Bisenzioko GKN lantegiko 422 langileek. Biharamunean berean abiatu zuten fabrikaren okupazioa eta orduz geroztik bertatik dabiltza borrokan, deslokalizazioaren aurkako borroka zena bestelako industria eredu baten aldeko... [+]


Judith Bilelo Biachó
"Erakundeek ez digute lagunduko, guk geure hizkuntzan hitz egitea lortzen ez badugu"

Judith Bilelo Biachó gure artean izan zen iragan udazkenean, Garabideren Aditu programaren karietara. Ekuatore Ginean jaioa (Malabo, Bioko, 1975), bubi etniako kide da, bubiera hiztun eta hizkuntzaren aldeko militantea. Iraganaz bezainbat mintzo da orainaz, geroari... [+]


Eguneraketa berriak daude