Hirietan euskarak gora egiteko oinarriak jartzen ari gara? Benetan?
Uztailaren 18ko Gara dut esku artean. Goiburuak honela dio: “Hiriak, eusten ez ezik euskarak gora egiteko oinarriak jartzen.” Oso deigarria iruditu zait. Ez da hori nik daukadan pertzepzioa, baina tira, herri koxkor bateko euskaltzale arrunta besterik ez naiz… zer jakin behar dut nik!
Jakinminak bultzaturik, informazio bila jo dut hala ere: 1989an hasi omen ziren neurtzen euskararen presentzia kalean, eta 2006an neurtu zen mailarik handiena (% 13,7); hurrengo hamar urteetan (2006-2016) behera egin eta ondoren, 2021eko neurketak dio eutsi egin zaiola 2016ko datuari, beherakada gelditu dela, alegia. Gaitzerdi… Hiriburutik hiriburura, Donostian erabilera %15 pasatxoan dago kieto, 2011tik hona.
Bilbon, 2001ean jo zuen goia (% 4,6), 2016an behea (% 2,5), eta %3,5ean omen 2021ean. Iruñean 1997tik “egonkor”, % 3ra ezin heldu. Baionan % 2,5 (gazteleraren erabileraren azpitik). Gasteizen 2006ko mailara itzuli da euskararen kaleko erabilera: % 4,1. Ez dira txistua jotzen hasteko datuak, nire uste apalean, ezta EAEko hiriburuan ere.
«Oso oinarri sendoak ari gara ezartzen euskararen biziraupenerako eta goraldi batzuei aukera emateko… Egiten ari garen ahaleginek ekarri dute suspertze hori, beste hainbat lekutan ez bezala » irakurri diot aditu bati kazetan, eta nire artean, zeri esaten dio “suspertze”?
Elkarrizketa berean, beste aditu batek: “Orain arte asmatu da eta orain ere asmatuko dugu. Zoritxar puntua da ez daukagula non begiratu. Katalunia guretzat ez da eredua». Bada, niri iruditzen zait alor batzuetan asmatu dela, eta beste batzuetan ez, atrebentzia ez bada: Asmatu da EiTBren kudeaketan? Ikusentzunezkoetan oro har? Interneten-sareetan? Eremu digitalean? Lanbide Heziketako hizkuntza ereduetan? Lan munduarekiko hizkuntz politikan?... Gainera, uste dut komeni dela nork zer egin duen adieraztea: administrazioek, alderdiek, herri-ekimeneko euskalgintzak eta bestelako eragileek jokabide oso ezberdinak izan eta izaten baitituzte, kontrajarriak sarri askotan.
Kataluniari buruzko aipamenak harritu nau. Zergatik ez da guretzat eredu? Estatu eta legeria berberen menpe gaude-eta! Eredu behar luke guretzat Kataluniak, hizkuntzari lotutako arlo askotan, nik uste. Bilbo “aginte ikusezinaren adibidetzat” jotzen dute gero. Niri baina, (euskararen aldeko) hizkuntz politika ikusezinaren adibide iruditzen zait. Bisitari joaten naizen bakoitzean gero eta erdaldunagoa ageri zait, euskara ia ez da ikusten, ez entzuten taberna, jatetxe eta oro har saltokietako iragarki-errotuluetan; aldiz, gaztelera eta ingelesa nonahi, gurearen ordez. Ez du ematen Bilboko Udala euskaldunoi begira dagoenik, edo ederki disimulatzen du, bestela. Bilbok “asmatu” du?
Eta aurrerago, “Ume eta gazteak, gainera, helduen gizartearen mende bizi dira neurri handian. Bizi osoan euskaraz ikasi duen gazte batek lanera doanean gehienbat erdalduna den mundu batekin egiten du topo» dio adituetako batek. Arrazoi osoa du, baina lanera joan aurretik ere, telebista, irrati, mugikor bidezko eduki, internet bidezko sare, liburu, komiki eta bestelako aisialdi jarduera gehientsuenetan euskarazko eskaintza hutsaren hurrengoa da. Gazteleraz (eta ingelesez gero eta gehiagotan) eskaintzen zaizkie gozatzeko hamaika aukera. Euskaraz aldiz…
Baldintza orokorragoak, “Hezkuntzan, prestigioan, maila legalean, ofizialtasunean, hedabide nagusietan... Hizkuntzari hauspoa eman behar zaio maila instituzional eta formaletan. Sare sozialek ere pisu handia dute gure bizitzetan eta horietan ere txertatu behar da”, erabakigarriak dira. Erabilera egunerokoan gauzatuko da, horretarako gutxieneko baldintzak bermatzen badira, nekez bestela.
Faktore formal eta legalek, hedabideek, aisialdiko eskaintzak, eta abar, hau da, agintarien esku dauden horiek guztiek baldintzatzen dute lagunartean gertatzen den erabilera ere. Niri ez zait iruditzen aspaldiko urteotan EAEko agintariak asmatzen ari direnik, eta adituok aipatu bezala, Nafarroako eta Iparraldeko (Frantziako) agintarien aldetik egurra besterik ez datorkigu. Errotiko Aldaketarik ezean, baikortasunerako oinarriak ez ditut ikusten… baina nik zer jakin behar dut!
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Setioa hausteko Palestinara janaria zeramaten aktibista batzuk atxilotuta jarraitzen duten bitartean, honako gogoeta hau:
Bigarren Mundu Gerra hasi aurretik, Hitlerrek beste herrialde batzuetako lurrak konkistatu bazituen ere, Mendebaldeko potentziek ez zuten ezer egiten... [+]
Gaur bi urte bete dira estatu sionistak Palestinako herriaren aurka martxan zuen genozidioa bizkortzen hasi zenetik. Bi urte, non haurrak, eskolak, ospitaleak eta ametsak bonben jomugan egon diren, munduaren isiltasunak krimen horiek estali dituen bitartean.
100 urte pasatxo... [+]
Gazako genozidioak presioa areagotu du entitate sionistaren kontra arlo askotan, eta sionisten konplizeetara ere heldu da. Shapir enpresa israeldarraren eskutik CAF Jerusalemgo tranbiaren proiektuan sartzea salatu du hasieratik BDZ mugimenduak. Sei urte pasatu dira jada. Gazako... [+]
Asilo-leku sakratua Erdi Aroko lege bat zen, zeinaren bitartez justizia atzetik zituztenek elizaren eta monasterioen babesari hel ziezaieketen. Akaso, bi mila urtetan ongia egin zuten apurra. Eta, jakina, ahal bezain azkar, lege hura desegitera jo zuten, desagertu zen arte. A ze... [+]
Bilboko Udalak iragarri du Lancor-Elgorriaga eta Consonni pabiloiak berehala eraitsiko dituela, eta segidan, Udalbatzan aurkeztu du lan horiek bizkortzeko proposamena, kontuan hartu gabe 80 pertsona inguru bizi direla bertan baldintza negargarrietan: euren ondasun urriak... [+]
Gero eta ahots gehiagok –ez eskuinetik bakarrik– “migrazioaren arazoari” ausarki helduko diotela aldarrikatzen dute. Narrazioa nahi baino ezagunagoa da: lanpostuen, zerbitzu publikoen eta baita etxebizitzaren gaineko lehian ere, baliabideak omen direlako,... [+]
Gaua egiten denean, eraikin asko ipurtargi bilakatzen dira hormigoizko basoan. Egunez ezkutuan gorde duten barnealdea eszena pusketetan voyeaur begibistara agertzen dira, argiztapen artifizialaren magia bitarteko. Gaueko auto zein oinezko paseoetan lurraldea eta eraikinak... [+]
1. Bernedo terrorismorik gabeko eremu bat izango da, erradikalik gabea, eta ez da mehatxu bat izango bizilagunentzat.
2. Bi aldeak proposamenarekin ados badaude, gerra berehala bukatuko da. Patriarkatuaren indarrek adostutako lerrora egingo dute atzera, bahitutako dutxak... [+]
Kosta egiten da hitz autorizatuak eraikitzea gaur den egunean, nahiz eta hitz horiek zerbaiti buruzko ezagutza sakona duten pertsona batzuenak izan. Maria Teresa Andruetto idazle argentinarrari entzuna nion ohartarazpena: jakintzarekiko eta lan iraunkorrarekiko... [+]
Txikitan, Txiki eta Che Guevara nahasten nituen. Umetako lainoarte baten moduan gogoratzen dut, baina gerora ulertu dut: Txikik Che miresten zuen. Horregatik, haren aurpegi mitikodun kamisetarekin agertzen da bere argazki gogoangarrian, eta Askatasun haizea poema euskarara... [+]
Onartzen dut sare sozialek nahi baino denbora luzeagoa kentzen didatela hainbatetan, eta guztiak ezabatzeko ideia buruan ibiltzen dudala maiz. Debate antzuak gogaikarriak eta bortitzak iruditzen zaizkit batzuetan, eta geroz eta zabalagoa den eskuin muturreko ideien presentzia... [+]
Heziketan egin beharreko aldaketak etengabe dira hizpide, gizarte-eraldaketari begira heziketak duen garrantziaz jakitun, horra begira jarri beharra duelako modu batean ala bestean bizitza-eredua aldatu nahi duen edozeinek. Eginkizun horretara jarritakoan, baina, curriculumaz... [+]
Hasiera batean, memea ez nuen behar bezala ulertu, hitz hori entzuterakoan gustu txarreko irudiak zetozkidan burura, ustez grazia egin behar lidaketenak. Memeka zebilen mundu guztia nire inguruan, mugikor bidez irudi horiek igorriz, nire ustetan hutsalkeriak zabaltzeko besterik... [+]
Palestinan gertatzen ari dena ikaragarria dela erraten du jende orok karrikan barna, “Onartezina da! Genozidioa da!” bilakatu dira azken aldiko entzunenak. Egoera salatzeko elkarretaratzea egin, ordea, eta bidegabekeria dela pentsatzen duten hamar horietatik lau... [+]