Hiru bidaia euskarara
- Korrika 16k omenaldi ekitaldian dokumental hunkigarria eskaini zuen. Aljeriako Ramik, Baionako Mixelek, Gasteizko Jesus Marik eta Galiziako Tereixak euskararekin izandako harremana kontatzen dute. Ondorengo orrietan Mixele Aguerre elkarrizketatu dugu, eta baita Enrike Díaz de Durana eta Jose Perez ere, euskara ikasteko ahaleginean ari direnak azken biak.
Haurra zela euskara galdu zuenetakoa da Baionako Mixele Aguerre. Gero hasi zen poliki-poliki berreskuratzen eta orain AEK-ko langile eta eskolako irakasle da. Korrikak, Orio Produkzioak ekoiztetxearekin batera, prestatu duen dokumentaleko protagonistetako bat da Mixele Aguerre. Bidaia intimoak dokumental horretan lau lagunek euskararekin izan duten esperientzia kontatzen dute. Aljeriako ber-berea den Rami da bideoko beste protagonista. Goizuetar baten bidez Paristik Goizuetan lur hartu zuena. Bertan bizi da, euskaraz. Tereixa Galiziatik etorri zen Bilbora. Ikastoletan irakasleak behar zituztela eta euskara ikasten hasi zen. Orain Asti Leku ikastolako irakaslea da. Jesus Mari ermuarrak ere bere lekukotasuna azaldu du bideoan. Ermutik Gasteiza joan zen bizitzera eta euskara galdu. Urteak pasa ahala berreskuratu du.
Lau horiexek aurten Korrika 16k protagonista egin dituenak, Bidaia intimoak bideo dokumentalaren bidez.
Laster iritsiko zaie laurei korrika egiteko garaia. Tuteratik abiatu eta Gasteiza iritsiko da Korrika, martxoaren 26an hasi eta apirilaren 5ean bukatzeko.
Nolako harrera ukan du Bidaia intimoak filmak?
Filma pasatu eta gero nik entzun dudana izan da anitzek nire egoera bizi izan dutela: txikitan euskara genekien, gero eskolan frantsesez egin eta euskara galdu. Garai horretan familietan ez zuten kasu eman lanjer horretan. Beraz, filman ikusten ahal da berreskuratzen ahal dela euskara.
Noiz piztu zitzaizun euskara berreskuratzearen nahia?
Hiru urterekin eskola publikora joan nintzen –nire garaian ez zen elebidun–. Amatxik eta euskara bazekiten, eta nire aitak nahi zuen euskaraz ikas nezan, horregatik, eskola egin eta Kanboko kolegioan, astean oren bat ematen genuen euskaraz. Bertan, hilabeteen euskarazko izenak, urtaroak, eta antzeko gauzak ikusten genituen, baina ez genuen komunikatzen ikasten. Hala ere, talde on bat egin genuen hor, eta horrela, euskal mundua ezagutu genuen. Lagun bat egin nuen, berarekin segitu nuen beti euskaraz, baita Baionako lizeo garaian ere. Berarekin poliki-poliki euskaraz komunikatzen trebatzen nintzen, naturalki, lagun hori beti han baitzen, euskaraz mintzatzeko. Une horietan gogoa etorri zitzaidan euskara sakonago bizitzeko. Gerora, euskara irakasle bilakatu naiz, beti ukan baitut kuriositatea eta gogoa euskara besteei ere irakasteko.
Lanean ez ezik, eguneroko bizitzan ere euskaraz ari zara.
Ene amatxik bazekien, eta haren etxera joaten ginelarik beti egiten genuen euskaraz. Beti atxiki dut euskararen ulermena, nahiz eta banituen zailtasun batzuk hitz egiteko. Ene amarekin segitu dut frantsesez, gaur arraroa egiten zait ene amarekin euskaraz egitea, ez da naturala. Aldiz, nire haurrekin ez zait naturala egiten frantsesez egitea, euskaraz ari naiz. Lanean osoki euskaraz ari naiz, eta lagun askorekin ere bai. Baditut lagun batzuk nire egoera berdinean izanikoak, euskara konprenitzen dutenak baina hizkuntza berreskuratu ez dutenak. Gure artean euskaraz eta frantsesez erdi-erdi aritzen gara, baina egia da batzuetan batengatik frantsesera aldatzen garela.
“Euskaraz bizi nahi dugunon herrira”-k zer diotsu?
Euskaraz entzuten duzularik ezagutzen ez duzun tokian zerbait pizten da, zerbait sortzen zaizu, eta hori magikoa da. Bizipen hori irekitzen ahal da ez bakarrik hemengo jendeei, baizik eta kanpoko jendeei ere bai, euskara ezagutu behar da sentipen horiek bizitzeko. Denek bizi ahal dute esperientzia hori euskara jakinez gero, denei irekia da. Euskaraz ikasten baduzu, euskaraz egiten baduzu euskarak itzultzen dizu zerbait, gauza hori, bizitzen eta arnasten duzun gauza hori. Ongi etorri hori bizi nahi duten guziei, nahi baduzu.
Euskara berreskuratzearen bide horretan baduzu anekdotarik?
Kolegioan nintzelarik talde bikain horretan, trukea egin genuen Leitzako ikasle batzuekin. Hara iritsi ginenean, ikustea mundu hori, guk hemen ezagutzen ez genuena, hau da, karrikan jendeak, gazteak, zaharrak, denbora guztian euskaraz... ni harriturik nintzen! Hartan ez nuen halakorik ezagutzen, eta anitz markatu ninduen, biziki oroitzen naiz. Pentsatu genuen guk ere berdin egin beharko genukeela, eta horrela ere euskaraz egitera animatu ginen. Izan ere, euskara berreskuratzea ez da aski, praktikatu ere egin behar da.
Ia 30 urterekin hasi zinen euskaltegi honetan. Ordurako bazenekien euskaraz zerbait?
Eskola publikoan ibilitakoa naiz, A ereduan. Astean hiru orduz ikasten genuen euskara, eta ez zen nahikoa. Gero, 16 urterekin, lanean hasi nintzen. Euskaltegian hasi nintzen orain dela hamabi urte, HABEn, baina ez zitzaidan gustatzen nola ematen ziren eskolak, ariketak eta ariketak egitea zen. Ez zegoen beste ekintza motarik. Eta ez nuen lehenengo ikasturtea amaitu, baina ez arrazoi horregatik.
Berriro saiatzen ari zara hala ere. Zergatik euskara ikasi?
Lehenengo eta behin, gustatu egiten zaidalako euskara. Eta gero, ez dakit, neure burua aberasteko, janzteko. Koadrilako lagunak ikastolara joan dira eta euskaraz egiten dute; askotan egoten naiz haiekin, guztiak euskaraz hitz egiten, eta ni zer? Orain behintzat dakidana erabiltzen dut beraiekin nagoenean, lehen ez nuen ezer ulertzen. Nire bizitzan une inportante bat egon zen alde horretatik: lagun batekin joan nintzen mendira, frantses batekin egin genuen topo eta nire laguna harekin hasi zen ingelesez, baina nik ez nekien, eta pentsatu nuen: “Gaztea naiz, zergatik ez dut ikasi hizkuntza bat?”. Lehenengo, noski, nire herriko hizkuntza da ikasi behar dudana, eta gero besteak, ingelesa edo dena delakoa.
Bitxia da zure lagun taldean euskaraz aritzea denak. Eskualde honetan, ikastolan ibilia izanagatik ere, euskara gutxi erabiltzen da.
Bai baina... Nire lagun batek bereziki, ahal duela, euskaraz baino ez du hitz egiten edozein egoeratan. Primeran iruditzen zait.
Hasierako urratsetan zaude, baina euskalduntze prozesua azkenera arte eramateko determinazioa igartzen dizut...
Bai, bai, bai. Lehenengo ikasturtea amaitu eta gero errepikatu egin genuen batzuek. Nik esan nuen: berriz egingo dut ikasturte guztia, ondo ikasteko. Euskaraz ikasi nahi dut, erabaki tinkoa daukat hartuta.
Oraindik kostatzen zaizu euskaraz jardutea, baina ikasi duzun hori erabiltzen duzu?
Lagunekin bai. Eta erosketak egitean gauza batzuk euskaraz eskatzen ditut. Hara, dendari euskaldun gutxi dago Leioan, zaila da hemen edonon lehenengo hitza euskaraz egitea, nik agurtu beti euskaraz, gero askotan erdarara aldatzen gara, ama hizkuntzara. Gainera lotsatu egiten naiz, iruditzen zait nire euskara beste jendeari txarra irudituko zaiola. Lagunekin ez, haiek zuzendu egiten naute eta gustura, baina ezezagunen artean...
Eta ondo ikasitakoan? Nola ikusten duzu zure burua etorkizunean?
Badakit inguru erdalduna dela hau, eta pentsatzen dut horretara datorrela zure galdera. Nire etorkizuna euskaldun modura? Uste dut gero eta gehiago egingo dudala, eta gero eta hobeto. Lagunak euskaldunak dira, lankide batzuk ere bai... Uste dut nire bizitzaren zati handi bat euskaraz egin ahal izango dudala.
Euskara helduaroan ikastea zailegia dela diote batzuek...
Ez zait hala iruditzen. Hiztegia erraza da, beste gauza batzuk ez hainbeste.... Nire oztopo handiena aditza da, esaterako. Baina euskara helduaroan ikastea oso zaila dela gezur handia da.
Goizean goiz hasi behar dut / motibazio bila / euskara ez da ingelesa / baina ez dago hila… Zumarragako lan egoera ez ezik, besterik ere erabili zuen gasteiztarrak euskara ikasten hasteko. “Oposizioak ere izatekoak ziren eta jakina zen euskara baloratuko zutela. Eta, orduantxe, euskaltegira. Ordu arte, beti lanean, ez nuen astirik euskarari bi ordu eskaintzeko. Arratsaldeko hiruretan bukatzen nuen lana Zumarragan. Bada, mokadua egin, edo mokadua egin gabe askotan, autoa hartu eta Bilbora joaten nintzen, han bizi bainintzen, eta Juan Mateo Zabala euskaltegira joaten nintzen. Ordu laurden bat berandu, beti”.
Egun askotan pentsatzen dut / hau dela inutila… “Alde batetik, ondo euskaltegian, baina gelan denbora asko galtzen genuela iruditzen zitzaidan. Etxean ikasten ohituta nago, eta ez eskolan hainbeste ariketa egiten. Ikasturte bat egin nuen. Zumarragatik Bilbora egunero, autoan, ziztuan… oso handia zen arriskua”.
Lau gauzak izen bat dute eta / gauza batek lau izen… “Ez naiz baldarra hizkuntzak ikasten, arazorik ez dut inoiz izan frantsesa ikasten, ezta ingelesa ikasten ere. Aldiz, oso zaila iruditu zait euskara. Alderantziz hitz egin beharra! Hitzen bukaeran egotea giltza, esaldiak atzekoz aurrera antolatu beharra… zaila. Uste dut zaila dela lan egin eta euskara ikastea, oso zaila”.
Kokoteraino nago / klaseak aditzen / pegatak ipintzen / ta dirua biltzen / nola sartu nintzen / ez dut konprenitzen / lan on bat bilatzeko / ez badu serbitzen. “Gaur egun euskara ulertzeko gai naiz. Lagunarteko elkarrizketa bat, adibidez, ulertuko dut euskaldun berrien artekoa baldin bada, edo ETBkoa bezalakoa baldin bada. Gaur egun… Galdakaoko ospitalean lan egin dut duela sei hilabete arte eta Gasteizko Txagorritxun ari naiz orain. Han, euskaldunak ziren gaixoetako asko –Gernika, Markina, Durango eta bestekoak–, baina medikuarekin gaztelaniaz egiteko ohitura barneratua dute. Dena dela, euskaraz agurtzen nindutenean era berean agurtzen nituen nik, baina euskaraz segitzen bazuten, ezin izaten nien ulertu. Bermeokoak eta! Nik ezin ulertu! Gasteizko Txagorritxun, berriz, ez dut ia euskararik entzuten… Euskarazko harremanik ez dut lanean. Horraino heldu naiz… Gaur gaurkoz ez dut gehiago saiatzeko asmorik, hamaika eginkizun ditut. Dakidana erabiltzen saiatzen naiz, baina kosta egiten zait, asko: lotsa ematen dit, okerra besterik ez dut egiten hitz egiterakoan, jabetzen naiz horretaz eta ez dut batere ondo eramaten. Denbora behar izaten dut esaldiak osatzen, pazientzia handia behar du nirekin euskaraz hitz egin nahi duenak: nekagarria naiz!”.
Enrike Díaz de Durana Santa Coloma, ongi etorri euskaraz bizi nahi dugunon herrira!
Andrea Velasko dietista eta nutrizionistak elikaduraren bidez menopausiak eragindako aldaketak kudeatzeko zenbait gako eman ditu.
BRN + Auzoko eta Sain mendi + Odei + Monsieur le crepe eta Muxker
Zer: Uzta jaia.
Noiz: maiatzaren 2an.
Non: Bilborock aretoan.
---------------------------------------------------------
Ereindako haziek ura, argia eta denbora behar dute ernaltzeko. Naturak berezko ditu... [+]
Sei urteko etenaldiaren ostean, maiatzaren 18an, Sortzen jaia ospatuko dute Takoneran D ereduko eskola publikoen aldeko jaia. Ikuskizunak, haurrendako jolasak eta Gorka Urbizu edota Borla taldeen kontzertuak izango dira.
Ikusiz zenbat psikologok, medikuk, terapeutak… metodo mirakuluak partekatzen dizkiguten, pentsa daiteke haurren heziketa nazioarteko kezka dela eta denok adituak bilakatu garela.
Ebroko Konfederazio Hidrografikoko (CHE) lehendakariak egin du iragarpena aste hasieran: Esako urtegia handitzeko lanen laugarren moldaketari aurten ekingo diote eta urtegiaren eskuin magala egonkortzeko 47 milioi euro gastatuko dira.
Gasteizko Udalak esan du enpresa negoziatzera deitzen ari dela. Sindikatuek eskatu diote Gasteizko langileak defendatu ditzala Enviserren jabea den AEBetako inbertsio funtsaren aurrean.
Bilboko, Gasteizko eta Donostiako herri jaietako ordezkariek agerraldi bateratua egin dute maiatzaren 8 honetan, txosnei jarritako zailtasunak salatzeko eta jai eredu herrikoa "desagertzeko arriskuan" dagoela ohartarazteko.
Aurreneko aldiz Euskaraldiaren barruan Hikaldia egingo da. 83 herrik eman dute izena. Iaz hitanoa bultzatzeko sortu zen ZirHika talde eragileak antolatu du ekimena, Tauparekin batera. Patxi Saez Beloki ZirHika taldeko kidea elkarrizketatu dugu. Bi helburu dituzte estreinaldian:... [+]
Azken asteotan, energia berriztagarriei buruzko eztabaida komunikabideetan zabaldu da. Euskal Herrian, lehenik eta behin, Aritz Otxandianok jasandako erasoaren kasu mediatikoa izan genuen, berak energia berriztagarrien aldeko jarrerari egotzi ziona; handik egun gutxira,... [+]
Antonio Turiel fisikari eta CSICeko ikerlariak aspaldiko urteetan ez bezala bete zuen Hernaniko Florida auzoko San Jose Langilearen eliza asteazkenean. Zientoka lagun elkartu ziren Urumeako Mendiak Bizirik taldeak antolatuta Trantsizio energetikoaren mugak izeneko bere hitzaldia... [+]
"Bake zubiak eraikitzeko laguntza" eskatu dio jendeari balkoitik egin duen lehen agerraldian.
“Proposamen oso eskasa egin du Hezkuntza Sailak, berme eta zehaztapenak txertatu barik”, kontatu dio ARGIAri STEILASeko bozeramaile Haizea Arbidek. Ostegun honetan bilera izan dute sindikatuek eta Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak, EAEko irakaskuntza publikoko... [+]
Epaiak dio 2001ean Sorzabalek egindako autoinkulpazioa "tratu txarren ondorioa" izan zela, eta beraz, "baliogabea" dela. 1995ean Irunen lehergailu bat jarri izanagatik atxilotu zuten 2001ean, eta bost egunez inkomunikatuta atxiki zuten, gogorki torturatuz.
Sorionekuak mugimenduak larunbaterako mobilizazioa deitu du. Goizean herriz herri Nafarroako zubietan elkartuko dira eta arratsaldean Iruñean manifestazioa abiatuko dute, Kostarapea parketik (Trinitarios-Tren parkea) abiatuta 17:30ean. Ireki ateak euskarari lelopean... [+]