Lurra planetan jada pisu handiagoa daukate gizakiek sortutako objektuek izaki bizidunek baino
Weizmann Zientzia Institutuak argitaratu berri dutenez, urte honen amaierarako Lurra planetaren lurrazalean orain arte gizakiak sortu eta paratu dituen objektu guztiak batuta pisu handiagoa edukiko dute izaki bizidunen artean pisatzen dutena baino. Bestela esanda, plastiko, adreilu, hormigoi eta beste hainbat produkturen pisu konbinatuak munduko animalia eta landare guztiak gaindituko ditu lehen aldiz. Gizakiek historian zehar gaurdaino pilatu dituzten objektuen gutxi gorabeherako pisua teratona bat edo trilioi bat tonakoa dela kalkulatu dute Weizmanneko zientzialariek. Kopuru ikaragarri hori zerotan azalduta honela agertzen da: 1.000.000.000.000 tona.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Kopuru harrigarri hauek Israelgo Rehovot hiriko Weizmann Zientzia Institutuko talde batek kalkulatu ditu, gure espeziea Lurra eraldatzen ari dela erakusteko. "Esanahi sinbolikoa du, gizateriak munduaren konfigurazioan eta inguratzen gaituen Lurraren egoeran duen zeregin nagusiari buruz zerbait esaten digulako", esan dio BBCri Ron Milo doktoreak, ikerketa zuzendu duenak. Bataz beste munduko pertsona guztien pisua adina materia artifizial berri sortzen ari gara espezie moduan: "Horra arrazoi bat denok hausnarketa egiteko bakoitzak honetan guztian jokatzen dugun paperaz, zenbat kontsumitzen dugun eta mundu biziaren eta gizateriaren arteko oreka lortzen nola saia gaitezkeen".
Zientzialariek kalkulatu dute gizakiek 1900etik gaur arte ekoiztutako gauza guztien masa konbinatua eta alderatu dute Lurra planetako izaki bizidun guztien artean osatzen duten pisuarekin, biomasa deitzen zaionarekin. Plastikozko botiletatik hasi eta eraikin eta errepideetarako erabiltzen ditugun adreilu eta hormigoizetara, kalkuluek diote bataz beste 20 urtero bikoztu egin dela gizakiok ekoiztutako gauza guztien pisua. Aldi berean, izaki bizidunen pisua gutxituz joan da, batez ere basoetan eta naturguneetan landare-bizitza galduz doalako.
Zientzialariek bazekiten noizbait bidegurutze batera iritsiko ginela. Eta kalkuluen arabera, 2020an gizakiek sortutako masak, hala nola errepide, eraikin eta makinek osatuak, munduko izaki bizidun guztiena gaindituko du ziurrenik. Eta gizadiak orain arte daraman bideari jarraitzen badio, 2040rako oraingo masa artifiziala bikoiztu ez baina hirukoiztu eginen da, esan nahi baita trilioi bat tona (edo teratona bat) izatetik hiru trilioi tona pisatzera pasako dela.
Kalkuluek diote, era berean, gizadia gaur egun urtean 30 gigatonelada baino gehiagoko masa artifiziala ari dela sortzen (30.000.000.000 tona urtean). Geologiaren ikuspegitik Antropozeno izeneko aro berri batean sartututa gaudela dioen froga bat gehiago da, hau da, Lurrean gizateria eragiten ari den inpaktuak ondorengo milioika urteetako sedimentuetan eta harrietan ikusgai izango direlar. Aro honen hasiera formalaren data 1950eko hamarkadan kokatu izan dute adituek, Azelerazio Handia delakoan bizkortu baitziren giza populazioa eta honen kontsumo ereduak, aluminio, hormigoia edo plastikoa bezalako material berrien ugaritze izugarriarekin.
Ikerketa batek ondorioztatu du adituek uste baino AMOC korrontearen kolapsoa egoteko aukera handiagoak daudela. Korrontean aldaketa handiek eta azkenengo kolapso batek euri tropikaletan eraldaketa handiak eragingo lituzke, Europan negu oso hotzak eta uda lehorrak izango... [+]
Garmendi mendi gidaritza zerbitzuaren bitartez zeharkaldi eta ateraldiak antolatzen ditu Ibai Iturriak. Argitara eman diren datuekin kezkatuta, mendian "kontzientziaz eta arduraz" jokatzearen beharra azpimarratu du.
Munduko hainbat txoko zeharkartzen dituzten ibaiek, bizirik dauden heinean, euren begirada propioa dute mundua bera ikusteko. Gizakiaren garapenaren testigu isilak dira: hirigintza, gerra, kutsadura, uholdeak... dituzte ikusmiran, baita euren bazterretan etengabe ernetzen diren... [+]
Ekainak bost ditu gaur; udara atarian gaude eta giroak badaki. 15:00ak dira, sorbeltz saldoa aztoratuta dabil, udara beteko zeruan, kirrinka batean, eltxoak ehizatzen. Azpitik Ibaik erreparatu die sorbeltzei, eta tartean dauden enara azpizuriei; gorde ditu basozain arropak,... [+]
Udan, Sargazoen itsasoan (Ipar Amerikako ekialdean) eme bakoitzak 2-3 milioi arrautza askatuko ditu. Baten batek bizirauterik badu, bi hilabeteren baitan ekialderantz igerian hasi eta urte erdi izaterako Azore uharteetara helduko da. Bertan elikatu eta haziko da, urtebeterekin,... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Ekainak akainak ekarri ditu: uda iritsi da. Udaberriko egun beroetan hasten dira akainak ehizean, udako ehizaldi nagusirako hankak prestatzen. Garo arruntaren (Pteridium aquilinum) garomenetan izaten da batez ere, bide ertzera zintzilik diren orri muturretan kulunka, gustuko... [+]
Tarteka bada ere, inoiz ikusiko zenuten hego beltzeko “erle erraldoi” eta potolo bat zuen inguruan hegan. Hala bada, ziur izan intsektuen artean ikusgarrienetako bat ikusi duzuela. Eta ziur izan, baita ere, ez duzuela inongo arriskurik, itxura itzeleko erlastar honek... [+]
220 milioi tona plastiko sortzen ditugu munduan eta %10a soilik birziklatu. Zifra hori, gainera, hamar urtez jarraian ez da aldatu. Iaz zabor plastiko horren herenak gaizki kudeatzeagatik gure inguruko bazter, erreka, itsaso eta atmosferan bukatu zuen. Greenpeacek salatu... [+]
Palentziako amama oso emakume soila zen hitzetan. Bazituen zenbait hitz dena adierazteko balio zutenak, tartean bitxo hitza: berba horren baitan kabitzen ziren zomorroa, behia, txakurra... eta batzuetan baita gizakia ere. Bitxoek auzokide latzak dituzte gizakiongan, ez baikara... [+]
Sugea eta eguzkia: pertsona askoren buruan banandu ezinak diren bi hitz. Sugea entzuten dugun aldiro, egun bero eta argi bat irudikatzen dugu. Buruak hala funtzionatzen baitu: asoziazio horiek egiten ditu duen informazioarekin. Eta ez da arraroa, bestalde; izan ere, sugeak... [+]
220 milioi tona plastiko sortzen dira munduan eta %10a soilik birziklatzen da, zifra hori hamar urtez mantendu da bere horretan. Hainbat talde ekologistek salatu dute egoera uztailaren 3an, plastikozko poltsarik gabeko nazioarteko egunean.
Aszidiak tunikadun modura ere ezagutzen diren itsas ornogabeak dira. Munduko ozeano guztietan dauden animalia iragazle sesilak dira: bizitzaren zatirik handiena azalera solidoetara –arroka, maskor edo egitura artifizialetara– finkatuta emango dute, ura etengabe... [+]