Egunkaria"ren aurkako neurrietan, hiru marra igaro dituzte. Kazetarien atxiloketak eta inkomunikazioa, diktadura beltzenetan bezala; komunikabide baten ixtea; euskarazko egunkari bakarra lehertzea.

Gurean, atxiloketak lotsagarriak dira beti, biktima edozein izanik ere. Destenoretan, maskaratuak, salbuespenezko auzitegi batek manatuak, urruneko komisarietan bost egun sekretu pean... Eta ondorioak garbi: jende eskubideen errespetatzeko, audientzia nazionala bezalako egiturak desegin behar dira eta kanpoko poliziak ohildu; gehiago dena, ikas dezan Eusko Jaurlaritzak anaia handiaren prozedurak ez erabiltzen.

Komunikabide baten ixtearekin adierazpen askatasuna jokoan dago, eta askatasun hori errespetagarria da borroka armatu eta terrorismoaz grinatzen denean ere. Ados izanik ala ez "Egin" edo "Egunkaria"ren ildo editorialarekin, hitza utzi behar zaie ideien arma erabiltzen dutenei. Zapalkuntzaren aurka aktibismo minoritarioa onesten dutenek ere ukan dezaten parada esplikatzeko zertan ekintza horiek laguntzen duten euskaldunen askatasuna. Aukera horren isiltzeak autismoa eta pertsegituen eskizofrenia areagotzen dituen ber, erantzun bortitzen ohantzea egiten du. Berriz, klarki mintzatzeak arrapostu argiak ekartzen ditu, eta "Egunkaria"n irakurri ditugu bortizkeriaren inguruko emaitza sakon eta garbienak, idazleen aniztasuna eta askatasuna errespetatuak izan baitira.

Bukatzeko, euskarazko egunkari bakarraren ixteak duen karga sinbolikoa aipatu behar. Komunitate osoa sentitu da mindua, eta gure etorkizuna ez dela batere bermatua pentsarazi digute. Madrileko botereaz arras mesfida izanik ere, eraso militarren aurka Europan izateak babesten gintuela pentsa genezakeen. Orain, usteak ustel, gutieneko demokrazia ere kolokan gelditu da nazionalismo espainol basaren aitzinean: biharko edozein Bruneteren beldur gara. Madrilen pentsatu badute "Egunkaria"ren ixtea isilik irentsiko genuela, mentsak dira; berriz, jakinaren gainean egin badute, ustelkeria handienak egiteko gauza direla frogatu digute.

Agian, lagunak libre izanen dira artikulu hau ageriko denean. Bitartean eta gero ere, Donostian aldarrikatu borondatean eta mezuetan finkatu behar gara: batasunean. Batasunean, bai, baina Donostian ikusi ditugu Partido Nazionalistaren aurkako mezu bortitzenak eta Gasteizen ertzainak ibili dira "Egunkaria"ren aldekoen identitatea kontrolatzen.

Gure artean, tentua eta oportunitate zentzua nahikoa eskasak dira. Bizi daitezen "Egunkaria" bezalakoak, ea elkarri klarki eta errespetuz mintzatzen garen.

Espainiako eskuinak, Alderdi Popularraren zuzendaritzapean, Francoren garaietako euskararen aurkako aurpegi garratzena azaldu digu, berriro ere, "Euskaldunon Egunkaria" itxi digunean, zuzenbide estatu bateko oinarrizko printzipioak hankapean jarri ostean. Izan ere, epairik eta inozentzia presuntziorik gabe, adierazpen askatasuna bermatzen duen egunkari bat isilaraztea zuzenbide estatuarekin ez baitator bat. Gainera, operazio hori aurrera eramaterakoan, Argentinako edo Txileko errejimen militarrek erabiltzen zituzten metodo berberak aplikatu ditu.

Euskal kunturgintzako langile paketsuak eta lasaiak, errejimen totalitarioetan bezala gau ilunean atxilotu dituzte, egun argiarekin atxilotu ezingo balituzte bezala. Honela, adin guztietako euskaldunen artean izuaren mezua zabaldu nahi izan dute, batik bat adin txikiko seme-alaben artean, ordu horietan aita batek edo amak pairatzen duen tratuak hori sortzen baitu.

Ekintza honek bazuen beste helburu bat. Hau da, euskalgintzako gizon-emakumeak ETArekin erlazionatu, honela EAJ-EA-EB urrun daitezen. Hala ere, alderdi horiek ez dira joku horretan erori, nahiz Lehendakariaren presentzia faltan bota genuen Donostiako manifestazioan. Baina euskal egunkariarekiko esandako hitzak betearazi behar dizkiegu.

PS: Ah! Euskalgintzako gizon-emakumeok adin nagusira aspaldi iritsi ginen, ez dakit nongo "agintarien" onespenik gabe funtzionatzeko.

Malkoak irentsi, arnasa hartu, hortzak estutu eta amorrazioa eraginkor bihurtu. Eta horrela egin dute milaka eta milaka lagunek, aspaldian ikusi ez den unanimitatean. Radio Euskadiko tertuliana batek ostegunean Madrildik zioen horrelako kasuen aurrean -"Egin"ekoa izango zuen buruan- ez omen dela ikusten beste batzuetan ageri ohi den solidaritatea, Haizearen Orrazian egiten diren konzentrazioetan bezalakoa. "El País" irakurrita, adibidez, ez da jabetuko, ez, larunbatean Donostian solidaritatez emandako milaka eta milaka pausoez. Ez du jakingo nola guraso askok hartu dituzten sei-zazpi urteko umeak eta ekarri dituzten beren bizitzako lehen manifestaziora. Ez du jakingo, ez, nola hirurehun biztanlera iristen ez den herritik bezperan zalapartaka autobusa fletatu eta bi eserleku bakarrik geratu zaizkien hutsik. Ez ditu ikusiko beldurra emateko moduko gizon puskak -herri kiroletakoak izan behar-, txiki geratzen zitzaien pankartari itsatsita. Ez da ohartuko kopuruz eta kalitatez gizarte baten argazkirik osatuena zegoela Antiguatik Bulebarrerako bidean.

Erreakzioa azkarra, bapatekoa eta zalantzarik gabekoa izan da, izugarria, "Egunkaria"ren hamaika mila erosle eta berrogeita lau mila irakurleen unibertsoa askogatik gainditu duena. Manifestazioaren garaipenaren ondoren, dena den, lagun batek dioena datorkit behin eta berriz burura: badirudiela euskaldunok galtzera jokatzen dugula beti. Oraingoan asmatuko ote dugu larunbatean Donostian azaldutako indar hori dena behar den tokitik bideratzen. Historiara pasatuko den bataila da hau eta ezin diogu geure buruari iruzur egin.

Barkatu panfleto kutsua. Errepresioak horrelako kontuak dakartza.

Katalanezko komunikabideek eta, oro har, Herri Katalanetan lanbide honetan gabiltzanok, irmotasunez erreakzionatu dugu, euskal kazetari talde baten atxiloketaren (horien artean daude Pello Zubiria eta Martxelo Otamendi nire lagunak) eta "Euskaldunon Egunkaria"ren itxieraren aurrean. Katalanez egunero paperean argitaratzen diren 12 egunkarietatik 10ek eta Vilawebek, atxiloketak izan eta ordu gutxitara, komunikatu bat idatzi genuen atxilotuei gure elkartasuna adieraziz eta "Egunkaria" ixtea adierazpen askatasunaren aurkako atentatu larritzat joz. Agiria "Segre", "El Punt", "El periódico", "Avui", "Regio7", "Diari de Balears", "Regió 7", "El 9 Nou", "El 9", "El 9 Punt" eta Vilawebek sinatu zuten eta komunikabide hauetan guztietan argitaratu zen. Sinatu ez zuten bi egunkarietatik bat Andorran egiten da, beraz, beste estatu batean, eta horregatik ez zuen sinatu, bere elkartasuna adierazi bazuen ere. "El Temps" edo "El Triangle" bezalako astekariek ere bat egin zuten manifestuarekin, baita era guztietako argitalpen lokalek ere. Hurrengo egunean Kataluniako Kazetarien Elkargoak komunikatu gogorra zabaldu zuen "Egunkaria"ren itxieraren aurka eta alderdi politiko guztiek, PPk izan ezik, zorrotz gaitzetsi zuten.

Egun hauetako telefono elkarrizketa ugarietako batean, mobilizazio zabal honen berri ematen ari nintzela, euskal kazetari batek eskerrak eman zizkigun. Beharrik ez zuela erantzun nion, gu geure burua defendatzera mugatzen baikara. Geure burua defendatzera, "Egunkaria"ren itxiera ez baita soilik euskal prentsa eta euskararen kontrako erasoa. "Egunkaria"ren itxiera herritar guztien eskubide zibilen eta estatuko kazetari guztien kontrako erasoa da. Kazetari espainiarrek ez dute konturatu nahi izan, demokraziaren aurretik euren nazionalismoa lehenesten dutelako. Duela hainbat hamarkada Brecht-ek azaldu zuen bezala, horrek ez die batere lagunduko euren txanda iristen denean.

Polizi operazioak eragindako kaltearen arrastoak oraindik bero-bero sentitzen ditugun une hauetan, burua hotz mantendu eta gertatutakoaren ebaluaketa egitea dagokigu. "Jakin" aldizkariaren esparruan, Joan Mari Torrealdai zuzendaria atxilotu dute eta bulegotik hainbat dokumentu eta baliabide informatiko konfiskatu dizkigute; babesgabetasun, intseguritate eta ezegonkortasun sentsazioak saihestezinak dira. Baina gurea, neurri batean, euskal komunikabide idatzien bihotza zauritzeko eratu den zurrunbilo politiko-judizialaren "alboko kalte" bat izan da. Izan ere, oraingo honetan, argi hauteman ahal izan dugu guztiok -lehen zalantzak zituenak, batik bat- erasoa bestelakoa dela: "diziplinartekoa"; goi mailako bulegoetan diseinatua, planifikatua eta sustatua; euskalgintza osoari zuzendua; eta, tamalez, etorkizunari irekia. Jakina, hein handi batean euskalgintzan dihardugun guztion esku dago estrategia horren porrota sinatzea. Gutako bakoitzak, dagokigun lekuan, lanean jarraitzeko konpromisoari eutsiz. Gizarte mailako gainerako erakunde, eragile, talde eta banako euskaltzaleak eginkizun horretan inplikatuz. Asko garela eta tinko aurrera egiteko asmoa dugula argi utziz. Erasotzaileari indarrak gaizki neurtu dituela erakutsiz.

Hilaren 20ko ordu txikietan atxilotu zituztenen zerrendan Joxemi Zumalabe falta zen. Gaur geure artean bageneuka, Madrileko informazio zerbitzuen miruen atzaparretan legoke, zalantzarik gabe. Bizitzaren azken urteetan gelditzen zitzaizkion indar ahituak Egunkariaren proiektua sortzen eta aurrera ateratzen eman zituen: bera izan zen urrats ororen atzean, aurrean, goian, behean eta alboan zegoen pantzerra. Beste inork ez bezala zekien Egunkaria nola otondu zen, bera izan baitzen sukaldari nagusia. ARGIAn zegoen ekipoarekin eta bertakoen premia eta gogoekin gerora Egunkaria litzatekeenaren ideia diseinatu eta plana egin zen. Joxemik ondo baino hobeto aurreikusi zuen bereziki hiru traba, eta ez nolanahikoak, kudeatu beharko zituela: ezker abertzalearen agintarien baimena, euskalgintzaren baitako gutxieneko adostasun zabala eta botere publikoan zeuden abertzaleen mesfidantza. Bistan da lehena lortu zuela, bigarrena Egunkaria bere eguneroko praktikarekin eskuratuz doala eta hirugarrena eginkizun dagoela. Bistan da ere Joxemiren Egunkariak aurrera egin ahal izan zuela ekonomi erresistentziaz, militante lanaz eta kudeaketa horretan gogoz kontrako -eta ezinbesteko- loturak eginez. Gaur, ordea, inork uka al dezake Egunkariaren aurkako erasoa Estatuaren operazio politikoa eta mediatikoa, euskalgintzaren habetariko bati zuzendua, izan dela? Muturrekoz ikasten omen dugun euskaldunok buelta dagiogun Estatuari kolpe hau, Joxemiren Egunkaria hamahiru urteren osteko Euskaldunon Egunkari sendoagoa bilakatuz.

Edizioa ixtean, hauxe da eskatu didazuen balantzea:

Zuzenbide estatuan justizia prebentibo eta espekulatiboa ezartzen da. "Egunkaria" ez dute itxi itxiera justifikatzen duten frogak daudelako, itxierak aurretik egindako tesia konfirmatzera eramango duten frogak ekarriko ote dituen ikusteko baizik.

Euskal nazionalismoarekin bat egiten ez duten komunikabideak adierazpen askatasunaz eta errugabetasun presuntzioaz mintzo dira. Teorian ortodoxoak, paziente konkretuaren odolarekin eskuak ez zikintzeko kontuz dabiltza.

Manifestazioa ikusgarria izan zen, seguru aski nik Donostian ikusi dudan handiena. Bere bidean gainezka egin zuen. Ezinezkoa da kuantifikatzen. Kezka bat uzten du airean: herri honetan manifestazioak amortizatuak daude. Hartzaileak entzungor egiten du. Energia ez bada, ez sortu, ez suntsitzen, eraldatu egiten bada, aurrean daukagun lana garbi dago.

Atxiloketek min ematen didate, itxierak sumintzen nau, euskara batzuek defendatzen dituzten eta beste batzuek defendatzen ez dituzten eskubideak bereizten dituen marra izan daitekeelako kezkaturik nago.

Guardia Zibilak otsailaren 20ko goizeko 01:30ak aldera iritsi ziren Hernaniko Karobietako 18. zenbakira, Pello Zubiria ARGIAko zuzendaritzaren albokoa eta «Euskaldunon Egunkaria»ko lehen zuzendaria bizi den etxera. Malores Etxeberria emazteak atea ireki zuenean, fokoak eta armen kanoiak besterik ez zituen ikusi. Pello bera bere gaixotasun larriak utzi zion bezain bizkor jaitsi zen atera. Emaztea eta seme-alabak sukaldean sartu zituzten berehala, eta bertan geratu behar izan zuten miaketak iraun zuen denbora guztian. Bitarte horretan etxeko gainontzeko gelatan gertatutakoaz ez dute berririk. Inork ez zien inolako azalpenik eman eta ez zieten agiri bat bera ere erakutsi. Zeozer entzun zutela diote eta tartean «ETA» hitza esan ote zuten susmoa dute. Instrukzioko epailea edo idazkaria Pellori atxilotze agindua irakurtzen ariko zitzaion akaso.

Goizeko 04:00ak inguruan alde egin zuten Guardia Zibilek. Pello Zubiriaren ordenagailu pertsonala, eta liburu eta disketeren bat eraman zituzten. Alde egin baino lehen Malores Etxeberriak zamarra bat eta botikak eman zizkien Guardia Zibilei, antiinflamatorioak batez ere, Pellok ezinbestekoak baititu oinazea saihesteko.

Berehala iritsi zen Hernanira hainbat senitarteko eta ARGIAko lankide. Inork ez zekien oraindik atxilotzearen arrazoia eta irratiko lehenengo informatiboaren zain geratu ziren. Euskadi Irratiko goizeko 06:00etako informatiboan esan zuten «Egunkaria»ren aurkako operazioa zela eta, atxilotuen artean, dagoeneko Xabier Oleaga eta Luis Goiaren izenak aipatu zituzten. Orduan ARGIAKo kideek ARGIAren egoitzara etorriak izango zirela pentsatu zuten.

06:15etarako iritsi ziren Lasarte-Oriako industrialdera. Egoitzaren inguruan Guardia Zibilaren hiru patrol, geroago Martin Ugalde Kultur Parkean ikusi ahal izan ziren bi furgoneta eta pare bat auto zeuden. ARGIAko kideei dokumentazioa eskatu eta autoa miatu zieten. Egoitzaren garbitasunaz arduratzen den emakumeak konfirmatu zuen ARGIAn Pello Zubiriarekin sartuak zirela Guardia Zibilak. Baina ilunpean ez zuten Pello ikusterik izan. Behin eta berriro galdetu zuten miaketaren arrazoiaz, baina ez zuten erantzunik jaso eta inork ez zien agindu edo inolako agiririk erakutsi. Beste hamar minutuz-edo miaketan jarraitu eta 06:30ak inguruan alde egin zuten.

Egoitzan sartu eta bi ordenagailu eraman zituztela ikusi zuten: baja hartu baino lehen Pello Zubiriak erabiltzen zuena eta Xabier Letona ARGIAko zuzendariarena, bestea. Aurrerago, ARGIAk CDetan gordetzen zuen argazki artxibo guztia ere falta zela ikusi zen, 10.000 argazki inguruko artxiboa. Eta paperezko argazki artxibotik ere hainbat atal eramanak zituzten.

Pello Zubiriaren osasun egoera larria dela eta, berehala bere medikuaren partea lortu zen (alboko koadroan) eta gestioak egiten hasi ziren abokatuaren bitartez, epaileak Pellok ezinbestekoa duen tratamenduaren eta dieta bereziaren berri izan zezan, eta beharrezko neurriak har zitezen. Baina horren konfirmaziorik ez dago oraindik.

Artikulu hau ixteko unean, Pello Zubiriak inkomunikaturik jarraitzen zuen, operazioan atxilotutako gainontzeko bederatzi lagunak bezalaxe.