Mauthausengo deportatuen sarraskian erregimen frankistak izandako inplikazioa erakutsi du dokumental batek
Erbestean zeuden errepublikarrak nazien esku utzi zituen Francoren gobernuak eta gehienek kontzentrazio esparru hartan amaitu zuten. Los últimos españoles de Mauthausen dokumentalak bi erregimen faxisten arteko lotura eta deportatuen bizipenak jasotzen ditu. Bihar beteko dira 75 urte tropa aliatuek Mauthausen askatu zutela.
Austriako alpeetan kokatzen zen Mauthausengo kontzentrazio esparruan gutxienez 7.500 errepublikar deportatu baina gehiagok amaitu zuen Bigarren Mundu Gerran –horietatik ehun baino gehiago euskaldunak ziren–. Bi herenek ez zuten handik bizirik irtetea lortu, gosea, gaixotasunak, lan jasanezinak, tortura eta hilketa indiskriminatuak tarteko.
75 urteren ondoren, dokumental batek deportatu haien bizipenak pantailara ekarri ditu eta, horrez gain, erakusten du Francoren erregimena oso kontziente zela espainiar errepublikar horiek izango zuten patuaz. Carlos Hernandez kazetari maldrildarrak egindako Los últimos españoles de Mauthausen y el resto de campos nazis ikus-entzunezkoan azaltzen denez, Alemaniak Espainian zuen enbaxadak behin baina gehiagotan galdetu zuen zer egin Frantzian harrapatutako errepublikarrekin. Francoren erantzuna: ez zitzaiola “axola”.
Deportatu horietako batzuk Angulematik eraman zituzten Mauthausenera, 927 konboia izenarekin ezaguna dena. Gerrako frontean harrapatutako gainerako deportatuak ez bezala, familia horiek guztiak frantziar hirian bizi eta lan egiten zuen erbesteraturik. Gizonezkoak kontzentrazio esparruan jaitsarazi eta hamalau urtetik beherako haurrak eta emakumeak Hendaiara eraman zituzten bueltan trenean, frankistei entregatzeko. Euskaldunak ere bazeuden horien artean, zehazki, hamaika lagun geratu ziren Mauthausenen.
Gestio horiek Ramon Serrano Suñer Espainiako Gobernazio Ministroak egin zituen –Francisco Francoren ezkonanaia–, hari zuzendu zitzaion alemaniar enbaxada, beren eskutan zeuden “gorrien” berri emanez. Sophie Thonon-Wesfreid abokatu argentinarrak honen kontrako kereila prestatu zuen erruduntasuna frogatzeko zientoka dokumenturekin, baina Serrano Suñer 2003an hil zen.
Dokumentalean Benito Bermejok hitz egiten du, Mauthausengo kasua gehien ikertu duen historialariak: “Serrano Suñer Berlinen egon zen eta bilera izan zuen halako kontuak zeramatzaten arduradun nagusiekin. Hori kasualitatea baina zerbait gehiago da”, dio.
ARGIAk erreportajea eta azala
Maiatzaren 5ean 75 urte beteko dira tropa aliatuek Mauthausengo esparrua askatu zutela. ARGIAk aste honetako azala eta erreportaje nagusia eskaini dio nazien esparruetara eramandako euskal deportatuen “historia ahaztuari”. Azken ikerketa baten arabera Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta Nafarroako 253 lagun deportatu zituzten. Baina Euskal Herriaren ikuspegi osoa kontuan hartuta, gutxienez 600 izan ziren, Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoako deportatuak gehitu behar zaizkie zerrendari.
Urtero ekitaldi hunkigarri eta jendetsua egin ohi da kontzentrazio esparrua zegoen tokian, baina aurten COVID-19ren krisia dela eta bertan behera geratu da. Hala ere, maiatzaren 10ean birtualki omenduko dituzte biktima guztiak, MKÖ Mauthausen Austria Komiteak antolaturik.
Euskal Herrian, Sare Antifaxistak, Amical Mauthausenek eta Oreretako La Ilusion elkarteak data garrantzitsu hori gogoratuko dute beste hainbat eragilerekin batera: “Gaur inoiz baino gehiago, munduan dugun egoera dela-eta, gizarte eta ingurumen kolapsoaren, baita eskuin muturraren eta desberdintasunen gorakadaren aurrean ere, deportatu haien espiritua aldarrikatu behar dugu”, diote oharrean.
Urriaren 19ra arte dago ikusgai Donostiako Kaian Amerikako konkista eta arpilatzeari bandera berdea eman zion itsas-espedizioko itsasontzi baten erreplika: Cristobal Colónen Santa Maria. Espainiarrek segitzen dute haien loria inperiala gorazarre egiten, bertoko agintari... [+]
Bertsio ofizialaren arabera, ETAko militante Montxo Martínez Antiak 1975ean bere buruaz beste egin zuen Madrilen, Poliziak inguratuta zuen eraikin batean. Eusko Jaurlaritzak bertsio horri eutsi zion 2015ean. Orain, GEBehatokiak ikerketa egin du eta ondorioztatu du poliziek... [+]
Bi egun baino ez ditu iraun zabalik LAB sindikatuaren historia barnebiltzen duen 1974tik etorkizunera, LAB zabaltzen erakusketak, Tuterako Rua zentro zibikoan. Erakusketa paratu dute Erriberan 40 urte egin dituela ospatzeko sindikatu abertzaleak antolatutako egitarau barruan.
50 urte bete dira Txiki eta Otaegi fusilatu zituztenetik. Urteurrenaren harira, BERRIAk lan hau ekoiztu.
«Txikiren anaia bat kalean ikusi nuen behin, Zarautzen [Gipuzkoa], eta pentsatu nuen: '50 urte igaro dira fusilamenduaz geroztik. Zer pentsatuko du berak? Nola... [+]
Frankistek Txiki eta Otaegi fusilatu zituztela 50 urte bete direnean, ekitaldi jendetsua egin du Sortuk Iruñeko Anaitasuna pabiloian. “Bakarren batzuk haien memoria kriminalitzatzen eta jazartzen jarraitzen dute”, esan du alderdiko idazkari nagusi Arkaitz... [+]
Txikitatik pentsatu nuen nortzuk ote ziren paretetan, karteletan, oroitarritan, asteroko manifestazioetako aurpegi horiek. Baziren eskelak egunkarietan eta herriko plazan, baina gero, baziren besteak. Ez nituen inoiz kaletik ikusi, ez nekien izenik, baina edozein herritan... [+]
Frankismoaren azken exekuzioak hartu ditu hizpide Javier Buces historialariak, Askatasun Haizea (Txalaparta) liburuan. Estatuak eragindako biktimak, "bigarren mailako biktima" izaten jarraitzen dutela uste du Bucesek.
1985eko irailaren 25ean Inaxio Asteasuinzarra hernaniarra, Sabin Etxaide zestoarra, Agustin Irazustabarrena astigarragarra eta Jose Mari Etxaniz urretxuarra hil zituen GALek Baionan. 40 urte geroago omenaldia egin diete Monbar Hotelaren aurrean, hil zituzten lekuan.
Azaroaren 15ean kalera irtetera dei egin dute, PSN, EH Bildu eta Geroa Baik “ezarritako arrabolari erantzuteko”. Frankismoaren biktimak gutxietsiak sentitzen dira Iruñeko Udal Gobernuaren partetik.
Izpegiko besten karietarat Baztango eta Baigorriko gazteek mahai-ingurua antolatua dute arrats honetan Iparretarrak talde armatuaren memoria kolektiboa eraikitzeko beharrez. IKko sortzaileetan izan den Pilipe Bidartekin mintzatu gira, jakiteko nola bizi izan dituen 40 urte... [+]
.jpg)
Nafarroako Gobernuan ondare historikoaz arduratzen den erakundea da Vianako Printzea, eta Iruñeko Udala haren zain zegoen birgaitze prozesuarekin aurrera jarraitzeko. Datozen asteetan, beraz, obrarako lehiaketa irekiko da.
"Oraindik korapiloa askatzeko" dagoela gogoratzeko eta Txiki eta Otaegiren fusilatzeen 50. urteurrena kari, Sortuk bi pankarta handi eskegi ditu Cuelgamuroseko monumentuko arku batetik. 1975ean bertan lurperatu zuten Francisco Franco diktadorearen gorpua, 1936ko gerran... [+]
Iratzar eta Olaso Dorrea fundazioek antolatu duten erakusketa ibiltaria ezin izango da Zarauzko areto publikoetan ikusi. Udalak argudiatu du errelato "partziala" eta "ideologizatua" eskaintzen duela. EH Bilduren lokalean paratuko dute azkenean.