Gosea, birsorkuntzaren hazia

Argazkia: TheOtherKev / Pixabay

2021eko irailaren 30an - 08:30
Azken eguneraketa: 10:32
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Iraileko edo urriko ilunabarra da eta bidaia arriskutsu bat egitera abiatu da txantxangorria Bretainiako Bresteko portutik: mila metro aldera hegaldatuz, orduan 45 kilometro inguru eginez, eta, ezer txarrik ez bada, goizean goiz Berriatuko Asterrikan izango da, leher eginda. Indar-hustuta lehen lana gosaria aurkitzea izango du. Pagotxa ederra topatuko du; izan ere, urte sasoi horretan zuhaitz, arbola eta zuhaixka ugari fruitua heltzeko bidean da: intsusa (Sambucus nigra), laharra (Rubus fruticosus), elorri beltza (Prunus spinosa), elorri zuriak (Crataegus spp.), gorostia (Ilex aquifolium), andura (Sambucus ebulus), zumalakarra (Frangula alnus), karraskila (Rhamnus alaternus), basaerramua (Euonymus europaeus), endalarra (Smilax aspera), hagina (Taxus baccata), otsalizarra (Sorbus aucuparia), hostazuria (Sorbus aria), maspila (Sorbus torminalis), gurbeondoa (Sorbus domestica), maaltza (Pyrus communis), sagarmina (Malus sylvestris) eta abar. Txantxangorriak ia edozein fruitu jango du. Horien gehienen hazia ere jan, eta fruitua hazi zuen landaretik urrun zirinetan bilduta lurrari emango dio hazi hori. Arbola, zuhaitz eta zuhaixka berriak sortzen lagunduko du, bere ondorengoek udazkeneroko bidaia egiten dutenean gosari gozoa erraz eta oparo aurki dezaten. Txantxangorria neguko hotzenean etxe inguruan ikusten dudanean poztu egiten naiz. Etengabe lanean ari da, urrutira gabeko basoak eta eskaiak sortzen eta birsortzen, bioaniztasuna anizten. Naturaren birsorkuntzaren errotarritzar horretatik kontzienteki aldendu den espezie bakarra geurea da.

Birsorkuntza horretan hazia da landare gehienen sasoi gorena. Haziak biziko ditu landareak amestu dituen bidaia, joan-etorri eta harat-honatak. Eta hazia nolako joanaldia halako. Masusta barruko haziak txantxangorriaren hegaldia egingo du, baina koko (Cocos nucifera) batek inolako presarik gabe lasai asko igaroko ditu itsasoak eta itsasoak, gurutzontzia balitz bezala. Txikoria-belarraren (Taraxacum officinale) haziak ufadatxo txikiena baliatuko du hegazkinik gabe haizearen magalera igo eta paraxutisten eran han edo hemen jaisteko. Lapa-belarraren (Arctium lappa) haziak belkroaren kakoekin ardiaren ilajeari helduko dio, eta, hura larretoki ttikienean bueltaka badabil ere, erori aurreko egunetako bidaldia izugarria irudituko zaio, hazia kakoz janztea erabaki eta lortu zuten bere amonen amonek amestu zuten erakoa.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Landareak
Gregorio Ugartemendia. Pagadien egile
“Jendeak arbola aldatu eta segituan nahi du etekina, eta hori ez dago”

Tolosatik abiatu eta Bedaion gora egin, Menditxiki aldera. Batean Bedaio, bestean Zarate, Gipuzkoako eta Nafarroako muga-mugan gara. Hantxe dira helburu ditugun lursailak, Itxitua eta Erlo, garai batean lahar, pagadi gaur egun: Gregorio Ugartemendia Zubillagaren basoa duzu.


2024-07-22 | Garazi Zabaleta
Erroak landaretegia
Fruta-arbola, fruitu ttipi eta landare mintegi ekologikoa

Mahaño Lanathoua 2017an hasi zen aitaren lurretan arbolak landatzen, oihan baratzea lantzeko ideiarekin. “Hasieran asmoa ez zen horretatik ekonomia bat sortzea, gure buruaskitasunerako bidean pausoak ematea baizik”, gogoratu du laborariak. Baina, landaketekin... [+]


2024-07-22 | Jakoba Errekondo
Zientoka izen

Zuhaitzen eta arbolen sarobean nabil azken urte hauetan. Larrean, abaroan eta biaoan hor nabil atera ezinik. Zuhaitzei eta arbolei aparteko begirunea diedala jabetua izango zara, tarteka behinik ARGIAren Bizi Baratzea txoko honetan ibiltzen bazara. Eta azkenaldi honetan,... [+]


Euskal Herriko tigreak

Duela gutxiko kontua da. Iberiar katamotza (Lynx pardinus), mundu mailako felino espezie mehatxatuenetarikoa, “galtzeko arriskuan” egotetik “kaltebera” kategoriara igaro da IUCNren Espezie Mehatxatuen Zerrenda Gorrian. Espeziea kontserbatzeko egindako... [+]


2024-07-15 | Jakoba Errekondo
Porruak eta santuak

Porrusalda hemen da.


2024-07-15 | Garazi Zabaleta
Langileak ordezkatzeko zerbitzua
Laborariek ere oporretarako eskubidea izan dezaten

Nekazaritzaz eta abeltzaintzaz askotan entzuten da lanbide "oso lotua" dela, jai egunik edo oporrik ez dela existitzen. Ipar Euskal Herriko Onetik eta Etxaldia gasnategiek, Berria eta Aldudeko Esne Kooperatibekin elkarlanean, laborariei bakantzak bermatzeko egitasmoa... [+]


“Azken dantza hau” bisiguarena izan ez dadin

Txikitan kaian arrantzatu ohi genituen ‘pantxito’ gehienak ziurrenik bisiguak izango ziren, baina nekez ikusten genituen bisigu handiak. Izatekotan, jatetxe ezagunetan izango zen, arraindegietako bisigu gehienak kanpotik ekarriak ziren bitartean. Egun, kostaldeko... [+]


2024-07-08 | Jakoba Errekondo
Erein aurreko hazien bedeinkazioak

Galdera hau jaso berria dut Bizi Baratzeako postontzian: "Gaia San Joan bezperako familia afarian atera huen, Unanue sagardotegian, Azpeitian. Seguran Santa Engrazia egunean erein behar ditugun haziak bedeinkatzen dira. Erein beharreko hazi guztiak eramatea komeni al da?,... [+]


2024-07-08 | Garazi Zabaleta
Nafarroako hazien liburutegia
“Kultura, liburuetan ez ezik, esperientzia pertsonal eta komunitarioetan ere badago”

2022an Nafarroako Liburutegien Sareak martxan jarritako proiektu berezia da hazien liburutegia. Clara Flamarique Goñi da Nafarroako Gobernuaren liburutegi zerbitzuko proiektuen arduraduna, eta honela gogoratu ditu hastapenak: “Zaragozako liburutegian martxan zuten... [+]


Bustitzen ez den arranoa

Ur azaletik gertu dabiltza arrainak igerian. Zerbait uretarantz gerturatzen ari da, hegan: arrano bat dator, bere atzaparrak aurrerantz luzatuta eta zaplast! Uretan sartu da, bete betean. Arraina harrapatu ostean burua uretatik atera du arranoak, baina arrainak hondorantz egiten... [+]


Traktoreen protestak hasi zirela bost hilabete
Zerekin egiten dugu amets? Elikagaien merkatu globalizatuan bira egiteaz harago

Bost hilabete bete dira otsailaren 6an traktoreen mobilizazioak hasi zirenetik. Mirene Begiristainek eta Isabel Alvarezek ekofeminismoaren betaurrekoak jantzita aztertu dituzte mobilizazio hauek eta fokutik kanpo geratu diren laborariak eta aldarrikapenak ekarri dituzte lehen... [+]


Jolastoki berdeagoak Ipar Euskal Herriko ikastetxeetan, klima aldaketari aurre egiteko

Ingurumena, bioaniztasuna, uraren gestioa eta haurren beharrak oinarri hartuta, ikastetxeetako patioak aldatzeko proiektu kolektiboa jarri dute martxan Pirinio Atlantikoetan; Euskal Herriko lau herrik hartuko dute parte. Iruñean ere, itzal eta landare gehiago izango... [+]


2024-07-01 | Jakoba Errekondo
Tomate anderea eta presa kontuak

A zer lanak ematen dizkigun! Txoratzen gaitu tomateak (Solanum lycopersicum). Artaxoakoa dela, edo Tuterako Itsusia, edo Aretxabaletakoa, edo Erandiokoa, pikoluzea, gerezia dela, madari tomatea dela, Igeldo, mendigorria, transgenikoa dela, Eusko Labela dela, idi-bihotza, korta... [+]


2024-07-01 | Garazi Zabaleta
Laudiokolore
“Tropikoetakoak bezain ikusgarriak agian ez, baina ederrak dira hemengo orkideak”

Joxe Blanco Gomez laudioarra Lamuzanaturgunea blog-aren bultzatzaile eta Laudiokolore ekimeneko kidea da. Urteak daramatzate Laudion basa landareen inguruko sentsibilizazioa eta formazioa egiten, eta maiatzean, Arraño mendiko baso orkideen inguruko jardunaldiak egin... [+]


Rosalia alpina
Pagadiko erlikia

Kakalardo adar-luze honen irudiak ez du zalantza izpirik uzten: ez du parekorik. Gure lurretan, eta Europa osoan ere, genero honetako espezie bakarra da. Bere tamaina handiak (kakalardo bat izateko, noski) eta bere kolorazioak gure begietan betiko txertatzen dira ikusteko... [+]


Eguneraketa berriak daude