Alfonso Sastre idazle eta militante handia hil da
Madrilen jaio zen duela 95 urte, 1926an eta Hondarribian hil da, 1977tik aurrera bizi izan den herrian. Estatu Espainiarreko XX. mendeko dramaturgo eta intelektual handietakotzat jotzen da, literaturan, saiakeran, narratiban, poesian eta, bereziki, antzerkigintzan idatzitako lan ugariengatik.
Figura erraldoia izan da Alfonso Sastre Espainiako Estatuko kulturaren munduan eta horregatik izan da batez ere ezagun, baina konpromiso politiko handia erakutsi zuen, bai Espainiako Estatuan frankismoaren gorrian, baita Euskal Herrian ere. Espainiako Alderdi Komunistako kide izan zen, baina hura utzi egin zuen 70eko hamarkadan, Espainiaren erreformaren ideia besarkatzen ari zelako.
Euskal Herrian ezker abertzalearekin egin zuen bat, frankismoaren aurretik hasi eta hil arte. Herri Batasuna, Euskal Herritarrok, ilegalizazio garaietako Herritarren Zerrenda eta beste hamaika ekimenetan parte hartuz, bai sostengua eskainiz, baina baita sarri-sarri hauteskundeetako zerrendetan agertuz ere.
Jarduera luze honen ondorioz, hainbatetan jasan zuen Espainiako Estatuaren errepresioa: 1956an espetxeratu zuten ikasle garaian frankismoaren aurkako protestetan ari zela eta 1974an ere bai, Eva Forest bikote eta idazle ezaguna Madrilen atxilotu ondoren. Zortzi hilabete kartzelan igaro zuen orduan eta, baldintzapeko askatasunean utzi ondoren, Frantziako Estatura ihes egin zuen.
1982: arteaz eta konpromisoaz
1982an egin zion elkarrizketa ARGIArako Xabier Portugal zenak eta haren galdera zorrotzei jarraiki kontatzen du nola ekin zion idazteari eta nola gazte gaztetatik ikusi zuen bere bizitza eta antzerkia bat izango zirela: “Benetan harrigarria da giro hartan hain kultur kezka goiztarra sortzea, baina nik harrapatzen nuen edozein liburu irakurtzen nuen, eta haien artean hasieratik liluratu ninduen drama bat irakurri nuen laster. [Henrik] Ibsen-en Espectros izenekoa. Era berean, batxilergoko azken urteetan antzerkia egiten genuen nire ikastetxean, eta egiazko pasioa genuen hartarako. Benetako zorion momentuak ziren haiek. Azkenik, Teatro Nazionaletan kalitatezko espektakulu batzuk ikusi genituen. Bereziki Priestley-ren Denboraren zauria, eta Thornton Wilder-en Gure ziutatea obrek inpresio iraunkorra utzi zuten nigan. Horrela, hamazazpi urterekin irmoki erabakia neukan nire bizitza antzerkira eskaintzea”.
Bere esanetan, burugogorkeriak bultzatu zuen idaztera, eta frankistek fusilatutako Miguel Hernández poeta espainiarraren hitzak bere egin zituen: “Oso kaskagorra izan naiz beti eta horri esker iraun ahal izan dut hain denbora usteletan. Agian Miguel Hernández-ek soneto batetan dioena errepika nezake: ‘Zezena bezalaxe, zigorraren bitartez bizkortzen naiz’".
Eta intelektuala eta konpromisoaren arteko ohiko diskurtsoaz ere jardun zuten kultur kritikariak eta idazleak, bereziki horrek sormenean duen eraginaz. “Non daude denuntzia eta panfletoaren arteko mugak? Non bukatzen da panfletoa eta hasten denuntzia?”, galdegin dio Portugalek. Eta Sastreren erantzuna: “Nik alderantziz planteatuko nuke: non bukatzen da denuntzia eta non hasten panfletoa? Hala izanik, hura hasten da diskurtso dramatikoa diskurtso ideologiko bihurtzen den momentuan: hau da, drama batetan dauden ideiak beren artean kontrajarri beharrean, egileak defendatutako ideia bat azpimarratu eta bilakatzen hasten den momentuan”.
Xabier Portugalekin egindako elkarrizketa hau Sastre Baionako katedralean gose greba egiten ari zela egin zen.
Hogei urte geroago, 2003an, honakoa erantzun zion Pilar Iparragirre kazetariari honek ezkerreko intelektuala nor litzatekeen galdetu ondoren: “Bada, botereari men egiteari utzi eta honako baldintzatxoak jasoko lituzkeen agiri bat sinatzeko prest legokeena: sedizioa arteko desobedientzia zibilaren aldeko agiria; utopia iraultzaile, libertarioa eta sozialistaren aldekoa; eta egun batean bakoitzari bere ahalmenen arabera eskatu eta dauzkan beharren arabera eman hura -komunismoa, alegia- egia bilakatzea aldarrikatuko zuena”.
Gustatzen zaizkit dena leku berean eta denbora jarraituan eta epe motzean gertatzen diren filmak. Hauxe da kasua: Le cri des gardes, Claire Denis zinegilearena. Mendebaldeko Afrikan kokatu dute, herrialderik adierazi gabe. Adierazkorra da hori, filma hasi eta buka kolonialismoa... [+]
Han-hemen entzuna dut garai batean baserriz baserri joaten zirela musikariak, eskean pentsatzen dut. Soinua soinean hartuta imajinatzen ditut, atea jotzen eta aurpegia galanki botatzen, barrura sartu ahal izateko. Uste dut noizbait Ruper Ordorika entzun izan dudala entzuna edo... [+]
Ainda estou aqui memoria eta erresistentzia pelikula bat da, horrela esan du Walter Salles zuzendariak, ostiraleko pasearen aurretik. Iaz estreinatutako pelikulak sari dezente irabazi ditu, iazko Goya sarietan eta aurtengo Oscarretan film iberoamerikar onenaren eta film... [+]
Dominga Sotomayorren Limpia pelikulak estreinatu du Horizontes Latinos saila, Latinoamerikako pelikulena, hain zuzen ere. Txileko hiriburuan kokatuta, interna edo etxeko langile baten istorio klasikoa ekarri du pantailara Sotomayorrek. Herrialdeko hegoaldeko klase baxuko emakume... [+]
Zinemaldiko hasierako gala izan da ostiralean, eta Kursaaleko oholtzan Palestinaren eta Israeli boikota egitearen aldeko aldarriak entzun dira. Itziar Ituñok, Silvia Abrilek eta Toñi Acostak aurkeztu dute gala, eta hiruek egin dute Palestinaren alde.
José Alayónen La Lucha besarkadaz beteriko eszena batekin hasi da, indartsu, ohartu garen arte besarkada horiek kanariar borroka deritzon kirol bateko heltze teknika bat zirela. Fuerteventuran, Miguel aita (Tomasín Padrón) eta Mariana alaba (Yazmina... [+]
Zaila izan ohi da, Zinemaldian horrenbeste pelikula ikusteko garaian, egutegia ondo antolatzea. Sail ugaritako filmak aukeratu, gustukoak izango zaizkizunak bilatzen saiatu, egunak eta orduak ondo itxi... Tartean, ordu galduren bat betetzeko, atentzioa eman ez dizun lanen bat... [+]
Juzgurik ez dut egingo ea “okupa onak” edo “okupa txarrak” existitzen diren, baina bateren batek ziur desberdinduko dituela telebistan ikusten dituen “okupak” eta film honetakoak. Ze, funtsean, premia batek eraginda, bere jabetzakoa ez... [+]
Film honek irekiko du gaur, ofizialki, Donostiako Zinemaldia, baita Sail Ofiziala ere. Daniel Hendlerrek zuzendu du 27 noches pelikula, hein handi batean errealitatetik asko duena. Baina ziur ez zela istorioa errealki hain arin iragan.
Martha Hoffmanek 80taka urte ditu,... [+]
Euskal Herriko eta nazioarteko hainbat zientzialarik adierazi du Urdaibaiko erreserban eraikin bat paratzeak uretako hegaztiak kaltetuko lituzkeela. Horrez gain, eskatu dute Astilleros Murueta enpresa ohiaren jardueraren ondorioz lehortuta gelditu diren padura-azalerak... [+]
Gure Ametsa dantza taldeak soka-dantza dantzatu du Kalbario jaietako Piñastegi egunean. Herri osoa mahoiz jantzita esnatu da; portuan da gaurkoan festa. Sardina usaina sumatzen da eta umeak arranplan ari dira jolasean, txirristan. Helduak, berriz, kukainarekin. Bar Puerto... [+]
Urriaren 4tik 19ra iraganen da Nafarroako arte eszeniko komunitarioen jaialdia Iruñean, nazioartekotza eta kritika soziala ardatz harturik.
Aldundiak aurtengo Gipuzkoako Urrezko Domina emango dio abenduan Lourdes Iriondo Mujikari (Donostia, 1937-Urnieta, 2005) bere heriotzaren 20. urteurrenean. Aintzatespen horrekin, euskaren biziberritzean eta euskal kulturaren suspertzean Iriondok egindako “lan mamitsu eta... [+]
Etxea
Nhil
Autoekoizpena, 2025
------------------------------------------------------------
Etxea du izena Nhil taldearen hirugarren diskoak. Taldekideek azaldu dutenez, “etxea” baita taldea haientzat, eta entzulearentzat ere hala izatea nahi dute. Zazpi... [+]
Eresia. Hil-kanta aitari
Goiatz Labandibar
Elkar, 2025
------------------------------------------------------------------
Goiatz Labandibarrek azken urteotan Amez (2022), Bekatua (2023) eta Zoo (2024) idatzi ondoren, Eresia. Hil-kanta aitari (2025) argitaratu berri du... [+]