"Erorien Monumentuarentzat", hau da, 1936ko uztailean estatu-kolpe bat antolatu eta parte hartu zutenentzat, irtenbide pedagogikoa eta didaktikoa bilatu behar da, etorkizuneko belaunaldiei erakutsiko diena, denbora luzea igaro arren, 3.700 pertsona baino gehiago erailtzea, bortxatzea, torturatzea eta jendeari beren jabetzak lapurtzea ez dela preskribatzen, faxismoak ez duela saririk jasotzen, 88 urte geroago, nirea ez den belaunaldi bat ausartu egiten dela eta ausardia nahikoa duela eraiki ahal izan zuten lotsa indarrez eraisteko.

Espazio horretan parke handi bat eraiki ahal izango da, non, agian, monolito bat jarri ahal izango den, lurralde honetan urte horietan zer gertatu zen azaltzeko, hala nola faxista talde batek, Mola, Sanjurjo, Rodezno eta beste batzuekin, estatu kolpe bat eman zuela, hondamena eta heriotza eragin zuela. Eta gaur egun ezinezkoa izan da haiek eragindako hildako guztiak aurkitzea ere.

Nire ustez, irtenbide duin bakarra monumentua eta haren parafernalia faxista fisikoki desagertzea da, inola ere ezin baita basakeriaren monumentu bihurtu, arrazoiaren monumentuaren antzeko ezer.

Denbora egongo da gertatutako basakeria gogoratuko duen espazio bat sortzeko, baita basakeria hori gertatu zen lekuetan ere: San Cristobalgo zigor eremua, Iruñeko kartzela, Karlistaldiko Batzarraren kuartela eta beste leku batzuk, berriro gerta ez dadin.

Egia, justizia eta erreparazioa, inork pentsa ez dezan beren egintzak zigorrik gabe geratuko direla. Beti egongo da belaunaldi bat ausardiaz epaitzen dituena bere zabarkeriak.

Txema Landa Aizkorbe