«BOTEREAK HERRITARRAK ERDI TONTOAK GARELA PENTSATZEN DU»


2002ko uztailaren 14an
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Ikus-entzunezko medioetan lanean orain dela hamar urte hasi zen Fran Lasuen, antzerkia eta musika alboratu gabe. Euskal Telebistako «Hau Komeria/Desde el gallinero» saioa zuzentzen lau urte daramatza. Eskenak, Euskadiko Arte Eszenikoetako Profesionalen Elkarteak, ekoitzitako saio honek Ercilla Antzerki Saria jaso zuen martxoan antzerkiaren hedapena bultzatu duela-eta.

Zer ikasi duzu telebistaz «Hau Komeria»ren zuzendari gisa?
Telebistan entretenimendua eta heziketa uztar ezinak direla dioen ustea faltsua dela. Zailtasun eta eragozpen asko gainditu ostean iritsi naiz, noski, ondorio horretara. Kontuan izan behar da gaur egun telebista aisialdian pasiboki kontsumitzen den zerbait dela eta areto batera antzerkia, musika edo dantza ikustera joateak, aldiz, jarrera aktiboa eskatzen duela. Era berean, azken urte hauetan telebisten munduak hartu duen norabideak ez du batere laguntzen: audientzien terrorismoaren gorabeheren menpe bizi dira kate gehienak. Telebista publikoak ere mundu miserable horretan sartuta daude gainera. Hala eta guztiz ere, kulturari buruzko programek ez dutela zertan aspergarriak izan behar frogatzea lortu dugu guk. Gehien ikasi dudana horixe izan da.

Egokia al da telebista antzerkiaz jarduteko?
Telebista berez oso medio irenslea da. Gainera, antzerkiaren "laugarren horma" deituriko horrek ez du telebistak eduki dezakeenarekin inolako zerikusirik. Nire aburuz, hala ere, antzerkiaz trankil eta ondo mintza daiteke telebistan. Arte eszenikoen magia hori islatzea ordea, benetan zaila da.
Era berean, ikus-entzunezko lengoaiak hartu duen bizkortasun eta arintasunak telebista egiteko modua guztiz baldintzatu du. Egun, esaterako, eszenatoki aurrean kamera jarri eta bertan gertatzen den guztia telebistaz ematea astakeria hutsa dela iruditzen zait. Mediora moldatu beharra dago.

Etorkizunean kultura eta telebista uztartzea utopia da?
Ez. Nire ustez telebista eta kultura uztartu egin behar dira, baina horretarako ezinbestekoa da borondate politikoa edukitzea. Frantziako telebistak, esaterako, ez du zerikusirik hemen egiten denarekin, are gutxiago kulturaz ari garenean.
Kate frantsesek literaturari, antzerkiari, musikari edo arte plastikoei beste tratamendu bat ematen diete. Gainera tranpa izugarri bat dago honetan. Izan ere, "jendeak benetan ikusi nahi duena hori dela" argudiatuta, hainbat saio onartu egiten da. Botereak sortutako iritzia da hori, azken batean herritarrak erdi tontoak garela pentsatzen duelako. Honen ustez ikusleak berak ere ez daki zer nahi duen eta horregatik, botereak bere buruarentzat egokia den hori eskaintzen digu behin eta berriro. Horixe da gure munduko tranpa handia. Merkatuaren tranpa.

Ercilla sariak «Hau Komeria»ren iraupenean eragin al dezake?
Ez dut uste. Euskal Telebista bereziki iragazgaitza da. Egia esan, ez dakigu zer gertatuko den gurekin irailean. Aurten lau urte beteko dira hasi ginenetik eta gutxitan jakin izan dugu gurekin zer gertatuko zen etzi. Hala ere, Ercilla saria jasotzeak izan du bere grazia, batez ere gure giroa eta haiena ideologikoki ez daudelako hurbil. Sariarekin oso pozik gaude. Mingostasunen bat arintzeko halako gozokiak ez dira gaizki etortzen.

Saioan bertako zein kanpoko lanez aritzen zarete. Alde handia dago?
Nire ustez, dantzaren munduan alde izugarria dago. Arrazoia garbia da: hemen ez da inoiz folkloretik at dantzarako halako tradiziorik egon. Antzerkiaren munduan, bestalde, denetarik dago. Ezberdintasun handiena produkzio sistemetan dago gaur egun, industrian. Bestalde, oraindik ere oso herri politizatua gara eta horrek, hein handi batean, zama bat eransten dio arte eszenikoen munduari. Honen harian Vittorio Gassmanen zita bat datorkit burura: "Oso ideologizatua dagoen teatroak ez dio mesede egiten ez teatroari ez eta ideologiari ere".

Zertan nabaritzen duzu ideologizazio hori?
Euskararen kasuan, adibidez. Hizkuntzaren izenean hainbat tontokeria justifikatu eta beste hainbat egoera zuritzen dira. Askotan lotsagarria da bertsiotan erabiltzen den hizkuntza. Ez diot hau itzultzaileen kontra, baina ezinbestekoa da antzerkian hizkuntza bizia erabiltzea, komunikatzeko tresna egokia izateko. Ikusten diren bertsioek ez diote ez antzerkiari ezta euskarari ere mesede egiten.

Euskal Autonomia Erkidegoko «Sarea»ren arabera euskaraz eginiko antzezlanak ugaldu egin ziren iaz.
Datu horiek ez dira errealak. Hizkuntzaren egoerarekin ez nago batere baikor eta ez dut uste egoera hobetzen denik zifra irrealak erabiliz. Batuketak eginez, zenbakiak aterako dira, baina zeintzuk dira kontuan hartzen diren faktoreak? Hori bera da Euskal Telebistan gertatzen dena: audientziak gorantz egiten jarraitzen badu, biztanleak baino audientzia altuagoa izatera helduko gara noizbait.

Antzerkirako musika konposatzaile gisa, nola izaten da lan prozesua?
Prozesua nahiko logikoa izaten da. Egileekin elkartuta euren asmoak kontatzen dizkizute eta ondoren libretoa, testua, irakurtzen duzu. Entseguak ikusita, antzezlanaren musikak zer nolako kolorea edo giroa izan dezakeen lantzen hasten zara. Behin proposamena eginda, aldaketa batzuk egin behar izaten dira. Egia esan, gutxitan tokatu zait zerbait aldatzea, jada eskarmentu handia dudalako agian. Niretzat oso atsegina da estreinaldiaren egunean nik sortutako musika taula gaineko "magia" hori sortzeko tresna bat bilakatu dela ikustea.

Tanttakak oraintxe estreinatuko duen ikuskizunean bestelako prozesua bizi izan duzu ordea...
Bai, oso ezberdina izan da. Izan ere, Manuel Rivasen «La mano del emigrante»ren antzerkirako moldaketa horretan "aktorearenak" egiten arituko naiz. Horregatik oholtza gainean aritzearekin batera sortu behar izan dut musika, modu paraleloan. Normalean lan bakartiagoa izaten da, baina kasu honetan ez, esperientzia oso dibertigarria izan da.

Antzerkirako musika egile gazteak ba al daude?
Gutxi. Lehengo egunean Jose Ibarrola eszenografoak aipatu zidan Tanttakarentzat egin berri duen eszenografia azkena izango zela, jada guztiz aspertuta dagoela eta horretan opor batzuk hartu nahi dituela. Niri ere, sasoi batean gertatu zitzaidan halako zerbait, mundu guztiak niregana jotzen baitzuen besterik ez zegoelako. Gaur egun badaude gazteak lan hauetan aritzeko, baina kopurua ez da antzerkiak berak bizi duen hazkuntzaren neurrikoa. Bestalde, musika enkarguz sortzeak ekoizpenaren garestitzea dakar, eta usuenik izaten diren aurrekontuekin ez da horretarako dirurik izaten. Hala ere, Euskal Herrian antzerkiko musikari garrantzia handiagoa emango bagenio, egile gehiago izango genituzke.

Egitasmo berririk ba al duzu?
Eguen Bandarekin disko berria prestatzen ari naiz. Antzerkirako musikaz osatutako bilduma bat ere prestatu dut eta laster argitaratzeko asmoa dut Bartzelonako argitaletxe batekin. Uztailean Tanttakarekin estreinaldia egingo dugu eta, tira, horretan buru-belarri sartuko naiz. Telebistarako proiektu ezberdinak mahai gainean baditudan arren, «Hau Komeria»rekin zer gertatuko den ezin jakin: emozio eta suspense izugarria, beraz

Eszena gizona
Fran Lasuenen ibilbide profesionalari begiratuta, denetarik dastatzea gustuko duen pertsona dela igarri daiteke. Filosofian lizentziatua den arren, musikaren munduak erakarrita, Izukaitz taldean aritu zen 70eko hamarkadaren amaieran. Oskorrin hamabi urtez jardun ostean, Eguen Bandako kide da egun. Musikarekiko duen zaletasunak bultzatu zuen, nolabait, antzerkiarekin duen harreman estua izatera. Izan ere, orduko Cómicos de la Legua taldekoek bi antzezlanetarako musika konposa zezaten eskatu zieten Izukaitz taldekoei. Handik aurrera antzerkirako musika egiteko eskaerak etengabe heldu zaizkio. Besteak beste Karraka, Orain, Markeliñe eta Tarima taldeekin egin izan du lan. Tanttakak estreinatzear duen azken lanean musika sortzeaz gain aktore lanetan ere arituko da. Ikus-entzunezkoetan, berriz, 1991n hasi zen eta ordutik hainbat produkziotan zuzendari, gidoilari eta ekoizpen lanetan jardun du. ETBko «Hau Komeria/ Desde el gallinero» saioaren zuzendari da duela lau urtetik


Azkenak
Javier Milei eta bere arreba eroskeria trama batekin erlazionatu dituzte filtraturiko audio batzuek

Argentinako hainbat hedabidek Desgaitasun Agentzia Nazionalaren buru den Diego Spagnuoloren audioak zabaldu dituzte. Argentinako Gobernuan eroskeria dagoela aitortu eta azaldu du horietan Spagnuolok, eta ustelkeria kasu horren buruetako bat Argentinako presidente Javier Mileiren... [+]


2025-08-28 | Gedar
Bere historian lehen aldiz, 110.000 milioi euroko kapitalizazioa gainditu du Iberdrolak

Europako energia-enpresarik handiena da jada, eta bi handienetako bat munduan.


Frantziako Gobernuaren aurka “guztia blokeatzeko” deia indartzen ari da

Irailaren 10a izanen dute protestarako lehen hitzordua. 2018 urteko Jaka Horien mugimenduaren segipen gisa ikusten dute anitzek deia, nahiz eta alderdi politikoak eta sindikatuak dinamikari lotu izanak ezberdintzen dituen biak. François Bayrouren austeritate politikaren... [+]


Udazken beroa Frantzian?

2025ean hazkunde ekonomiko txikia (%0,6) ez da gai izango langabezia-tasak %8ko muga gainditzea saihesteko; Zor Publikoak bi bilioi euro (BPGren %115) gainditzen ditu EK-k ezarritako %60aren oso gainetik, eta Gastu Publikoak estratosferan jarraitzen du.

Horri gehitu behar... [+]


Alemaniak derrigorrezko zerbitzu militarra “beharrezkoa” denean ezarriko lukeen lege proiektua onartu du

Europako azken urteetako joerari jarraiki, derrigorrezko zerbitzu militarraren harrabotsa Alemaniara heldu da: SDP Alemaniako Alderdi Sozialdemokrata buru duen Defentsa Ministerioak borondatezko soldadutza ezarriko lukeen lege proiektua onartu du, "beharrezkoa" denean... [+]


Nafarroako lau pilotari ijitori omenaldia egin diete Mañuetako pilotalekuan

Flamenco On Fire jaialdian ospatu dute ijito komunitatearen, flamenkoaren eta pilotaren arteko harremana. Iruñeko Alde Zaharreko Mañueta pilotalekuan antolatu dute jaialdia, eta bertan omenaldia egin diete lau pilotari ijitori.


2025-08-28 | Jon Aleman Astitz
Supremazismo espainiarren “kontsentsu linguistikoa”

Eskubide linguistikoen ikuspegi integratzaile baten eskaintza dugu gaurkoa.

Espainiako supremazismo linguistikoa osasuntsu eta bizkor ageri zaigu, “hooligan” samalda anitz baten babesaz eta komunikabide indartsuez sustatua. Azken aurreko lagina Santi Martinezena... [+]


2025-08-28 | Iñaki Lasa Nuin
Gure jaiak

Euskal Herri osoan —beste herrialdeetan bezalatsu— jairik ez da falta. Negu giroan ere asko badira ospatzen direnak, uda-garaian ez da festa gabeko egunik. Egun-argi luzeak eta gau epelak jendea etxe zuloetatik kanpora, kalera ateratzeko aproposak dira eta jai giroan... [+]


2025-08-28 | LAB sindikatua
38 urteko garraiolari bat hil da Erriberrin

LABek jakin ahal izan duenez, Iruñeko garraiolari bat hil da asteazken goizaldean Erriberrin, lanerako zerabilen kamioia bidetik atera eta irauli ostean.


Polizia “talde zaurgarri”?

Azken asteetan bolo-bolo dabil Poliziaren eta, zehatzago esanda, Ertzaintzaren gaineko eztabaida. Tamalez, eztabaida piztearen arrazoia ez dira horiek Euskal Herri Langilearen kontra erabiltzen dituzten biolentzia eta jazarpen sistematikoa. Horren ordez, Ertzaintzaren eta bere... [+]


Hainbat ekintzailek bidea moztu diote Israel-Premier Tech txirrindularitza taldeari Espainiako Itzulian, Gazako genozidioarengatik

Hainbat lagun errepidera atera dira Palestinako banderak eta Gazako genozidioaren aurkako mezuak eskuan, eta Israelgo taldeko txirrindularien taldekako asteazkeneko erlojupekoa oztopatu dute. Etaparen ondoren argitaratutako ohar batean, taldeak manifestarien "ekintza... [+]


Martxoaren 15 eta 22an iraganen dira Ipar Euskal Herriko udal hauteskundeak

Bozketa arauei dagokionez hainbat aldaketa bideratu zituen maiatzaren 21ean bozkaturiko legediak. Bozkatzeko prozedura argiturik, abuztuaren 27an eman du hauteskundeen agendaren berri Frantziako Gobernuaren bozeramaileak.


Gabriel Aresti omentzen arteak bateratuz

LAIDA ikerketa taldeak Bermeoko Arrantzaleen museoan abuztuaren 28 eta 29 antolatutako ikastaroan egingo duen hitzaldiaren sintesia da Arestiren ekarpen artistikoa nabarmentzea.


Estefi Etxebeste
“Mentalki ongi prestatzea dirudiena baino garrantzitsuagoa da harri-jasotzean”

Abuztuaren 9an errekor berria ezarri zuen Estefi Etxebestek (Ituren, Nafarroa, 2002) Sunbillako Ramon Latasa pilotalekuan. 100 kiloko harria 59 aldiz goratu zuen, eta 2014an Idoia Etxeberriak ezarritako 56 altxaldiak gailendu.


2025-08-27 | Patxi Azparren
Askapen prozesu heterokroniko, poliedriko eta “kuantikoa”

Artikulu honek badu testuinguru bat lerroburuaren gainetik, Hernaniko Udalean Kontxita Beitiak aurkeztutako Euskal Euskal Errepublikaren aldeko mozioa onartu ez izana. Harira!

Prozesu heterokronikoa

Kultura judeokristau, musulmana eta platonismoaren ustez, denbora aurrera... [+]


Eguneraketa berriak daude