Oldarraldi judizialaz harago, egunerokoan hartzen diren beste hainbat erabakitan ere hizkuntza eskubideak eta euskararen normalizazioa baldintzatu edo mugatzen da, izan arau ezberdinak (Nafarroa osoan ofizialtasuna ezarri nahi ez izana edo EAEko kontsumitzaile eta erabiltzaileen legean hizkuntza eskubideek gero eta espazio murritzagoa izatea), zein hizkuntza eskubideak bermatzerakoan, euskararen ezagutza urriagoa dagoen eremuetan, hiztun kopuruaren arabera hizkuntza eskubideak bermatzeko neurri gutxiago hartzea.
Pasa den larunbatean Euskalgintzaren Kontseiluak Oldarraldiaren aurrean, euskararekin bat, euskaraz bat lemapean deitutako manifestazioaren ostean, Hizkuntz Eskubideen Behatokiko ordezkari bezala, zenbait gogoeta plazaratu nahiko nituzke.
Hizkuntza eskubideez eta euskararen normalizazioaz ari gara oldarraldiari aurre egin behar diogula esaten dugunean, baina pertsonen duintasuna, berdintasuna eta gutxitutako herrien eta hauen hizkuntzaz ere ari gara. Norbaiti iruditu dakioke txikikeria dela euskaraz bizitzeko eskubidea dugula esatea edo aldarrikatzea, kapritxo bat dela, baina sinestarazi nahi izan digutenetik harago, bada errealitate bat, funtsean hizkuntza, kultura eta herri zapalkuntzaz ari garela.
Herritarren eskubideen mailakatzearen bidez, hizkuntzen mailakatzea ere egikaritzen da, euskara gaztelaniaren maila berdinean ezin dela egon adierazteko tresna ezberdinak martxan jarriaz. Eta hortxe kokatzen dugu egungo oldarraldia, EAEn eta Nafarroan aurrerapausoak eta lege babesa eskatzen eta egikaritzen goazen heinean, horma handiak eraikitzen dizkigute gaztelania edo frantsesaren hegemoniak behin betikotzeko, egungo errealitate soziolinguistikotik harago ez joateko muga sendoak.
Azken epaien argudioak hizkuntza politika zehatz bat diseinatu eta legitimatzeko diskurtsoak baino ez baitira
Euskararen kontrako erasoez ari garenean zuzenez eta zeharkakoez ari gara, noski. Lapurdin, Nafarroa Beherean eta Zuberoan, adibidez, jakin badakigu ez dela euskararen kontrako epairik egon Frantziako Konstituzioa bera dugulako frantsesa ez den beste hizkuntzarik onartzen ez duen sarraila, baina euskararen irakaskuntzak edo honi lotutakoek dituzten oztopo eta mugak ez al doaz euskararen normalizazioaren kontra? Hori ere ez al da oldarraldia?
Jendarteko hainbat sektoretatik ez da euskararen normalizazioa nahi, oldarraldi judizialaz ari garenean ez garelako ari soilik epaile batzuen erabakiez. Jendartean dauden eragile, norbanako zein profesional ezberdinek epaitegietan bilatu dute beren ideien legitimazio eta interes indibidualen defentsa, eta hori ongi koordinatutako ekintza sistematikoek osatzen dutela ikusteko ez da oso urrun joan behar.
Bestalde, ohiko diskurtso horietara zuzenean jo gabe, bestelako aitzakiak ere bilatu nahi izan dira. Besteak beste, euskararen ezagutza egiaztaturik ez duten herritarrak administrazio publikorako sarbidean diskriminatzen direnaren ustea gizartean zabaltzen jarraitzea ere kezkatzekoa da. Izan ere, batzuk fokua egiaztagiri sisteman jarri nahi izan dute, baina hizkuntza hegemonikoaren eta euskararen egoeren artean erabateko berdintasuna egongo balitz bezala.
Egungo egoeran euskararen egiaztagiriak ez eskatzeak edo hauek mailaz jaisteak hizkuntza eskubideen bermerako tresna gutxiago izatea suposatuko luke. Europan hizkuntzentzat onetsitako akreditazio maila da egungoa, eta hori birpasatu behar bada ezin da euskarazko zerbitzuen kalterako izan.
Eragile, norbanako zein profesional ezberdinek epaitegietan bilatu dute beren ideien legitimazio eta interes indibidualen defentsa
Noski euskara gutxiago izan dutenei euskara gehiago eskaintzeko bitarteko publikoak eskaini behar zaizkiela, baina horrek ezin du lanpostu publikoei dagozkien betebeharrak lausotu, interes edo eskubide pertsonalak ez baitaude herritarren eskubideen eta ongizate kolektiboaren gainetik. Azkenik, oldarraldi honen fokua erakunde publiko ezberdinen gain ere jarri nahiko nuke, zehazki Euskararen Erakunde Publikoa, Nafarroako Gobernua eta Eusko Jaurlaritzaren gain.
Izan ere, oldarraldi judizialaz harago, egunerokoan hartzen diren beste hainbat erabakitan ere hizkuntza eskubideak eta euskararen normalizazioa baldintzatu edo mugatzen da, izan arau ezberdinak (adibidez, Nafarroa osoan ofizialtasuna ezarri nahi ez izana edo EAEko kontsumitzaile eta erabiltzaileen legean hizkuntza eskubideek gero eta espazio murritzagoa izatea), zein hizkuntza eskubideak bermatzerakoan, euskararen ezagutza urriagoa dagoen eremuetan, hiztun kopuruaren arabera hizkuntza eskubideak bermatzeko neurri gutxiago hartzea.
* Agurne Gaubeka Hizkuntz Eskubideen Behatokiaren zuzendaria da
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Beharbada ez duzu jakingo nor den Donald Berwick, edo zergaitik aipatzen dudan artikuluaren izenburuan. Gauza bera gertatzen zaie, agerikoa da, abian den Osasun Itunean parte hartzen ari diren gehienei. Ez dakite zer den Berwicken Helburu Hirukoitza, are gutxiago eredu hau... [+]
Aurreko egunetan Larraitz Ugarte abokatuak idatzitako La motosierra puede ser tentadora artikuluak zeresan handia eman du sektore zabal batean. Administrazio publikoaren barruan ohikoak diren egoera batzuk mahai gainean jartzen ditu, tartean efizientzia falta, ardura eta kontrol... [+]
Garrantzitsua al da hizkuntza bat zuzen erabiltzea? Zer puntutaraino da hain beharrezkoa gramatika menderatzea edo hiztegi zabal bat edukitzea? Betidanik entzun izan ohi dut hizkuntzaren garrantzia, baina pentsatzen jarri ostean, ondorio batera iritsi naiz. Pentsatzeak askotan... [+]
Aspaldian bisitatzen ez nuen eta hainbertze gustatzen zitzaidan leku batera joan nintzen aurrekoan. Bertan nengoela, gustura sentitu nintzen eta zera pentsatu nuen: hau da nire leku kuttuna. Kuttuna, kuttuna, kuttuna; hitza jira eta biraka etxerako bidean. Kuriositateak jota... [+]
Nerabeek eta gazteek, ibilbide akademikoan zehar, behin baino gehiagotan jasoko dute lagungarria izango zaien ikasketetarako edo-eta lanbiderako orientabidea. Gidaritza eskaini behar zaie, zalantzez beterik egon ohi baitira erabaki garrantzitsuak hartu behar dituzten bakoitzean,... [+]
Jada bizpahiru aste izango dira irakurri nuenetik, Maialen Akizuren zutabe batean. Aner Peritzek telebistan esandakoak zekartzan: “Bertsolaritza da gizon zis heteroekin ez harremantzera eraman nauena, bertsolaritza delako disidente egin nauena, eta, era berean,... [+]
Beldur hori bada. Badirudi Donald Trump etorri dela Washingtoneko bulego borobila luzerako okupatzera. Bigarren mandatua du, baina bere hurbileko aholkulariei, ez dela txantxetan ari berretsiz gainera, Konstituzioan zenbaki bakan batzuk aldatzeko bere xede zurruna aipatzen die,... [+]
Ansorena´tar Joseba Eneko.
Edonori orto zer den galdetuz gero, goizaldea erantzungo, D´Artagnanen mosketero laguna edo ipurtzuloa, agian. Baina orto- aurrizkiak zuzen adierazten du eta maiz erabiltzen dugu: ortodoxia, ortopedia, ortodontzia... Orduan (datorrena... [+]
“Erresilientzia poltsa”, “biziraupen eskuliburua”, “ebakuazio bizkar-zakua”: hara nolakoak entzun daitezkeen agintarien ahotan azken asteetan.
Iragan hilabeteko adierazpenen artean, Europako Batasunak herritarrei eskatu die... [+]
Ez da Aberri Eguna, Aberri Aukera da euskaldunok behar duguna. Urtean behin errepikatzen dira balizko alderdi zein talde abertzaleen deialdiak, data hauetan, Euskaldunon aberria Euskadi/Euskal Herria da aldarriaren inguruan. Egun bateko kontua izaten da, hala ere. Eta ez batera... [+]
Joan den astean topaketa polit bat izan dut, aspaldi ikusten ez nuen emakume talde batekin, eta egitearen inguruan aritu gara berbetan, teknologia eta sorkuntza espazioei lotuta.
Emakume hauetako nagusiena, jubilatzeko mugan dagoena, programatzailea da eta kodea programatzen... [+]
Hainbatetan esan izan didate arkitektoen lanaren gauzarik indartsuena dela ekoizten duguna betikotu egiten dela. Eraikinaren betikotasunak gizakiaren presentzia tenporala gainditzen duela eta geroko etorkizunean iraunkor egingo gaituela. Eta liburu batekin gertatzen ez den... [+]
Desengainu handia hartu dute euskal feminista askok jakin dutenean Chimamanda Ngozi Adichie idazleak haurdunaldia esternalizatu duela, alegia, surrogate batek ernaldu duela bere haurra, diru truke. Guztiok izan beharko genuke feminista saiakeraren egilea da Adichie, besteak... [+]
Gure hizkuntzaren aurkako beste eraso bat jasan behar izan dugu Nafarroako Gobernuko Hezkuntza Departamentuaren eskutik; PAI programan euskararen aurkako aldaketa bat egitera behartu gaituzte. Azken urteotan, legeak hala aginduta, D ereduko ikastetxe berriek PAI programa sartu... [+]