Olatua omen da Euskaraldia, edo hala esaten digute behintzat. Baina noren eta zeren aldeko olatua da? Hori da argitu behar duguna. Donostia2016a Donostia, Euskal Herria eta Euskara Europan eta munduan kokatzeko olatua omen zen... baina ez zen horrelakorik izan. Hiri eredu ezberdinen arteko talka onartu eta adostasuna lantzeko tresnatzat ere aurkeztu ziguten  DSS2016a... eta hori ere ez zen gertatu. Emaitza bakarra beste bat izan da: Donostiaren eredu turistifikatua eta erdalduna indartzea. Hori zen adierazi ez ziguten benetako helburua eta PNV-PSEk beren helburu ezkutua lortu zuten, herri honentzat jasan ezina den turismo ereduaren hazkunde frenorik gabea ikusita. Beldur naiz Euskaraldiarekin ez ote den gauza bera gertatuko...

Zeintzuk dira PNVrentzat Euskaraldiaren benetako helburuak? Izan ere, gauza bat da Egian, Añorgan edota Piratetan eta gazteen artean euskararen erabilera indartzeko eginiko saioak aipatzea eta beste bat da PNVk Euskaraldiarekin egin nahi duena gauza bera dela pentsatzea. Herri ekimenak euskararen erabilera areagotzea du helburu nagusitzat, baina PNVren benetako helburuak beste batzuk direla pentsatzen dut.

Aipatu gabeko lehen helburua, berak kontrolatuko lukeen euskalgintzaren eredua hegemoniko bihurtzea da. Gauza jakina da etorkizuneko euskalgintzaren eta hizkuntza politikaren ereduaren inguruko hausnarketa eta borroka zabalik dagoela Euskal Herri osoan. Eta, nola ez, euskalgintzarekin historikoki harreman txarrak izan dituen PNVk interes berezia du olatu talka horretan nagusituko den euskalgintzaren eredua eta hizkuntza politikarena, berak akordio estrategikoaren bidez kontrolatutakoak izatea. Ekonomia alorrean langile mugimendua eta sindikatuak kontrolatu nahi dituen modu berean, hizkuntzaren esparruan ere PNVk euskalgintza eta euskalgintzako eragileak kontrolatu nahi ditu, orain arte lortu ez duena erdiesteko: euskalgintza domestikatua.

PNVk historikoki euskalgintzan inoiz izan ez duen hegemonia eskuratu nahi du Euskaraldiaren bidez. Eta hegemonia ez da diskurtsoa soilik, askoz ere gehiago da. Diskurtsoaz gain, politika erreala da, instituzioak dira, eragile sozialak, bitarteko ekonomikoak, giza baliabideak... guztiak berari interesatzen zaion norabidean lanean jartzea da, bere ikusmoldea jendartearen baitan hegemoniko bihurtzeko. Horretara doa PNV Euskaraldiarekin.

Bigarren arrazoia, bere sozioa den PSErekin –eta PPren babesarekin– EAEn burutzera doan hizkuntza politika alorreko atzerapausoaren aurkako erantzun soziala neutralizatzea da. Gauza jakina da azken urteotan administrazioaren euskalduntzea bultzatu duen plangintzaren bizkarrezurra izan diren Hizkuntza Eskakizunak ala Perfilak errebajatzera doala PNV arrazionaltasunaren izenean. Eta atzerapauso gehiago emango dituzte EITBn, Osakidetzan, Ertzaintzan eta irakaskuntzan... Eta ikusteko dago Autogobernu Batzorde berria martxan jartzen bada eta Proposamen Politiko Berria plazaratzen bada, zertan geratuko den bertan euskararen  berezko estatusa, ofizialtasuna eta EAEren hizkuntza eredua. Atzerapauso horien aurreko kritika soziala neutralizatzeko operazioak beste bi zutabe izango ditu: Eusko Ikaskuntzaren mendeurreneko Kongresua bata eta Euskara Batuaren 50. urteurrenarena bestea. Bi gertakari horiek eta Euskaraldia erabiliko ditu PNVk hizkuntza politika alorrean egitera doan atzerapausoaren aurkako erantzun soziala neutralizatzeko. Estatuak, bitartean, bereari eutsiko dio, Gipuzkoako Aldundian ikusi berri dugun moduan, benetako erantzunik jaso gabe, gainera. Neurri oso zorrotzak hartu ezean bi hizkuntzen arteko gatazkaren emaitza normalena, baten ordezkapena dela ahaztu zaigu.

Azkenik, PNVren hirugarren arrazoia, gainerako esparru politiko nagusietan bezala, Euskaraldia  2019an burutuko diren Hego Euskal Herriko Udal eta Foru Hauteskundeei begirako urtebeteko kanpaina erraldoi bihurtzea da. 2018 osoa gertakari horri begirako urtea izango da plano politiko guztietan eta euskararenean ere bai. 2018ko abenduaren 3ko Euskararen Eguneko 11 egun horiek, 2019ko hauteskunde kanpaina zabalduko dute hizkuntza alorrean. PNVk hauteskunde atarian Euskaraldia bultzatuko du, Udal eta Foru Hauteskundeak irabazteko hori ere egin behar duelako. Euskaraldia garrantzitsua da PNVrentzat, baina lehentasuna hauteskundeek dute, ez euskarak. 

Eta zergatik bultzatzen du hain eskuzabal PNVk Euskaraldia? Lehenik eta behin, euskararen normalizazioaren ardura herritarraren bizkar jartzen duen kanpaina delako, Belarriprest eta Ahobiziengan, eta ez Gobernuarengan edota honek bideratzen duen hizkuntza politikarengan. Ez dago inon beraiek zuzendu eta porrot egin duen hizkuntza politikarekiko kritikarik Euskaraldian. Euskara gehiago erabiltzen ez bada, ez da nagusiki herritarren edo euskaltzaleen konpromiso faltagatik, PNVren hizkuntza politikaren porrotarengatik baizik. Gobernuaren ardura baztertzen duen kanpaina da Euskaraldia. Horregatik babesten du PNVk.

Eta horrek guztiak Euskaraldiaren kontra jartzera behartzen gaitu? Ez, inolaz ere ez. Herritarrok Euskaraldiak diona egin behar dugu Euskal Herri osoan, Belarriprest ala Ahobizi izan behar dugu. Euskaraldia, Korrika ala ikastolen aldeko festak bezala, herri ekimenak sorturiko ekimena da,  indarrez eta alaitasunez bultzatu beharrekoa, baina PNVri herri mugimenduarena dena patrimonializatzen utzi gabe.

Herritarroi herri ekimenak bultzatzea dagokigu, besteak beste, azken urteotan eman den berreuskalduntzearen moteltzea eta erabileraren ahultzeari amaiera emateko eta, bestetik, Euskal Herri osora zabalduko den ofizialtasuna eta hizkuntza politika berria aldarrikatzeko, gaur arte indarrean izan diren hizkuntza politikak agortuak daudela azpimarratuz. Gaia ez da EAEkoa, Euskal Herri osokoa baizik eta, ondorioz, Euskal Herriko errealitate bakoitzera egokituko behar den hizkuntza politika eta ofizialtasun bakar hori eskuratzeko eztabaida eta estrategia nazionala euskaldun guztion artean eztabaidatu behar dugu. Guztion artean egin behar dugu, guztiontzat baliagarria izan dadin.

Bide horretan, Lurralde Askeak argitaratu berri duen Bizimodu onerako 100 Konpromiso liburuko euskararen atalean esaten den moduan, euskal herritarrok euskaraz ikasi eta bizi behar dugu Euskal Herri osoan, horretarako desobedientziaz, erresistentziaz edota ekintza zuzenaz jokatu behar badugu ere. Hori izango da euskal instituzioei Euskal Herrian euskaraz bizitzeko behar dugun benetako politika eta marko juridikoa bideratzeko modu bakarra. Txillardegik zioen bezala, “hizkuntza ere bi hankaren gainean mugitzen den zerbait da; alde batetik erakundeak behar ditu eta herri mugimenduak, bestetik”, baina bakoitzak bere lana eginez: herrigintzak, jendarte mugimenduek, euskal nazioa behetik gora eraikiz eta euskal instituzioek estatugintza goitik behera osatuz. Horretan datza herritar eleanitzez osaturiko Euskal Herri euskalduna eskuratzeko uztarria.

Gauzak horrela, ez dugu euskara eta Euskal Herria bigarren mailara kondenatzen duten Hizkuntza Politika eta beste politikekin kolaboratuko. Libre izateko, izan gaitezen euskaldun eta gaurko egoeran, desobediente.

Joseba Alvarez, SORTUko kidea