“Pintadek esan ohi dute paperek isiltzen dutena”. Horrela dio Berri Txarrak talde euskaldunaren kanta batek. Dendaz beteriko kaleetan ezkutatzen dira pintada horiek, ‘graffitiak’. Egunero milaka pertsonek gurutzatzen dituzten kalezuloetan. Hirietako publizitate panel handien ondoan. Probokatzaile, kritiko, ahaikari. Sistemaren aurka egiteko erabiltzen baitira askotan. ‘Underground’ kulturaren adar artistikoa direla esan ohi da. Kultura ofizial eta komertzialetik kanpo kokatzen den mugimendu baten adar artistikoa. Bestalde, luxuzko galerietan saldu egiten dira horietako asko, eta prezio bereziki altuetan.

Adibide argi bat da Banksy grafiti artista anonimoa. Bere lanek kritika gogorra egiten diote politikari, armen erabilerari, gerrari, merkatuari, modari, gizarteari, sistemari. Ez dira oharkabekoak inolaz, eta inorentzat. Egindako obrak oso famatuak dira batez ere bere ideologia eta ideiak konpartitzen dituen jendearen artean. Nolabaiteko erreferente bihurtu da askorentzat. Oihartzun handia izan zuen esaterako umeen esklabutza kritikatzeko egindako lan batek. Irudi hori erabili zuten hainbat pertsonek merkatu eta sistemaren aurka egiteko. Iruditzen zait pertsona horiek ez zekitela aipatutako obra 900.000 eurogatik saldu zela ‘London Film Museum’ deituriko aretoan, bertaratutakoei luxuzko Tattinger Xanpaina zerbitzatzen zitzaien bitartean.

Ez da bakarra, noski. Eta ez da hori saldu duen lan bakarra. Kaleko arte zirenak, herriaren obrak, erosi egin dira asko. Baina ez kaleko jendearengatik, baizik eta prezio altu horiek ordaindu ahal dituzten pertsonengatik. Eskaintzarik onena egin zuenak eraman zituen Banksyren lanak. Eta eskaintzarik onena egin zuenak eraman zuen Banksy bera ere. Salduta, herriaren izenean hitz egiten duen artista hori, sistemari erabat salduta.

Ze zentzu dauka kapitalismoaren kontra egiteak, aldi berean enpresa eta galeria handientzat lan egiten bada? Paradoxikoa, ezta? Sentitzen dut Banksy, zugatik eta nigatik, beti gustatu izan zaidalako zure artea. Baina merkatuaren kontra egiteko marraztutako lan horiek komertzializatzen dituzun bakoitzean, elikatu egiten duzu merkatua bera. Sistema kritikatzeko sortu dituzun obrak, gorroto duzun sistema horren parte bihurtu dituzu.