Hewò, niżi mòżna òbezdrzëc film ze slédny Kòrriczi:

Òrganizatorzë bëne kòzła zatacą krëjamną klëkã, chtërnô mdze przeczëtónô w czas òstatny rozegracje, czej ju na palëca przeńdze przez rãce tësący bëtników. Mòżnosc nieseniô negò drzewianégò kòzła ze znanką Basków je ùwôżóné za wiôldżi ùczestnienié, dlôte priwatné persónë, firmë ë jinstitucje „kùpiają” 1-kilométrowé dzéle trasë, cobë dac wspiarcé swòjémù jãzëkòwi. No stolemné zbieranié pieniądzy rëchtëje AEK, jinstitucjô co òdpòwiôdô za ùczbã baskijsczégò jãzëka ë krudowanié analfabetëzmù wëstrzód ùstnëch gôdającëch pò baskijskù, a zebróné dëtczi jidą na jich dzejanié.

Basczëzna bëła krótkò zadżiniãcémù ë chòc równak gôdô w tim jãzëkù wnetka mëlión lëdzy, ÙNESCO dërch ùwôżô, że ta zagróżba je jawernô, òsoblëwie w niechtërnëch regionach. W niejednëch môlach baskijsczi jãzëk je òficjalno ùznóny, jednakò w wikszoscë òbindów tegò kraju taczégò sztatusë òn ni mô. Korrika jednô krôj w świątecznym ùstôwie. Lëdze, co mòcno dzejają w sprawie rozwiju baskijsczégò jãzëka, dzãka témù mògą w swòjich miastach, wsach ë na pùstkach windz na szasé ë rëchtowac jimprezë pòdwëższającé jich jãzëk.       

Korrika, to jistno jak AEK ,wëszła òd lëdzy. Korrika je rëchtowónô co dwa lata, latos mdze to ju 19 rôz. Ji widzałosc zrobiła, że jiné mniészoznowé karna, co mają swòje jãzëczi, téż zaczãłë rëchtowac taczi miónczi kòle se. W Katalónie, Jirlandie, Bretónie, Walie, Galicje ë Doleznie Aranë lëdze biegają ju dlô swòjégò jãzëka. 

Docz basczëzna brëkùje Kòrriczi?

Baskijsczi jãzëk w przëszłëch latach bél mòcno copniãti, òsoblëwie w slédnëch 300 latach. Baskowie, co rozmielë gadac blós w jich jãzëkù dostôwelë sztrôfë ë nie dôwelë jima pòkù. Wëstrzód rozmajitëch cësków, nôgòrszi béł ten na jich jestã, bò òni sami zaczãlë òdchadac òd swòjégò jãzëka. Jak zgódno cwierdzi wikszosc badérów, jãzëkòwô pòlitika Francje ë Szpanie procem baskijsczémù jézëkòwi, miała kriticzny cësk na to, co sã dzejało.    

Pierscón je, chcemë so rzec, tą nôwikszą znanką represji baskijsczégò jãzëka. W szkòłach ùżiwanié basczëznë bëło zakôzóné, czej szkólny czuł ùcznia, co gôdôl w tim jãzëkù, dôwôł mù pierscón. Ten miôl terô pòlét dac gò kòżdémù jinymù dzëckù, chtërno miolo smialosc gadac pò baskijskù. Dzecë sã stôwałë pòwiôdajkama, a ten, chto òstôł z tim pierscóna na kùńc tidzenia, dostôwôł sztrôfã, colemało bél biti. Dosc tëlé Basków przez to wszëtkò ë nen pierscón, nieledało swòjégò jãzëka ë przestalë gadac pò baskijskù do swòjich dzecy. Zebróné wiadła z Kaju Basków dokònują, że takô kara bëła praktikòwónô bënômnij przez òstatné 2 stalata. Wiele Basków, co tak cos przeżëlë, dërch je żiw do dzysô.    

W czas diktaturë, co dérowa wicy jak 40 lat, baszczëzna bëla zakôzónô prawnie. Milicjancë òblokłi w normalné ruchna łażëlë pò szaséjach ë kòżdimù, chto gôdôł pò baskijskù rôd dôwalë sztrôfã. Dzãka nima baskijsczi jãzëk wnetka czësto zdżinął z pùblicznégò żëcégò, bò ti lëdzóm wmôwialë, że jich gôdka stoji jima w drodze do nowòczesnoscë. W latach 50 dwadzestégò stalata sã dało ùtwòrzëc pierszé krëjamné sztrukturë, a òd latów 60 sã zaczãła ùczba baskijsczégò w zataconëch priwatnëch kwelach. To bëłë narodzënë czësto nowi rësznotë pòpiarcô dlô baskijsczégò jãzëka. W latach 70, czedë pòliticznô czas béł òsoblëwie cãżczi, dzãka dzejaniémù AEK, trójba Basków sã naùcza pisac ë czëtac w swòjim jãzëkù. W rokù 1980, czej ju bëlo kùńc diktaturë, baskijsce widzôrze przëszlë na ùdbã rëchtowaniô Kòrriczi, cobë miec pieniądze na dzejanié.       

Minãło 35 lat òd tegò tam, a baskijsczi jãzëk jesz dërch nie je òficjalny w wikszoscë môlów, dze òn je ùżiwóny. W niechtërnëch placach pùbliczné szkòłë gò nie ùczą, a tësące dzôtk mùszi dzéń w dzéń jeżdżëc tësące kilometrów do jinëch miastów, dze taczi szkòłë są. Tam, dze baskijsczi mô nen òficjalny sztatus, widzec je wiôldżi pòkrok, le że szpańsczi rząd dërch je procem fùnksnérowanim ùrzãdów w tim jãzëkù. Móże rzec nawetka wicy, w môgù Basków jesz dërch sedzy òbrôz z 2003 rokù, czej szpańsczi szandarzë wpedlë do sedzbë jedurny pò baskijskù wëdôwóny gazétë ë jã zamklë. Dniownik „Egunkaria” béł finansowóné blós z pieniądzy zebrónëch òd lëdzy. Wëszëznë gazétë òstałë skłódkòwóné, a tej mãczoné przez szpańsczich szandarów.   

Pò francësczé starnie blós le francësczi mô sztatus òficjalnégò jãzëka, a ùczenié baskijsczégò jãzëka w szkòłach wiele razë sã kùńczëło w sądach. Nadto wies, chtërna latos, w stëcznikù ògłosëła baskijsczi òficjalnym jãzëkã, téż mùszi òdpòwiadac przed francësczim sąda. 

„Chcemë sã dzelëc baskijsczim ë dołączëc do Kòrriczi”

Pòdług niejednëch ekspertów, pòłowa z 7 tësący jãzëków na swiece zdżinie w tim stalatim. Tej më mómë jesz dërch wiele do zrobieniégò, cobë ùnormòwac stojiznã baskijsczégò jãzëka w Kraju Basków, chòc dobré je to, żę nen jãzëk je doch żiw. ” Euskara, baskijsczi jãzëk, je naszą jedurną wòlną òbińdą”, „Jãzëk nie ùmiérô dlôte, że ti co gò nie znają nie chcą sã gò ùczëc, le témù, że lëdze, co nim gôdają, nie chcą gò ùżëwac”, „Jak to je fejn czëc ce pò baskijskù”. To le cziles z nôdbów, jaczi sã widzy na kòszulkach, w barach ë na szasé w Kraju Basków. Kòrrika je stolemną sprawą, co wëmôgô bëtnoscë tësący wòlóntariuszów, më mómë érã, że móżemë bëc dzélã tegò wszëtczégò. Dzãka témù trójba Basków naladrëje swòjã bënową energiã, cobë dali mieć starã ò swój kochóny jãzëk, jic w przódk ze swòjim widzenim swiata. 

Tłum.: Artur Jablonsczi