Ohartarazpenaren artelanak
Koloretsuak, distiratsuak, forma xelebre bezain ederrekoak diren heinean, nudibrankioek beste planeta batetik iritsitako izakiak dirudite. Itsas hondoko izaki biluzi hauek 1980ko hamarkadako gandorretako kolore biziak eta Parisko joskintzako izen handien moda arkitektonikoa dituzte soinean.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Taldeari izena ematen dion ezaugarria beste itsas bareengandik bereizten dituen gorputzaren atzealdean duten mototsa da; hots, brankia biluzia. Mototsa honek ere, taldeak bezala, forma anitzak ditu: adar, luma, pinu itxura, kiribila… Uzkia inguratzen duen lore sorta baten antzekoa izanik, arnasketa funtzioa betetzen du.
Beste itsas izaki askorentzat debekatutako substantziez elikatzeko gaitasuna dute, hala nola, cnidarioez (marmokak, anemonak, polipoak…) nahiz belaki pozoitsuez. Hauek dituzten toxinen eraginarekiko immuneak direnez, haien zelula erresumingarriak arazorik gabe irentsi ditzakete.
Hain eder, hain liluragarri dira, eta era berean, pozoitsu. Izan ere, Barraskiloen eta lapen ahaideak izaki (molusku gasteropodoak), animalia hauek duela milioika urte galdu zuten haien maskorra. Babes modura ordea, larruazal lodi eta urratzaileaz gain, beren burua defendatzeko hutsegiten ez dien pozoia jariatzen dute, azaleko guruinen bidez.
Nudibrankioen gorputz biluzietan ageri diren orbanak, marrak nahiz oihal garestietako pikartadurak ikusiko ditugu, mihise balira bezala. Kolore biziek harrapakariak ohartaraziko dituzte: “Erne! Ez zaik ni irensterik komeni”. Itsas hondoko moda desfilerik dotoreena harrapakariei zuzenduta dago, beraz. Eta ez, ordea, haien artean erakartzeko. Izan ere, nudibrankioak itsuak dira. Haien begi ñimiñoek ozta-ozta bereizten dute argia ilunpetan. Horren ordez, errinoforo izeneko gehigarri sentsorial batzuk dituzte buru gainean: bi adartxo, untxi-belarriak bailiran, zapore eta usainak hautemateko, janaria lortzeko, eta baita ugaltzeko espezie bereko kidea bilatzeko ere (feromonak antzemateko).
Izan ere, hermafroditak diren arren, bi ale elkartu behar dira ernalketa gerta dadin. Bi sexuak gorputz berean izanda ere, nahiago dute binaka, eta ez bakarrik. Errunaldian espezie bakoitzak sortzen duen arrautza-eskultura artistikoa nortasun ikur ere bada.
Gurean, ezagunena Felimare cantabrica dugu; izenak adierazten duen bezala, Kantauri itsasoan ohikoa den espeziea da, eta gure kostaldean urpekaritzan dihardutenen laguna. Hamaika zentimetro izatera heldu daitekeen arren, arruntena 3 eta 5 cm arteko aleak aurkitzea da. Bizkarraldean kolore urdin deigarria du, bi marra hori distiratsurekin: bata errinoforoetan hasi eta gorputzaren erdi-erditik, luzera osoa zeharkatzen duena; bestea aldiz, gorputzaren ertza inguratzen duena. Buru gainean tatuaje modukoa du, bi errinoforoen artean, espeziea bereizteko balio digun aingura edo T formakoa.
Brankiak urdin ilunak dira, haien haritz-hosto formarekin azalera handitu eta, hala, arnasketa funtzioa ezin hobeto betetzeko.
Gure itsas bare txikia inspirazio iturri izango zen Jean Paul Gaultierren pasareletarako. Nondik bestela, bere marinelaren zapi ikonikoa?
ITSAS-BARE KANTAURIARRA (Felimare cantabrica)
TALDEA: Moluskua/Gasteropodoa/Nudibrankioa.
NEURRIA: 3-5 cm.
NON BIZI DA? Kantauri itsasoan, sakonera txikiko itsas hondo hondartsuetan eta baita kilometro bateko sakoneran ere.
ZER JATEN DU? Dysidea fragilis belakiaz elikatzen da.
ERNALKETA: Hermafroditak dira baina bikoteka ernaltzen dira. Errunaldia espiralean egiten dute, kolore zuriko zinta batean. Larbak zazpi egunen buruan jaiotzen dira, 22 ºCko tenperaturan.
BABES MAILA: Ez dago babestuta.
Bizitza azkar pasatzen dela entzun eta esaten dugu maiz. Hala ere, gizakiok urte dezenteko bizi-itxaropena daukagu. Hainbat urte izan ohi ditugu ongi garatu, bizi eta ugaltzeko. Badira, ordea, hori guztia denbora askoz ere laburragoan egin behar duten gu bezalako ugaztunak:... [+]
Udan, Sargazoen itsasoan (Ipar Amerikako ekialdean) eme bakoitzak 2-3 milioi arrautza askatuko ditu. Baten batek bizirauterik badu, bi hilabeteren baitan ekialderantz igerian hasi eta urte erdi izaterako Azore uharteetara helduko da. Bertan elikatu eta haziko da, urtebeterekin,... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Tarteka bada ere, inoiz ikusiko zenuten hego beltzeko “erle erraldoi” eta potolo bat zuen inguruan hegan. Hala bada, ziur izan intsektuen artean ikusgarrienetako bat ikusi duzuela. Eta ziur izan, baita ere, ez duzuela inongo arriskurik, itxura itzeleko erlastar honek... [+]
Sugea eta eguzkia: pertsona askoren buruan banandu ezinak diren bi hitz. Sugea entzuten dugun aldiro, egun bero eta argi bat irudikatzen dugu. Buruak hala funtzionatzen baitu: asoziazio horiek egiten ditu duen informazioarekin. Eta ez da arraroa, bestalde; izan ere, sugeak... [+]
Aszidiak tunikadun modura ere ezagutzen diren itsas ornogabeak dira. Munduko ozeano guztietan dauden animalia iragazle sesilak dira: bizitzaren zatirik handiena azalera solidoetara –arroka, maskor edo egitura artifizialetara– finkatuta emango dute, ura etengabe... [+]
Duela egun batzuk Zeraingo mendietan nenbilela, gorpu bat topatu nuen bidearen erdian. Lehen aldia zen halakorik ikusten nuela, eta kosta zitzaidan identifikatzea. Bere tamaina txikia ikusita, kume bat izan behar zuela pentsatu nuen; baina oker nenbilen. Munduko ugaztun... [+]
Lurreko bi heren baino gehiago ura da; ur horretatik %96, ozeanoetako ur gazia. Eguzki izpiak ozeanoetako lehen 200 metroko sakonerara heltzen dira, eta bertan bizi dira munduko arrantza industriak ustiatzen dituen espezie ia guztiak. Aitzitik, zientziak gehiago erreparatu izan... [+]
Askorentzat uda soinuaren egilea da hegazti hori eta, seguruenik, hau dela eta mila izen ditu Euskal Herrian. Hauetako batzuek bere ‘txrriiii-txrrriiii-txrriii’ kantu deigarriari egiten diote erreferentzia: txirritxori, zirringilo, irrigo edo kirrilo, adibidez. Beste... [+]
Gorputzeko ezkatak kolore berde bizikoak ditu; biziak eta deigarriak. Eta horiekin nahasten dira, sare bat osatuko balute bezala, orban beltzak, bizkar osoan zehar. Gizakiaren begietara gardatxoa gardatxo egiten duena, ordea, saihetsean aurkituko dugu. Bertan, lerrokatuta,... [+]
Haurtzaroan, lursailen batean, parkeren batean edo baserri giroko lurretan sarritan izaten genituen “txitxareak” eskuartean… Jolas guneak gero eta artifizialagoak diren garai hauetan ordea, zaila da hiri nahiz herri-guneetan halakoak topatzea. Baina itsasoko... [+]
Kaxalotea edo zeroia (Physeter macrocephalus) munduko horzdun zetazeo handiena da, eta baita munduko horzdun animalia handiena ere. Beheko barailan soilik ikusten zaizkio hortzak, baina bakoitzak kilo bateko pisua izan dezake. Izatez, ez dago oso argi zertarako erabiltzen dituen... [+]
Gure hondartzak marrazoz beterik daude. Igerilariak lasai egon, kostaldean 100-200 metroko sakoneran ditugun hondartza zabalez ari bainaiz. Bertan bizi da Atlantikoko marrazo ugariena eta txikiena.
Anbotoko Mari ezagutzen dugu askok, Aralarko dama, Aketegiko dama eta beste izen ugariz ere ezaguna dena. Amalur izaki gorputza hartua da Mari, gure jainkosa, euskaldunon artean ezaguna. Soineko apainez jantzitako andere bezala aurkezten da herri askotan. Baina nor ote da Mari... [+]