Gaueko kantari bakartia
Nekazal eremu lehor baten erdian ageri da putzua. Txikia da tamainaz, eta ez oso sakona. Egunak dira euririk egiten ez duela, baina oasi txiki honek oraindik ere aurretik bildutako urari eusten dio. Gauak eremua irentsi du eta isiltasunaren erdian kantu bakarti bat entzun da. Kantu bakarti eta oso berezi bat: apo pikart europar arra emeak erakarri nahian ari da.
Negu amaieran edo udaberriaren hastapenean hasi ohi da apo pikart europarraren ugal garaia, baina eurien eta putzuen egoerara ondo moldatzen den espeziea da. Gaueko baldintzak egokiak direnean joango dira arrak putzuetara eta une hori izango da anfibio hau ikusteko momenturik egokiena. Izan ere, nahiko espezie lurtarra da eta egunean zehar babesguneetan gordeta egon ohi da. Ezaugarri horiekin, beraz, ez da espezie ikusterraza. Hori gutxi ez eta, bere tamainak eta koloreak ere ez dute lagunduko. Helduek 4,5 cm baino ez dituzte hartuko eta nabar-gris kolorekoak izan ohi dira, gorputz osoan banatzen diren pikart eta orban berde biziekin. Gaua, kolorea eta tamaina, hirurak batuta, beraz, apo pikart europarra ezkutuan ibili ohi da, bere bizitokian: eremu lehorretako nekazal eremuetan edo gune mediterraneoko sastrakadietan.
Bere kantuak, ordea… bere kantuak jarriko du agerian apoa. Berezia baita. Ezberdina, beste kantuekiko. Karraska errepikakor, ahul, mantso eta grabea dela diote liburuek. Horrela esanda, ordea, zaila da buruan kantuaren soinua jartzen. Horregatik, beste batzuek bi kaniken arteko talka baten modukoa dela diote. Bi kanika, behin eta berriz eta abiadura azkarrean, elkarren kontra jotzen ariko balira bezala. Kontuak kontu, kantuak kantu, behin entzunda ez zaizue berehalakoan ahaztuko apo pikart europarraren kantua.
Arestian esan bezala, eremu mediterraneoko hainbat habitatetan topatuko dugun animalia da. Horregatik, Euskal Herrian Araba eta Nafarroa hegoaldean baino ez da topatzen. Ebro bailara inguruan populazio politak dituen espeziea da, nahiz eta populazio horiek ez diren dentsitate handikoak izaten. Europan eremu zabala hartzen du: Iberiar penintsulan, Frantzian eta Italia ipar-ekialdean, kareharrizko eta igeltsuzko lurzoruko eremuetan, batez ere.
Ornogabe txikiak jan ohi dituzte helduek batez ere, eta badirudi koleopteroak direla gustukoen dituztenak, nahiz eta ikerketa gutxi egin den horri buruz eta oraindik ere informazioa falta den. Zapaburuak direnean, beste espezie askok bezala, esekiduran dagoen material begetala jaten dute. Zapaburu horiek putzuan dagoen landare artean jartzen dituzten arrautzetatik ateratakoak dira.
Espeziearen mehatxu handienetako bat bere bizilekuaren suntsiketa da. Putzuak eta bere inguruak kontserbazio egoera onean mantentzea ezinbestekoa da, baita urmaelen arteko lotura habitat egokien bidez ziurtatzea ere, korridore ekologikoen bidez.
Euskal Herriak duen ekosistema dibertsitatearen barruan, apo pikart europarrak askotan ahaztu edo gutxiesten dugun eremu lehorrean du bere bizilekua. Sastrakadi mediterraneoari eta inguruko putzuei kasu gehiago egin beharko diegu, etorkizunean gaueko kaniken talka soinua entzuten jarraitu nahi badugu…
APO PIKART EUROPARRA Pelodytes punctatus
TALDEA: Ornoduna / Anfibioa.
NEURRIA: 4,5 cm.
NON BIZI DA? Eremu mediterraneoan, batez ere.
ZER JATEN DU? Ornodun txikiak.
BABES MAILA: Ez dago babestuta.
Sugea ikusi orduko: “Sugegorria!”. Telesforo Aranzadi zenak esaten baitzuen, begiek ez dutela ezagutzen dutena baino ikusten. Eta sugegorria ezagutu, ezagutzen dugunez (entzunaz, sikiera), hori bera izaten da joera: ikusten dugun suge oro sugegorria dela iruditzen... [+]
Izarrak, ortzi mugagabean, keinu egiten diguten argi izpi dardarti liluragarriak dira, osotasuna eta ezereza bateratuta, zer garen ulerrarazteko oroitarri zaizkigunak: izan sua, izan ondotik joan zaizkigun kuttunak, gizakiaren txikitasuna edo Anbotoko Mariren edertasuna;... [+]
Bizitza azkar pasatzen dela entzun eta esaten dugu maiz. Hala ere, gizakiok urte dezenteko bizi-itxaropena daukagu. Hainbat urte izan ohi ditugu ongi garatu, bizi eta ugaltzeko. Badira, ordea, hori guztia denbora askoz ere laburragoan egin behar duten gu bezalako ugaztunak:... [+]
Udan, Sargazoen itsasoan (Ipar Amerikako ekialdean) eme bakoitzak 2-3 milioi arrautza askatuko ditu. Baten batek bizirauterik badu, bi hilabeteren baitan ekialderantz igerian hasi eta urte erdi izaterako Azore uharteetara helduko da. Bertan elikatu eta haziko da, urtebeterekin,... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Tarteka bada ere, inoiz ikusiko zenuten hego beltzeko “erle erraldoi” eta potolo bat zuen inguruan hegan. Hala bada, ziur izan intsektuen artean ikusgarrienetako bat ikusi duzuela. Eta ziur izan, baita ere, ez duzuela inongo arriskurik, itxura itzeleko erlastar honek... [+]
Sugea eta eguzkia: pertsona askoren buruan banandu ezinak diren bi hitz. Sugea entzuten dugun aldiro, egun bero eta argi bat irudikatzen dugu. Buruak hala funtzionatzen baitu: asoziazio horiek egiten ditu duen informazioarekin. Eta ez da arraroa, bestalde; izan ere, sugeak... [+]
Aszidiak tunikadun modura ere ezagutzen diren itsas ornogabeak dira. Munduko ozeano guztietan dauden animalia iragazle sesilak dira: bizitzaren zatirik handiena azalera solidoetara –arroka, maskor edo egitura artifizialetara– finkatuta emango dute, ura etengabe... [+]
Duela egun batzuk Zeraingo mendietan nenbilela, gorpu bat topatu nuen bidearen erdian. Lehen aldia zen halakorik ikusten nuela, eta kosta zitzaidan identifikatzea. Bere tamaina txikia ikusita, kume bat izan behar zuela pentsatu nuen; baina oker nenbilen. Munduko ugaztun... [+]
Lurreko bi heren baino gehiago ura da; ur horretatik %96, ozeanoetako ur gazia. Eguzki izpiak ozeanoetako lehen 200 metroko sakonerara heltzen dira, eta bertan bizi dira munduko arrantza industriak ustiatzen dituen espezie ia guztiak. Aitzitik, zientziak gehiago erreparatu izan... [+]
Askorentzat uda soinuaren egilea da hegazti hori eta, seguruenik, hau dela eta mila izen ditu Euskal Herrian. Hauetako batzuek bere ‘txrriiii-txrrriiii-txrriii’ kantu deigarriari egiten diote erreferentzia: txirritxori, zirringilo, irrigo edo kirrilo, adibidez. Beste... [+]
Gorputzeko ezkatak kolore berde bizikoak ditu; biziak eta deigarriak. Eta horiekin nahasten dira, sare bat osatuko balute bezala, orban beltzak, bizkar osoan zehar. Gizakiaren begietara gardatxoa gardatxo egiten duena, ordea, saihetsean aurkituko dugu. Bertan, lerrokatuta,... [+]
Haurtzaroan, lursailen batean, parkeren batean edo baserri giroko lurretan sarritan izaten genituen “txitxareak” eskuartean… Jolas guneak gero eta artifizialagoak diren garai hauetan ordea, zaila da hiri nahiz herri-guneetan halakoak topatzea. Baina itsasoko... [+]
Kaxalotea edo zeroia (Physeter macrocephalus) munduko horzdun zetazeo handiena da, eta baita munduko horzdun animalia handiena ere. Beheko barailan soilik ikusten zaizkio hortzak, baina bakoitzak kilo bateko pisua izan dezake. Izatez, ez dago oso argi zertarako erabiltzen dituen... [+]