Oker ez banago, Juan Mari Bandresek erabiltzen zuen ipuina Franco hil ondorengo lehen mitinetan. “Gazte bat ilargiaz maitemindu zen. Eta bere amodio-gutunak maiteari helarazteko, pentsatu zuen gutunekin harriak bildu eta haiek gorantz jaurtitzea. Ez zen gutun bakarra ilargira iritsi, baina arian mutila bihurtu zen herriko harri-tiratzailerik onena”.

Hau da, helburu ezinezkoen atzetik jarduteak izan lezake saririk. Edota hain maitea dudan Kavafisen poeman bezala: abia zaitez Itakara, han jarri helmuga; baina bidaian ikasiko duzuna, hori da altxorra.

GIROA

Adierazle askok dio euskal tribuaren etorkizunak hausnarketa behar duela: 30 urteren buruan jeltzaleek Ajuria Enea galdu dute eta sozialistek hartu, inoiz baino jende gehiago –baita ezker abertzalean ere– ari da aldentzen borroka armatutik, azken hamarkadetako diskurtso politikoak zaharkitu egin dira denboraren joanean...

Giro ona da ideia eta estrategia berrien bila abiatzeko, ilargiaz maitemindu edo Itakarekin liluratzeko. Arian, harriak jaurtitzen trebatu gaitezke edo itsasoan nabigatzen.

NAZIO/ABERRI

Esan nuen behin irratian zalantzak ditudala nire abertzaletasunaz, eta zalapartatxoa sortu zen. Aberri hitzak duen oihartzun epikoa eta trinkotasun esentziala ez ditut batere gustuko, edozein hizkuntzatan emanda ere. Eta, garrantzitsuago, aurrera egiteko oztopo ere bihur daiteke terminologia. Esaterako, “nazio bat gara eta autodeterminazio eskubidea dagokigu” ideia erabat itxia da, hartu edo utzi bakarrik ametitzen duena, ados nago edo aurka, bai ala ez. Gainera, historiara jo behar da argudiatzeko, eta honezkero jakin beharko genuke historiak ez digula oraina konponduko.

Oso bestelako musika du honako esaldiak: “Independentzia nahi dugu komeni zaigulako, hobeto bizitzeko”.

INDEPENDENTZIA

Hain da baldarra Espainia euskaldunokin, haiengandik askatzeko gogoa pizten duela. Neurri horretan nengoke ni independentziaren alde, ilargi horretaz maitemindu naiteke, Itaka horretara abiatu. Ez hainbeste euskal estatua lortzeko esperantzarekin –estatu balizkoaren bertsio guztiak ez ditut gogoko–, baina bai bidean eraiki dezakegun egitasmo kolektiboak animatuta.

Ze independentzia, egungo Europan, bakarrik lortuko genuke erreferendum bat irabazita. Eta badakigu zer egin behar den erreferendumak irabazteko: diskurtsoak moldatu, ertzak leundu, ilusioa piztu eta lagun asko egin, aurkariak baino gehiago. Eta niri lan hau interesatzen zait bereziki, helmuga bera –estatua/ilargia/Itaka– baino gehiago. Komunitatearen trinkotasuna da niretzat benetako altxorra.

KOMENENTZIA

Eta hauxe dugu komunitatea trinkotzeko itsasgarria, gehiengoak eraikitzeko giltza. Historia, kontzientzia eta militantzietatik haratago –ez horiek gabe, ez horiekin bakarrik– gehienoi komeni zaigunaren inguruan bihur gaitezke gehiengo. Eta ez dezagun ahantzi: gehiengoak ematen du hegemonia, eta hegemoniak biziraupena.

Horretan eman behar genituzke denbora eta indarra: aztertzen zer den, inporta zaizkigun gauzen artean, besteei komeni zaiena. Adibide bat, azaltzeko Katalunian latinoen hizkuntza hautuan nola txerta daitekeen komenentziaren ideia. Gaztelaniara bultzatzen dituzte katalanaren aurkakoek, hizkuntza komunaren diskurtsoarekin. Katalan zaleek buelta eman diote argudioari: “Gaztelaniaz, beti izango zara haientzat sudaca bat. Aldiz, guretzat, parles català, ets català. Komeni zaizu katalana”.

Esaterako.