Semaforoa gorri, etsaien engainagarri
Gaur aurkezten dugun intsektuaren izen zientifikoak, besteak beste, bi gauza azaltzen dizkigu: alde batetik, gorria dela (ez erabat) eta ez duela hegorik. Okerrak ez dira biak ala biak, baina gorria ez da bere kolorazio bakarra, eta hegoak ere izan baditu, baina beraien tamaina oso aldakorra da ale batzuen eta besteen artean, eta batzuk oso txikiak dituztenez, ezin izaten dute hegan egin.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Europatik Txinaraino eta Iparramerikan eta Erdialdeko Amerikan aurkitu daiteke intsektu bizkor hau. Bere metamorfosian tenperaturaren eragina oso handia denez, iparraldeko Europan (Eskandinavian) ez da hedatu duela urte gutxira arte.
Udaberrian erraza da herriko zenbait lekutan lasterka bizian ikustea, harresi eta bideetan. Sarritan multzo handietan bilduta, batzuetan abdomenetik bikotea elkartuta, norantz joan erabaki ezinik, ugaltzea sokatira moduko lehia barregarri bihurtuta.
Bere bizi zikloak bizpahiru hilabete irauten du. Horietatik, astebete-edo arrautza fasean igarotzen du, eta hilabete erdi edo hilabete behar izaten du larba fasea gainditu eta heldu bilakatu arte. Esan bezala, tarte horiek dezente luzatu edo moztu daitezke tenperaturaren arabera. Arrautzen tamaina ere oso aldakorra da, eta horietatik ateratako larben tamaina haien araberakoa izaten da. Larbak kanibalak izan daitezkeela kontutan hartuta, erraza da konturatzea zein aterako diren garaile…
Tenperaturak kolorazio beltzaren azalera baldintzatzen du, hau da, zenbat eta hotzagoa izan, kolorazio beltza ere hedatuago. Kolorazioari buruz behin baino gehiagotan aipatu izan dugu atal honetan naturak baduela bere kodea arriskua adierazteko. Kolorazio gorriak, horiak, laranjatuak eta beltzak adierazten dute arriskua. Jakina, gizakiok kode hori ere erabili dugu, nahiz eta batzutan ez jabetu kolore horien jatorriaz. Hor dauzkagu semaforoak, trafiko-seinaleak, zebra-bideak (hasieran horiak ziren gaur egun zuriak edo gorriak diren marrak), sorosleen uniforme hori edo gorriak (suhiltzaileak, adibidez). Intsektu honen kasuan, ordea, kolorazioak etsaiak nahasteko besterik ez du balio, animalia erabat kaltegabea baita guretzat. Badira haien janari eskasiaren aurrean letxugei eta azaloreei ekin dieten kasu bakan batzuk, baina inola ere ez da sarritan gertatzen, ezta gutxiagorik ere.
Hemipteroen artean badira itxura oso antzekoa duten intsektuak, baina belarjaleak izan beharrean haragijaleak direnak eta Pyrrhocoris bezalako intsektuz elikatzen direnak, Reduviidae familiako batzuk, adibidez (“zimitz hiltzaile” izen erakargarria jasan behar dutenak…); baina ez dute gure gaurko protagonistarekin zerikusirik, bera bezala hemipteroak badira ere.
PYRRHOCORIS APTERUS
TALDEA: Hemiptera, Pyrrhocoridae Familia.
NEURRIA: 6-11 mm arrak, 7-12 mm emeak.
NON BIZI DA? Soro, sasitza, bide eta baso ertzetan.
ZER JATEN DU? Landareen zuku eta haziak.
BABES MAILA: Ez dago babestuta.
Udan, Sargazoen itsasoan (Ipar Amerikako ekialdean) eme bakoitzak 2-3 milioi arrautza askatuko ditu. Baten batek bizirauterik badu, bi hilabeteren baitan ekialderantz igerian hasi eta urte erdi izaterako Azore uharteetara helduko da. Bertan elikatu eta haziko da, urtebeterekin,... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Tarteka bada ere, inoiz ikusiko zenuten hego beltzeko “erle erraldoi” eta potolo bat zuen inguruan hegan. Hala bada, ziur izan intsektuen artean ikusgarrienetako bat ikusi duzuela. Eta ziur izan, baita ere, ez duzuela inongo arriskurik, itxura itzeleko erlastar honek... [+]
Sugea eta eguzkia: pertsona askoren buruan banandu ezinak diren bi hitz. Sugea entzuten dugun aldiro, egun bero eta argi bat irudikatzen dugu. Buruak hala funtzionatzen baitu: asoziazio horiek egiten ditu duen informazioarekin. Eta ez da arraroa, bestalde; izan ere, sugeak... [+]
Aszidiak tunikadun modura ere ezagutzen diren itsas ornogabeak dira. Munduko ozeano guztietan dauden animalia iragazle sesilak dira: bizitzaren zatirik handiena azalera solidoetara –arroka, maskor edo egitura artifizialetara– finkatuta emango dute, ura etengabe... [+]
Duela egun batzuk Zeraingo mendietan nenbilela, gorpu bat topatu nuen bidearen erdian. Lehen aldia zen halakorik ikusten nuela, eta kosta zitzaidan identifikatzea. Bere tamaina txikia ikusita, kume bat izan behar zuela pentsatu nuen; baina oker nenbilen. Munduko ugaztun... [+]
Lurreko bi heren baino gehiago ura da; ur horretatik %96, ozeanoetako ur gazia. Eguzki izpiak ozeanoetako lehen 200 metroko sakonerara heltzen dira, eta bertan bizi dira munduko arrantza industriak ustiatzen dituen espezie ia guztiak. Aitzitik, zientziak gehiago erreparatu izan... [+]
Askorentzat uda soinuaren egilea da hegazti hori eta, seguruenik, hau dela eta mila izen ditu Euskal Herrian. Hauetako batzuek bere ‘txrriiii-txrrriiii-txrriii’ kantu deigarriari egiten diote erreferentzia: txirritxori, zirringilo, irrigo edo kirrilo, adibidez. Beste... [+]
Gorputzeko ezkatak kolore berde bizikoak ditu; biziak eta deigarriak. Eta horiekin nahasten dira, sare bat osatuko balute bezala, orban beltzak, bizkar osoan zehar. Gizakiaren begietara gardatxoa gardatxo egiten duena, ordea, saihetsean aurkituko dugu. Bertan, lerrokatuta,... [+]
Haurtzaroan, lursailen batean, parkeren batean edo baserri giroko lurretan sarritan izaten genituen “txitxareak” eskuartean… Jolas guneak gero eta artifizialagoak diren garai hauetan ordea, zaila da hiri nahiz herri-guneetan halakoak topatzea. Baina itsasoko... [+]
Kaxalotea edo zeroia (Physeter macrocephalus) munduko horzdun zetazeo handiena da, eta baita munduko horzdun animalia handiena ere. Beheko barailan soilik ikusten zaizkio hortzak, baina bakoitzak kilo bateko pisua izan dezake. Izatez, ez dago oso argi zertarako erabiltzen dituen... [+]
Gure hondartzak marrazoz beterik daude. Igerilariak lasai egon, kostaldean 100-200 metroko sakoneran ditugun hondartza zabalez ari bainaiz. Bertan bizi da Atlantikoko marrazo ugariena eta txikiena.
Anbotoko Mari ezagutzen dugu askok, Aralarko dama, Aketegiko dama eta beste izen ugariz ere ezaguna dena. Amalur izaki gorputza hartua da Mari, gure jainkosa, euskaldunon artean ezaguna. Soineko apainez jantzitako andere bezala aurkezten da herri askotan. Baina nor ote da Mari... [+]
Sugea entzun eta leku lehor bat etorriko zaio burura askori, narrastiek beroa behar dutela ondo barneratua baitu gizakiak. Suge guztiak ez dira berdinak, ordea; denek ez dituzte baldintza berak gustuko, eta horri esker dago, besteak beste, dagoen dibertsitatea. Bakoitzak bere... [+]