Somaliar itsaslapurrek Indiako Ozeanoan bi euskal arrantza ontzi bahitu izanak (lehenik Playa de Bakio eta orain Alakrana) agerian jarri du berriro ere euskal arrantza sektoreak bizi duen egoera larria. Aspalditik sortuz joan den egoera delikatu hori larriagotu egin da azken urteetan, eta gaur egun oso etorkizun zalantzagarria du jarduera horrek. Horren adierazle dira datu hauek: duela hamabost urte, Euskal Herria osoan 8.000 arrantzale eta 750 arrantza ontzi zeuden; gaur egun, berriz, 2.900 arrantzale baino gehixeago eta 300 ontzi baino gutxiago. Zehazki, Hegoaldeko ontzidiak 584 itsasontzi eta 6.546 arrantzale zituen 1992an; azken datu ofizialen arabera, berriz, 2008. urtearen amaieran ontziak 274 ziren, eta arrantzaleak, 2.624. Iparraldean, bestalde, garai onenetan 3.000 arrantzale zeuden; orain, berriz, 300 baino gutxiago.

Sakoneko arazoak

Zein dira egoera hori sorrarazi duten euskal arrantza sektorearen arazo garrantzitsuenak? Arrantzale izateak berekin dakar bizimodu latza izatea: denbora asko kanpoan igaro beharra, atuna zein bakailaoa lortzeko urruneko arrantzaguneetara joan beharra eta, orain Indiako Ozeanoan gertatzen ari den bezala, segurtasunik eza. Baina horrez gain, badira sakoneko beste arazo batzuk ere, egoera hori ulertzen laguntzen dutenak.

Arazo horietako bat da arrainaren lonjako prezioak ia erabat izoztu direla. Sektore horretako hainbat iturritatik ziurtatu dute lonjako prezioak ez direla ia batere aldatu azken hogei urteetan, merkatuetako prezioak izugarri igo diren arren; esate baterako: lonjan legatz kiloa 3 euro ordain daiteke, eta merkatuan, berriz, legatz horren prezioa kiloko 15 eurokoa izan daiteke.

Bien bitartean, armadoreak dituen kostuak izugarri hazi dira azken urteetan; batez ere, gasolioaren prezioa igo delako. Egoera horretan, arrantzaleak arraina zuzenean merkaturatzen saiatu dira, bai Iparraldean, bai Hegoaldean; edonola ere, saio horiek ez dira egoerari irtenbidea emateko bezain eraginkorrak izan. Zuzenean merkaturatzea oso zaila eta garestia da.

Beste arazo bat da gora bidean dauden herrialdeak sartu direla merkatuetan, eta arraste teknikak erabiltzen dituztenez, arrantzaguneak ahitzen ari dira. Antxoa da, bestalde, baxurako euskal ontzidiaren bizibide eta elikagai nagusia. Baina hura arrantzatzea debekatuta dago duela hiru urte, Europar Batasunak hala erabakita, espeziea berreskuratzeko helburuarekin. Oraindik ez dakigu datorren urtean udaberrian hasi ohi den antxoaren arrantzaldia baimenduko ote duten. Batzuen ustez, oraindik ere debekuak iraun egingo du; agian ez da erabateko debekua ezarriko, baina bai muga batzuk.

Gainera, duela urte batzuetatik hona, arraina beste herrialde batzuetatik inportatzen da, eta horrek ere eragin hondagarria du euskal arrantza sektorearen egungo egoeran. Hain zuzen, Forondako aireportua (Gasteiz) Euskal Herriko porturik handiena dela esan ohi da. Egunero, munduko leku urrunenetako arraina eta itsaskiak ekartzen dituzten hegazkin handiak iristen dira hara. Banaketa enpresa handiek munduko beste leku batzuetako arrain freskoa eta merkea eskaintzen dute egunero, eta horrek ere gure arrantzaleei ordaintzen zaien lonjako prezioa izoztea dakar.

Alturako eta baxurako ontzidiak

Ondoko taulan ontzidiei buruzko datuak ageri badira ere, komeni da kontzeptu horiek argitzea. Alturako ontzidia alturako freskoko arrantzan aritzen da, eta atuna zein bakailaoa ere arrantzatzen dute, gehienetan Bizkaiko golkotik oso urrun dauden arrantzaguneetan. Alturako ontzidiak 64 itsasontzi eta 1.140 arrantzale ditu. Itsasontzi horietako 34 alturako freskoko arrantzan aritzen dira, eta 409 arrantzale dituzte; beste 5 bakailao ontziak dira, eta 102 arrantzale dituzte, eta beste 25, atun ontzi izoztaileak, 629 arrantzalerekin.

Azken multzo horretakoak dira, besteak beste, duela gutxi bahitutako Playa de Bakio eta Alakrana ontziak.

Baxurako ontzidia gainerako arrantza motetan aritzen da; baina garrantzitsuenak antxoaren eta hegaluzearen arrantzaldiak dira. Baxurako ontzidiak 210 itsasontzi ditu, eta 1.484 arrantzale; haietatik 94 ontzi eta 887 arrantzale Gipuzkoako portuetakoak dira, eta 113 ontzi eta 576 arrantzale, Bizkaiko portuetakoak. Beste 3 ontzi eta 21 arrantzale EAEko ontzidiaren mende daude, baina kanpoko beste portu batzuetan.