Euskal Autonomia Erkidegoko 9-10 eta 13-14 urteko ikasle guztiei egin dizkiete galderak, haiek elkarren artean eta irakasleekin, gela barruan eta jolastokian, zein hizkuntzatan egiten duten jakiteko. Proiektua erraldoia (hemen txostena), eta horren inguruko atzoko jarduna mamitsua, angelu askotatik begiratua. Hona zaparrada bizitik ateratako tantak, inolaz ere atzokoaren laburpen izan nahi ez duena:

Eskola gotorleku, atmosfera kontrolatu, kontrapisu…

Hiru termino horiek behintzat erabili zituzten eskola euskararen normalizazioan betetzen ari den funtzioa kontuan hartuta. Mikel Zalbidek esana: “Hartuko bagenitu etxea, lagunartea, administrazioa… garbi dago eskola gotorlekua dela”. Dena dela, gotorleku horrek umeentzat bai, baina gaztetxoentzat nola gero eta indar gutxiago duen azaldu zuen: umeen bi gune nagusiak dira eskola eta etxea, 13-14 urtekoentzat berriz, bizitza eremuak hedatuz doaz, eta eskolaren eragina, txikituz.

Eduardo Apodakak eskolarentzat atmosfera kontrolatua terminoa erabili zuen, umeei erreferentzia eginez, eta ez gazteei. F. Xavier Vilak kontrapisuaz hitz egin zigun. Bildutako ehundik gora laguni ez desanimatzeko deia egin zigun, eskola zerbait izatekotan euskararen (bere kasuan katalanaren) normalizazioan daukagun kontrapisurik garrantzitsuena eta eraginkorrena delako.

Eskolako leihotik burua atera eta…

Seguru asko, emaitzak irakurri ditugun denok ariketa bera egingo genuen (txostena Soziolinguistika Klusterraren webgunean daukazue); 9-10 urtekoen erabilera emaitzak 13-14 urtekoenekin alderatu, eta uiiiiii, portzentajeek nola egiten duten behera… Inpresioa egiten du, baina atzoko saioan inor gutxi zegoen harrituta emaitzekin. Hala ere, gaiari heldu zioten. Zergatik umeetatik gaztetxoetara horrelako aldea? Eta sozializazio hitza erabili zen hitzetik hortzera.

Zigor Etxeburuak: “Nola bizi dira gurasoak? Erdaraz. Beraz, umeak ere bai”. Mikel Zalbidek muturreko konparaketa hau egin zuen: A ereduko ikaslea, eskolatik kanpo bazter guztietan euskaraz bizi dena. D ereduko ikaslea, eskolatik kanpo gaztelaniaz bizi dena. Eskola barruan zein hizkuntzatan egingo lukete batak eta besteak? “sozializazio unibertsalak unibertsalak dira”. Iñaki Martinez de Lunak esapide hau erabili zuen: “Umeek zer ikusi hura ikasten dute, zenbat eta gehiago zabaldu gizartera, horko erabilerara egokitzen dira”

Entzuleetan artetik bestelako fenomeno bat ere aipatu zen, hau da, nerabezaroa garai “arraroa”, “berezia” dela, eta denaren kontrako joera izaten dutela. Pakete horretan sartzen da euskararen kontra egitea, helduek euskaraz egiteko mezua luzatzen dietelako. Jaime Altuna ez zegoen oso konforme bertsio horrekin, haren ustez, araua apurtzeko nahia izaten dute nerabeek, baina heldu izateko gogoa ere bai, eta haiei begira daude. Alegia, gurasoek zein hizkuntzatan egiten dute? Gaztetxoen kultur, kirol erreferenteak zein hizkuntzatan ari dira?

Jone Miren Hernandezen gogoeta

Zalantza batzuk jarri zituen mahai gainean:

-Ikerketa interesgarria da, kuantitatiboa. Hutsuneak baditu: behaketa bidezkoa (Arrue proiektuan umeei galdetu egiten zaie) eta tokian tokikoa falta dira.

-Aurreikuspenak egiteko ez dadila erabili ikerketa. Etorkizuna asmatzeko ez litzateke erabili behar.

-Kontuz ikasleen jardunarekin. Oso gordin kontatzen dituzte barneratuta dauzkaten estereotipoak.

-Eskolak zer eman duen. Lehen euskaraz zekitenak eta ez zekitenak geneuzkan. Orain, datuek erakusten dute eskolan continuum bat dugula. Euskaldunak dira, baina oso desberdinak.

Irakasleak gogogabetuta?

Iñaki Artola irakasleen ilusioaz aritu zitzaigun. Berak ez zuen esan ilusiorik gabe ari diren ala ez, baina gaia azpimarratzeak ulertzera eman dezake hortik badela zerbait. Mikroilusioak, ilusio autonomoak, arrazoizkoak, ez urrutira begirakoak, sortzeko beharra nabarmendu zuen.

Pablo Suberbiola Klusterreko kideak ohartarazi zigun 15 aditu / arituri eskatu dietela ikerketaren gaineko gogoeta, eta zehazki noiz ez badakigu ere, webgunean eta Bat aldizkarian argia ikusiko dute.

Oharra: Onintza Iruretaren Jalgi hadi plazara blogetik hartutako artikulua. Bertan euskarari buruzko gogoeta gehiago topatuko dituzu.