2025-2026 ikasturterako matrikulazio kanpaina hasi baino bi aste lehenago, Hezkuntza Saileko arduradunengana jo genuen, itunpeko eskoletako gelen ituntze maila ez delako egokitzen demografiaren jaitsierara eta indarrean dagoen lege esparrura.

Hiri gehienetan arazo orokorra izanik, Bermeoko kasua bereziki larria zela iruditzen zitzaigun, izan ere, herriko ikasle guztiak hartzeko adina gela ituntzen jarraitzen da, nahiz eta ikasle horietako askok herriko eskola publikoan kalitatezko hezkuntza eta euskalduna jaso dezaketen. Eskola pribatuetako plazen neurrigabeko eskaintza horrek merkatu lehia areagotzen du; hala, lau ikastetxeak energia eta baliabideak xahutzera bultzatzen ditu familiak erakartzeko, batez ere lehen aldiz matrikulatzekotan direnak.

Nazioarteko hainbat azterlan konparatibok erakusten dute gainkontzertazioa dela eskola segregazioaren arrazoi nagusia; izan ere, beharrezkoa ez den plaza-eskaintza sortzen du, baliabide publikoak xahutuz eta, batez ere, hezkuntza publiko inklusiborako eskubidea murriztuz, biztanleriaren sektore boteretsuen askatasunaren alde, gainerako familiekin ez nahasteko.

Duela hilabetetik hona, asko izan dira elkartasun adierazpenak eta gure aldarrikapenek oihartzuna izan dute bai komunikabideetan bai eztabaida politiko zein sozialeko eremuetan ere. Bitartean, euskal auzitegi eskudunek bertan behera utzi zuten ikastetxeen sarea antolatzeko eta planifikatzeko dekretua. Horrenbestez, gelak ituntzeko gutxieneko ratioak handitu ziren (hamazazpi ikasle), eta Hezkuntza Saila indarreko lege-esparrurik gabe geratu zen martxoaren 5ean hasitako onarpen-prozesuaren aurrean.

Agian azken arrazoi horrengatik ez dugu oraindik erantzunik jaso. Hala ere, bai udalak eta bai hainbat eragile politiko eta sozialek gure aldarrikapenean laguntzeko konpromisoa hartu dute, zeina argia eta zehatza den. Itunpeko eskolen gainkontzertazioa amaitzea eskatzen dugu, hau da, Bermeoko haurren beharrei erantzuteko behar direnak bakarrik ituntzea, ikasleen banaketa bidezkoa eta legezkoa egin ahal izateko eta familiak erakartzeko neurriz kanpoko lehia saihesteko.

Gehiegizko kontzertazioa amaitzea ez da soilik justizia neurri bat; legezkotasuna errespetatzea; diru publikoa modu eraginkorrean erabiltzea; edota ikastetxeen arteko bizikidetzarako baldintza bat (zeinean sinistu egiten dugun eta horren bidean urte osoan lan egiten dugun), baizik eta, gainera, ezinbesteko neurria da eskualdeko beste udalerri batzuetako eskola txikien biziraupenerako. Izan ere, tantaka, ikasleak garraio pribatuan hirietako itunpeko ikastetxeetara bideratzeko joeraren eraginez, herri askotako eskolak husten ari dira eta, halaber, hurbileko hezkuntza publikorako eskubidearen aurka egiten du.

Era berean, gure aldarrikapena ez da soilik gehiegizko kontzertazioa amaitzea. Horrez gain, itunpeko ikastetxeetan biztanleria zaurgarriari zuzendutako plaza nahikoa gordetzea eta ikasturtean zeharreko matrikulazio bizia bermatzea exijitzen dugu. Eskola publikoa ez da ikastola edo ikastetxe erlijioso batera joateko pribilegioa ez dutenentzako azken baliabidea. Eskola publikoa da euskal hezkuntza-sistemaren funtsezko zutabea, eta ikastetxe pribatuek askotariko herritarrei ateak ireki behar dizkiete daukaten finantzaketa publikoa bermatu nahi badute, legeak eskatzen duen bezala.

Amaitzeko, Bermeoko eta Euskal Herri osoko itunpeko ikastetxeetako familiei adiskidetasun mezua helarazi nahi diegu. Gure aldarrikapena ez da beraien eredu pedagogikoen aurkakoa ez eta beraien hezkuntza-komunitateen aurkakoa. Aitzitik, iruditzen zaigu ikasleen banaketa bidezkoak (behar demografikoetara egokituta eta inklusibotasun-irizpideei erreparatuta) ikastola eta ikastetxeei ere mesede egiten diela. Haien seme-alabek legezko eta bidezko banaketa horren onura jasoko dutela sentituko dute, ikasleak erakartzeko presioa murrizten ikusiko dute, eta gero eta normaltasun handiagoz hautemango dute beren ikastetxeak nahiago lituzketen familia batzuk publikora etortzea, plazak planifikatzeko eta banatzeko esparru garden eta eraginkor baten baitan. Kontrakoa gure herri eta hirietako sektore desberdinen arteko bizikidetza arrarotzen duen eta izateko arrazoirik ez duen gatazka betikotzea da.

Itxasne Gabilondo, Izaskun Martinez, Biotza Unanue

Bermeoko San Frantzisko Eskola Publikoko Familia Elkartea