Ehunka koro dira Euskal Herrian mota ezberdinetakoak. Milaka ahots koru horietan kantari. Heltzen al dira baina, euren doinuak nahi adina belarritara? Badirudi Hego Euskal Herrian behintzat, musika korala ez dela sasoirik onenean. Koruak egon badira, baina apurka jendea galtzen ari dira. Krisiaz hitz egiten dute. Arrazoiak hainbat izan daitezke eta koru bakoitzak bereak ditu. Amateurrak izanagatik, norberaren konpromisoak eta koruko jarduera uztartzea zaila izaten da batzuentzat. Beste batzuek dirua falta izaten dute. Arazo horiek orain arte ere nozitzen zituzten, baina orain jendearen falta gehitu zaie, batez ere gizonezkoena.


Garai batean, Elizak indar handia zuen gizartean eta koruak ere Elizari oso lotuak ziren. Apaizak edo maisu-maistrak izaten ziren haurrei kantuan irakasteko ardura hartzen zutenak. Hala, ahotsik onenak hautatu, neskatoenak zein mutikoenak, eta erdi derrigortuta, baina askok parte hartzen zuen parrokiko koruan. Batzuentzat trago txar bat baino izan ez zena, besterentzat bizi osorako karrera baten hasiera izango zen.

Egun, haurrak dira, euren gogoz edo gurasoen eskutik, korura jotzen dutenak. Haur abesbatzak izaten dira helduen koruen harrobia, eta beraz, gero eta gehiago zaintzen dituzte. Haurrekin lanean aritzen direnak, musika prestakuntza berezitua duten pertsonak izaten dira orain. Gasteizko Crescendo musika elkartean esaterako, proiektu pedagogiko berezi bat dute eta bertan, kantu koralaz gain, ahots teknika, musika lengoaia, dantza garaikidea eta afrikarra eta pianoa ere ikasten dituzte haurrek, formazio osoagoa izan dezaten. Elkarte honetan, abesbatza bat baino gehiagok parte hartzen du, baina Luis Dorao Unamuno da ezagunena.

Abesbatza honek bidaia eta elkartruke asko egin du kanpoko koruekin eta baita hainbat sari irabazi ere. Inma Arroyok, abesbatza honetako zuzendariak, Europako iparralde eta ekialdeko herrietan adibidez, tradizio koral handia dutenez, eskola bakoitzak bere korua duela eta kalitate handikoak direla kontatu digu. Hala ere, Arroyoren ustez, badira hemen, bospasei haur abesbatza, haien inbidiatan egon beharrik ez dutenak. Are gehiago, koru horiek, helduen koruak bezain onak izan daitezkeela dio.

Maila horretara heltzeak lan handia eskatzen du noski, bai haurren aldetik, baina baita zuzendarien aldetik ere. Arroyok, haurrei gauza erakargarriak eskaini behar zaizkiela irizten dio, egun duten eskaintza zabal horretan, kantua aukera dezaten. Luis Dorao Unamunokoen errepertorioan adibidez, musika garaikidea, folklorea, jazz eta pop musika nahasten dira. Gaurkotasun handiko errepertorio horrekin, haurrak gustura aritzea eta era berean publikoarekin errazago konektatzea, lortu nahi dute.


Haurrak haur diren artean, erraza izaten da haiekin lan egitea. Kozkortzen direnean heltzen dira benetako arazoak. Entusiasmoa galtzen du batek baino gehiagok eta beste batzuentzat, gorputzak izaten dituen aldaketa fisikoak izaten dira arazo.

Nerabezaroa heltzen denean, gorputz osoan gertatzen den hormona aldaketaren ondorioz laringea eta ahots kordak handitu egiten dira eta beraz, ahotsa aldatu egiten da. Oso tarte delikatua izaten da hau kantarientzat. Neskatoen artean ez da oso nabaria izaten, baina mutikoen artean arazo larria bihur daiteke. "Berriro ere ikasi behar dute nola abestu, haurrek oso instintiboki egiten baitute kantuan, baina gero teknika bat landu behar izaten dugu, ahots berri horrekin ohitzeko. Arnasa, diafragma, ahoa… erabiltzen irakasten diet", azaldu digu Gotzon Arrizabalaga, Donostiako Orfeoian ahotsen hautaketa egiteko ardura duenak.

Tarte horretan ez dute taldean parte hartzen eta batzuentzat nahiko traumatikoa izaten da, nahiz eta kasurik gehienetan, teknika berrikasitakoan arazorik gabe aurrera jarraitzen duten. Urtero, gutxi gorabehera, 12 pertsona berri sartu ohi dira Orfeoiaren talde handian. Urte osoan zehar egiten dituzte frogak eta irizpide jakin batzuk jarraitzen dituzten arren, nahi duena aurkez daiteke, nahiz eta musika edo solfeo ezagupen handirik ez izan. "Ahotsen musikaltasuna bilatzen dut, gozoa eta aldagarria izatea, ‘belarri ona izatea’, esaten dena. Gazteak nahiago ditugu, baina 40 urte dituen bat badator eta oso ahots ona badu, noski, onartzen dugu", dio Arrizabalagak.


Une honetan, talde asko ari da ahots berrien bila. Bietarik behar dute, baina mutilen falta da batik bat sumatzen dutena. Orokorrean, kultur jarduera guztietan gertatzen ari den zerbait da. "Mutikoek orain beste hamaika gauza egitea nahiago dute. Futbola eta korua aukeran ematen badiezu, futbolera joko dute. Neskek ordea, beste ardura batzuk dituzte, ausartagoak dira horrelakoetan parte hartzeko eta errazago konprometitzen dira gainera", dio Joxe Mari Aierdi, Euskal Abesbatzen Elkarteko idazkari nagusiak.

Koru askotako arduradunak beldur dira, etorkizunean, soilik emakumeen ahotsez osatutako koruak bakarrik izango ote ditugun. Aierdik erakundeek inplikazio handiagoa izan behar luketeela uste du eta haurrek, eskolan, musika heziketa hobea behar luketela: "Haurrek abesten ez, behar bezala hitz egiten ere ez dute ikasten. Horregatik, gero eta haur gehiago bidaltzen dute logopedarengana, ahots kordetan arazoak dituztela-eta".

Bestalde, Euskal Abesbatzen Elkarteko idazkari nagusia kezkatuta dago, Euskal Herrian oraindik abesbatza profesionalik ez dugulako: "Ez da normala. Gaitasun handia duten abeslari askok kanpora jo behar izan dute, hemen bizibiderik ez dutelako aurkitu. Nik uste dut Euskal Herrian behar dugula eta badagoela nahikoa abeslari eta zuzendari on, horrelako bat osatzeko".

Beste batzuen iritziz ez dago koru profesional baten beharrik. Jose Luis Ormazabalek esaterako, Durangoko Doinu Zahar abesbatzako zuzendariak, Donostiako Orfeoiak beharrezkoa den ispilu efektua egiteko paper hori sobera betetzen duela uste du eta Espainian RNEk duen abesbatza baino eredugarriagoa dela. Abesbatza profesionala egingo balitz, amateurren grina ez lukeela izango baieztatzerakoan bat datoz zuzendari asko.


Ormazabalek zuzentzen duen korua, Doinu Zahar, entusiasmo horren adibide argia da. 20 urte egin ditu taldeak eta hasieran ziren gehienek jarraitu egiten dute oraindik. Hasieran konpromiso handirik ez zuen gazte talde bat zen baina, adinak, lana eta familia eman dizkie: "Taldean bikoteak sortu ziren. Orain, ezkondu eta haurrak izan dituzte. Horietako bat, koruko partaide gazteena da hain zuzen. Gurekin hazi da, koruan", dio.

Bakoitzaren eginkizun eta konpromisoekin betetzen saiatzen dira. Entseguak asteburuetan egiten dituzte eta haurrak zaintzeko pertsona batzuk ere badituzte. Hartara, gurasoek entseguak egiten dituzten bitartean; eurek antzerkia, plastika eta musika egiten dute. Kurtsoaren amaieran gurasoentzat emanaldia egiten dute.

Bidaiak egiteko ere aurretik ongi adostuta egiten dute. 14 partaide baino ez dira koru honetan. Beraz, ia inork ezin du huts egin kontzertu batean, ahotsen jokoa hauts ez dadin. Horregatik aldez aurretik prestatzen dituzte bidaiak. Laster egun batzuk egingo dituzte Santanderren eta dagoeneko uda aurretik antolatu zuten bidaia.

Donostiako Ereski abesbatzaren kasua ere antzekoa da, baina bertako partaideek kontatu digutenez, ez dute arazo handirik izaten horrelakoak antolatzeko. Gustura egiten duten zerbait da eta jai egun batzuk nolabait sakrifikatzeaz gain, ez zaie axola euren poltsikotik dirua jarri behar badute ere. "Diru laguntzak oso murritzak dira, baina ez da abesbatzekin bakarrik gertatzen den zerbait, arazoa orokorragoa da. Frantzian adibidez, arte ekoizpena babesteko funtsa dute, Suedian eta Norvegian diren neurriak ere eraginkorrak dira oso. Hemen ez. Ikusi behar Jaurlaritzak aurkeztu duen Kulturaren Euskal Planak zer dakarren", azaldu digu Migel Zeberio, koruko zuzendariak.

Zeberioren ustez garai txarrak dira oraingoak artearentzat, orokorrean. Ez da erraz artea bizimodu eta ogibide izatea. Abesbatzen kasuan, etorkizunari begira, jarrera aldatu behar dela dio: "Arazoa gurea da, ez dugu kanpoan bilatu behar. Publikoari eskatzen duena eman behar diogu eta ez purua eta tradizionala dena. Ausardiaz, berritzea eta moldatzea da etorkizunari eusteko modu bakarra, ez dago besterik".