Udazkeneko garbiketa
Bada urtebete udazkeneko bederatziurrenak nola egin artikulua idatzi nuela eta berriz ere urtaroak eskatzen digun lanaz idatzi beharra daukat. Izan ere, gibel garbiketa egiteko sasoia dugula esanez publikazio dezente ari naiz ikusten sare sozialetan eta kezka eragin dit. Orain udaberrian sartzera doazenentzat balioko du baina guri beste organo batzuei begira jartzea dagokigu eta ez genuke nahasmendurik sortu behar.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Gure artean udaberri zein udazkenean egin izan dira bederatziurrenak eta garbiketak, gorputzari aldaketa askotara egokitzea dagokiolako akaso, gaitz askok piztualdi edo txarraldiak izaten dituztelako eta garbiketa horiek egiteko sendabelarrak indarrean dauzkagulako ere bai, ziurrenik.
Iaztik norberari balio dion bederatziurrena egiten ari den horrek galdetu izan dit ea hilak dituen gainerako egunetan egin ote dezakeen beste zerbait. Erantzuna baiezkoa da eta aukerak ditugunez batzuk aipatzera goaz, bakoitzak berari ongien datorkiona –albo ondoriorik ez dakarkiona– aukeratzeko.
Edonola ere negua etorri aurretik gorputzean atxikitako gehiegizko likidoak kanporatzea, maskuri zein giltzurrunak indartzea, izerdi bidezko garbiketa egitea, linfari garbitu bat ematea eta mukiak (baleude) kanporatzea izango dira helburuak, beti ere gorputzak uzten digun neurrian.
Sendabelarrek dakitena liburuan hiru sustrairen tintura depuratzaileaz hitz egin nuen eta sustrai horietako bati begira jarriko gara, txikori-belarraren (Taraxacum officinale) sustraiari. Udaberrian hostoak zein sustraiak erabil ditzakegu gibel garbiketa egiteko baina bere ahala handia da eta udazkeneko sustraiek propietate ezberdinak dituztela diote ikerketek.
Irakurle askok txikori-belarra esanda lore urdindun sendabelar bat (Cichorium intybus) izango du buruan eta ez da gaizki ari, bere sustraiak ere erabili izan direlako kafearekin batera edo kafearen ordezko txikoria egiteko. Kafearen krisia gertatu zenean hasi zen txikoria gehitzeko ohitura nonbait eta sendabelar baten zein bestearen sustraiak erabili izan ziren, lekuaren arabera. Gaur egun belardendan saltzen dena bigarrena da, lore urdindunaren sustraia, ez Taraxacum officinalerena. Sendabelar bikainak dira biak ere, egiten duten lan terapeutikoa ez da gutxiestekoa.
Taraxacum officinaleren sustraiak bi hortzeko aitzurrarekin atera, ura eta eskuilarekin garbitu, txanpon neurrian moztu eta kartoi gainean lehortzen dira. Ongi lehortuta daudenean zartaginean xigortu eta ondoren kafea ehotzeko errotatxoan ehotzen dira, txikituz. Ondoren berriro xigortzen dira eta erabat hoztutakoan ontzi hermetikoan jasotzen. Belardendan Cichorium intybus erosten duenak xigortu eta ehotzen bakarrik dauka lana.
Bera hutsik edo kafearekin batera har daitezke (%50ean edo gutxiago) baina ez dute gozagarririk onartzen, bestela depurazio lana eragotziko dugulako. Atzetik ohi bezala gosaldu daiteke.
Hipertentsioarentzat, bihotzerako edo giltzurrunetarako botikak hartzen baditugu sendabelar hau erabili aurretik medikuari galdetu behar zaio. Haurdunaldi eta edoskitzaroan ez erabili. Haurrentzat ere ez da egokia. Urdaileko gaitzak baditugu bihotzerrea eragin dezake. Udaberri zein udazkenean bederatziurrenik edo garbiketarik sekula egin ez duena ez dadila zuzenean hau egiten hasi, indartsuegia izan litekeelako.
Portugaletera bazoazte, autobidea utzi eta hiriko sarrerako bi erreiko bide bazterrean 40 ardiko artaldea ikusiko duzue agian. Makilarekin zaindari dute alboan artzaina, iluntzetan itxituran sartu eta egunez pisu-lantegi arteko zelaietan bazkatzen du artaldea. Bere izena izan... [+]
Burujabetzan sakontzeko egitasmoa da Oiartzun Burujabe proiektua, udalaren, herriko ehun ekonomikoaren eta herritarren artean bultzatu dutena. “Oiartzungo herritarrek bertako baliabideak eta produktuak, bertan ekoizten dena erabiltzea bultzatu nahi dugu, kanpoko... [+]
Aszidiak tunikadun modura ere ezagutzen diren itsas ornogabeak dira. Munduko ozeano guztietan dauden animalia iragazle sesilak dira: bizitzaren zatirik handiena azalera solidoetara –arroka, maskor edo egitura artifizialetara– finkatuta emango dute, ura etengabe... [+]
Ostirala da, bero handia egin du gaur ere. Baserriko lanak bukatu ditugu, belarretan egin dugu. Nekatuta, izerditan, berotuta, baina pozik! Denon artean lortu dugu, denok bat ekinda lana hobeto egiten da.
Belazea gorri azaltzen zen, egun batetik bestera. Gorri-gorri, gorri bizi urrutitik ikusgarri. Gorbela zen, itsas-belarra edo alga. Nekazariak itsas bazterretik bildu eta lehortzeko belazean zabaltzen zuena. Gorbel arrea eta gorbel gorria izaten ziren eta gu bezalako... [+]
Loratu da. Kostata baina loratu da, bai, arkakaratsa (Rosa spp.). Lore arin, mehe, hegalari itxurakoa da, arrosa bat da eta lorea ere arrosakara eta zuriaren arteko kolorea du. Urtero loratzen da lurrin fina zabalduz. Lore horiek destilatu egiten dira, ia erabat kosmetikan eta... [+]
David de Blasek abiatutako proiektua da Azpigorri Ahuntz Txorizoak, eta izenak argi uzten duenez, azpigorri arrazako ahuntzekin ari da lanean. “Urteetan industrian aritu nintzen lanean, baina pandemia garaian artzain eskolara joan nintzen, eta ikasketak amaitutakoan... [+]
Duela egun batzuk Zeraingo mendietan nenbilela, gorpu bat topatu nuen bidearen erdian. Lehen aldia zen halakorik ikusten nuela, eta kosta zitzaidan identifikatzea. Bere tamaina txikia ikusita, kume bat izan behar zuela pentsatu nuen; baina oker nenbilen. Munduko ugaztun... [+]
San Roman auzoko jaietan bost neska adingaberi ukituak egiteagatik 18 urteko mutil bat atxilotu zuen Ertzaintzak Muxikan (Bizkaia). Udalak eta herriko Mugimendu Feministak elkarretaratzea deitu dute asteartean 20:30erako.
Ipurdia belztu egiten zaio. Tomate (Solanum lycopersicum) alea sano-sano ikusten da, landarean zintzilik, goitik behera begiratzen baitiogu. Buruz behera edo hankaz gora jarriz gero ipurdia beltz-beltz azalduko du. Ipurdian txanpon baten antzeko beltzune borobila, oso beltza eta... [+]
Hamabost urte baino gehiago daramatza martxan Bizkaiko Kimuak ernamuinduen proiektuak, baina hasierako bultzatzaileak erretiratu dira eta erreleboa hartu berri dute Mikel Landa Luzarragak eta Asier Iñigo Oraindik. Ernamuindutako kimu freskoak ekoizten dituzte batik bat,... [+]
Lurreko bi heren baino gehiago ura da; ur horretatik %96, ozeanoetako ur gazia. Eguzki izpiak ozeanoetako lehen 200 metroko sakonerara heltzen dira, eta bertan bizi dira munduko arrantza industriak ustiatzen dituen espezie ia guztiak. Aitzitik, zientziak gehiago erreparatu izan... [+]