«Herri honetako kulturgintza galtzaileen sindromearekin dago»

1993ko uztailaren 25an

Joseba Jaka Elkar-eko zuzendariari elkarrizketa
«Herri honetako kulturgintza galtzaileen sindromearekin dago»
JOSEBA JAKA
Euskal kulturgintzako arlo asko ukitzen ditu Joseba Jakak zuzentzen duen Elkar enpresak. Disko zein liburu argitaldaria, Zabaltzen banaketa enpresak hedatzen du bere sarea, eta Bilintx liburudendak zuzeneko salmenta bideratzen du. Liburuak kredituz saltzen hasi zenak egungo enpresarainoko bidea azaldu digu.
ARGIA. Nola hasi zineten Jakatarrak liburugintzan?
JOSEBA JAKA. Ni hasi nintzen lehenik, orain dela urte asko, hogeita zortzi bat izango dira, baina berehala hasi ziren anaiak. Beharbada beste era batera, liburuak kreditu sistemaren bitartez salduz. Beharbada interes ekonomiko hutsengatik. Bizi egin behar zelako eta aukera ikusi nuelako. Beste lantoki batean nenbilen lanean, baina plurienpleatu gisa liburuak saltzen hasi nintzen. Eta liburu enpresa batekin diru gehiago atera zitekeela ikusi nuenez, horretan hasi nintzen beste lana utzita. Hemezortzi urte nituen, eta aurretik bi urte paseak nituen bi lanak tartekatuz. Hasieran erdarazko liburuak saltzen nituen, baina urte eta gutxira euskaraz atera zen lehen bilduma saltzen hasteko aukera izan nuen. Ondoren, nire anaiak izan ziren.
A. Orain arte mantendu al da interes ekonomiko huts hori?
J.J. Hasiera batean bai, lehen esan bezala, baina hortik aurrera, euskarazko liburuak saltzen hasi nintzen neurrian, euskara eta Euskal Herriko kezka sortu zitzaidan. Horregatik euskarazko liburuen munduan sartzen hasi ginen, baina ez interes ekonomiko hutsengatik, euskal kulturaren inguruan zerbait sentitzen genuelako.
A. Kredituen salmentaren garaia lehen fasea da. Noiz amaitu zen?
J.J. Soldadutza arte iraun zuen. Horren ondorenean aldaketa inportante bat dator. Nahiz eta salmenta horiek egiten jarraitu, ikastolen inguruan sartzen gara gehiago. Ikastoletako lehen material horien osatze eta banaketan laguntzen hasi ginen.
Hortik joan ginen sartzen euskarazko liburuaren munduan. Euskal kulturarenean. Hor dago Bilintx liburudenda eta Zabaltzen enpresa banatzailearen sorkuntza. 1976ko udan izan zen. Liburudenda salmenta zuzenerako zen eta Zabaltzen euskarazko liburuen banaketa Euskal Herrira hedatzen hasteko. Horrela liburuaren sare komertzialak eratzen hasi ginen.
A. Elkar argitaletxea ere ekoizpena handitzen hasi zen. Baina hasiera batean diskoak ekoizten zenituzten batez ere. Aldaketa handi bat eman zen arte. Zerk eragin zuen aldaketa hori?
J.J. Joxe Mari Sorsen etorrera batez ere. Bera hasi zen arduratzen produkzioaz. Biek garrantzi berdina zuten hasieratik, baina geroztik indar handiagoa hartu zuen liburuak. Hala ere, biak bateratsu kaleratzen hasi ginen.
A. Esan duzu Bilintxerako pausoa ematean euskal kulturgintza eta herriarekiko nolabaiteko konpromezua hartu zenutela. Gaur egun ere beste aldaketa sakon bat ematear zaudetela esana duzu. Oraingoan ere konpromezu maila hori ba al dago?
J.J. Zalantzarik gabe. Oso negozianteak izatearen fama dugun arren, garbi izan dugu, hau martxan jarri genuenetik, euskal kultura ahal den mailarik zabalenean bultzatu behar dela izpiritua. Eta oraindik ez dugu galdu izpiritu hori. Beti garbi izan dugu ateratzen dugun etekina berriro inbertitu behar dela horretan. Egun dugun guztia pausorik pauso lortu dugu. Militantzia profesional batekin beti.
A. Orduan, egiten duzuena bada nolabait politikoa.
J.J. Politiko hitzak beldurra ematen dit, baina bai guk gure burua beti euskal kulturaren munduan ikusi dugula. Ez dugu inoiz ikusi hau enpresa partikular bezala. Beharbada, gainera, argi izan dugu inongo alderdi politikotik oso aparte egon behar dugula. Beti horrela izan da. Gauza iraunkor bat eta luzerakoa egitekotan beste biderik ez dagoela ikusten baitugu. Oso maila zabalean lan egin behar dugula uste dugu, euskaltzaleen eremua oso zabala baita, eta hori mantendu behar da.
A. Proiektu kultural nazional batetaz ari zarela dirudi.
J.J. Baina oso izpiritu beretik beti. Euskarazko kulturaren aldeko ekimenak ahal den neurrian bultzatuz.
A. Zure hitzen arabera, fase berri batean gaudela dirudi. Honek ba al du helbururik? Zein izango luke Elkarrek bere helmuga?
J.J. Inoiz ez dugu horrelako helbururik jarri. Iristen garenera heltzen saiatzen gara. Ikusten dugu zeinek izan behar duen bidea eta jarraitu egiten dugu. Baina egia da aldaketa batzuk ezarri behar ditugula enpresaren egituraketa bertan.
A. Euskal kulturaren monopolizatzaile etiketa izan duzue. Salaketa handiena Zabaltzenen kontra egin da. Euskarazko liburuen salmenten monopolioa izan duela diote. Hori egia al da?
J.J. Ez da egia, badira beste banatzaile batzuk. Agian ez zaie guri bezain ongi joan, baina hasi ginenean Etor zegoen. Beste batzuk ere bai, baina gero gu geratu gara batez ere. Saiatze kontua da gehienbat.
A. Hala ere, ezin duzu ukatu jauzi koalitatibo nabarmena dagoela zuek eta beste enpresen artean. Gainera, nik aipatutako monopolioa Euskal Herri osorako banaketa sarea duten bakarrak zuek izatearen ildotik zihoan. Horrek akatsak errazten dizkizuetela diote.
J.J. Entzuten ditugu horrelako kexak. Hemen zerbait hedatu eta orekatu samarra ikusten bada, gaizki ikusia izaten hasten da. Herri hau galtzaileen sindroemarekin dago. Leku guztietatik entzuten dira gainera kexa horiek. Ez dut uste sekula monopolio izateko nahia izan dugunik. Guk liburu banaketan ez diogu mugarik jarri inoiz inori. Instituzioetatik hasita argitaletxerik marginalenen lanetarainoko bezeroak ditugu. Inoiz ez dugu libururik boikoteatu, ezta argitaletxerik ere.
A. Hamazazpi urte daramatzazue kulturgintzan. Produkzioa handitzen ari dela esan duzu, baita galtzaileen sindromea dagoela kulturgintzaren munduan ere. Kulturgintzan negar egitea bidezkoa al da egun, edo negarti batzuk gara?
J.J. Uste dut negarti herri bat garela. Gu geu ere, hasi ginenean, zein jatorrak! Gero, enpresa handitzen joan zenean, jada ez gintuzten hain ongi ikusten. Hedatzen den guztia susmagarri ikusten da.
Uste dut hainbeste negar egiteko motiboak egon daitezkeela egun ere, behar handiak baitaude. Baina asko hobetu da. Jendea opzio ezberdinetan zatikatzea etorri da beharbada. Opzio oso profesionalak egiteagatik, militantzia ahaztu izanagatik... Ez baldin bada oso gauza mugatuetan, izpiritu hori desagertu da. Datozen belaunaldiak oso profesionalduak daude.
A. Profesional kontua aipatuta, duela 17 urteko produkzioa txikiagoa zen, baina argi dago kalitatea berdin zaindu behar dela. Kalitateak ere gorantz egin al du?
J.J. Izugarri. Musikagintzan zein liburugintzan homologazio bat lortu da. Inolako lotsarik ez edukitzeko moduko produktuak eskaintzen dira. Baina beste alde batetik, liburu azoken antolatzaileak ere hasiak dira azken aldian gehiegi produzitu dela esaten. Ezin dela hainbeste asimilatu. Arrazoi pixka bat badute. Egokitze lan bat egiten hasi gara. Horrek murrizketa bat ekar dezake.
A. Krisia soilik ekonomikoa al da orduan?
J.J. Batez ere ekonomikoa dela uste dut. Produkzio aldetik kalitatezko produktuak beti daudela uste dut, gehiago edo gutxiago. Beharbada, arlo batzuetan dexente argitaratu da, hainbeste merezi ez zutenak tartean.
A. Duela urtebete krisi larria iragan zenuten disketxean.
J.J. Krisiaren eraginagatik salmentak jaitsi egin dira. Baina disketxe guztietan. Hor ere ekoizpen neurriak jaitsi egingo dira. Salmenta ugariak ziurtatuko dituzten taldeak beharrezkoak dira eta hori ia disketxe guztietan gertatzen dela uste dut.
A. Baina euskal kulturaren bultzatzaile gisa lan egiten duen disketxe batek ez al du arriskatu behar?
J.J. Noski, eta hori, maila handi batean, egiten dela uste dut: Elkarren, Oihukan, Esan Ozenkin... Baina hori zailagoa bihurtu da krisiaren eraginez. Urtean hogei disko editatzen dituen zigiluak oso ondo doakien dozena erdi bat talde behar ditu; beste dozena erdi bat mantenduko dena, eta beste sei arriskutsuagoak direnak. Horrela manten daiteke.
A. Eusko Jaurlaritza kulturgintzaren mezenasa izan beharko al litzateke?
J.J. Txarra dela uste dut, jendea beti dirulaguntzetatik bizitzera ohitzen bada kaltegarria suertatzen baita. Dirulaguntzak beharrezkoak dira gauzak ongi funtzionatzen hasi arte, baina gero ez dira beharrezkoak. Okerrena da hemen oraindik euskararen inguruko gauza gehienek zoritxarrez dirulaguntzaren bat behar dutela. Eta uste dut zenbait gauzatan dirulaguntza horiek azkarregi mozten ari direla.
Ritxi Lizartza
34-38

GaiezKulturaKulturgintz
GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaBesteak
PertsonaiazJAKA3
EgileezLIZARTZA2Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

54 urteko espetxe eskaera sei pertsonarentzat presoen ongi etorriak antolatzea egotzita

Xabier Letona Biteri

Pastoral bat Iruñearendako

Amets Aranguren Arrieta

"Zenbat dugun kontatzeko!" Euskal Herriko mapa sortu dute

Euskal Irratiak

Ertzaintzak herritar bati Irunen egindako erasoak haserrea eragin du

Lander Arbelaitz Mitxelena

"Nire burua duela 20 urte bezain indartsu ikusten dut"

Euskalerria irratia | Miren Mindegia

Israel ahulduta eta Iran boterea hartuta

Asier Blas Mendoza

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude