Pello Zubiria zubiria@argia.eus Britainia Handiko lur jabegoan erreforma egitea aldarrikatzeko kanpaina hasi du The New Statesman astekariak. Aspaldian ez zen horrelakorik entzun herri industrializatu batean. Laborariei lurra emateko baino gehiago etxebizitzak ugaritu eta merkatzeko asmoz planteatu dute hemen. Lurjabe handiei eremuak kendu eta laborari txikiei ematea, horixe izan da mugimendu iraultzaileen asmo klasikoetako bat. Oraindik ere entzuten da; laborantzak garrantzi berezia duen herrialde atzeratuetan ia beti. Baina The New Statesman aldizkariak Britainia Handirako proposatu du, nekazaritza baino gehiago etxebizitzen urritasuna konpontzeko asmotan. The New Statesman 1913an sortu zuten, jende hezi eta erangindunen artean ideia sozialistak zabaltzeko. Fabian Society elkarte sozialista txiki baina famatuko kideak ziren bere sortzaileak, eta tartean zegoen Bernard Shaw ere. Gaur honela definitzen du bere burua kazetak: "Astekari honek fundatzaile haien ideien alde egiten du lan. Lotsagabea, dotore idatzia eta zorrotza, The New Statesman gaur ere edozein buru argirentzako irakurgai beharrezkoa da". Britainia Handian etxebizitzak urri eta garestiegiak direlako ekin zaio kanpaina honi. "Aberats gutxi batzuek, horietako asko aristokratak, Britainia Handiko lur eremuaren %69aren jabe dira. Horren ondorioz dira hain garestiak etxebizitzak, eta milioika pertsona ezin dira etxea erostera iritsi. Sistema feudal hau bukatzeko ekin diogu `Land Reform Campaign' honi". Jason Cowley da kazetako literatur erredakzioburua eta berak idatzi du lurraren erreformari buruzko dosierraren barruan "Property Scandal" (Jabegoaren Eskandalua) izeneko artikulua. Bere ideia adierazteko, gaztetan oporretara joaten zen Cumbria eskualdean aurkitu du adibidea. Cumbria Eskoziarekin muga egiten duen eskualde ingelesa da, Irlandako itsas bazterrean kokatua. Cowley bakantzetan Cumbriako Cark-in-Cartmel herrixkara joaten zen. Hango kale estu eta adokindunak, hipodromoa, liburu-denda zaharrak, ostatuak eta XII. mendeko eliza polita gogoratzen ditu. Baina "Cark bisitatu nuen lehenbiziko aldian, zerbait bitxia nabarmendu nuen: hango etxe txiki gehienak, baserri guztiak eta inguruetako eraikuntza guztiak kolore berdinarekin zeuden margotuta, `martin arrantzale urdina' deituko genukeen kolorez. Gero esan zidaten etxe horiek guztiek Cavendish familiarenak direla, 1610ean eraiki eta XIX. mendean berritu zuten Holker Hall gazteluaren jabearenak". 15.000 akre (6.000 hektarea) baino gehiago lur ditu Holker Estate etxaldeak, Cumbriako hegoaldean. Baserriak, landa turismo etxeak... eta Morecombe Bay-ko hondartzetarako pasabidea ere berena denez, itsasertz horretako arrantza eta itsaski bilketa ere Cavendishtarrek kontrolatzen dute. Holker Halleko jauna gaur egun Hug Cavendish da (Lord Cavendish of Furness) baina Cavendishtarren buruzagia sir Peregrine Cavendish da, Devonshireko 12. dukea. Cavendish leinuaren arrastoetan arakatuta, Jason Cowleyk esplikatzen du nola iritsi ziren gaur dituzten aberastasun izugarriak edukitzera: Erdi Arotik lurrak pilatu eta pilatu ari zirelarik, XVI. mendean monasterioak hustu eta desjabetu zirenean sendotu zuten beren indarra, eta gero aristokrazia barruan egindako ezkontza bidez jarraitu zuten jabegoak handitzen. Gaur 65.000 akre (26.000 hektarea) dituzte Britainia Handian eta beste 8.000 akre Irlandan. Aizkorriko parke naturalak 18.000 hektarea ditu. "Zergatik izan behar du familia bakar batek, eta hau bezalako beste batzuek, hainbeste lurren jabe, hainbeste jende gazte gela bakarreko bizileku xume bat ere erostera iritsi ezin denean?", galdetzen du Cowleyk. "Erresuma Batuak 60 milioi akreko (24 milioi hektarea) zabalera baldin badu, horren guztiaren %69 biztanleen %0,2ren esku dago. Bestela esanda, 158.000 familik daukate 41 milioi akreren jabetza, eta gainerako 24 milioi familiak lau milioi akretan bizi dira". Espainia omen da lurjabetzaren kontzentrazio handiagoa duen herrialde europar bakarra. Zergarik ez eta diru-laguntzak Azken urteotan lur eta etxe erosle britainiarrak ari dira Europako etxalde askoren jabe egiten. Mediterraneo aldeko inbertsioen kontua ezagutzen genuen lehendik, baina orain izugarri dibertsifikatu dituzte erosketak. Gure artean, zalaparta puska bat sortu du Zuberoako baserri bat ingeles batzuek erosi nahi izanak, eta bertako laborariek egindako okupazioak. Baina Frantziako beste leku askotan, Bordele ondoko Dordoñan adibidez, herri ugaritan nagusi dira jadanik ingelesak. Bertako egunkaria ingelesezko atalak eskaintzen hasteraino. Frantziako komunikabideetan azaltzen diren erosle ingeles guztiek diote gauza bera, Britainia Handian etxea erosteko modurik ez dela, eta Frantzian (zer esanik ez Espainian) prezioak askoz apalagoak direla. Eraikitzeko lur gutxi dela Britainia Handian, hori esaten da. Lurraren jabegoan aldaketa egitea beharrezkoa dela argudiatzeko, aldiz, The New Statesmanek dio lurjabe handiek beren eremuak ez saltzeari ateratzen diotela etekina, bere horretan atxikitzearen truke estatuak eta Europar Batasunak subentzionatzen dituelako. "Labur esateko, herritar arruntari dirua kentzen diote sakelatik aberatsen eskuetara joateko, gero horiek lurraren jabegoagatik zergarik ez dute eta ordaindu behar. Diru-laguntzak eten eta lurjabeei zergak pagatuarazi beharra dago. Lurjabeak dira, ez funtzionarioak". Baina mendeetako endogamiak lagunduta, aristokrazia britainiarra kasik minoria etniko bilakatu da. "Mendeetan barrena elkarren artean ezkontzearen poderioz, tribu bat sortu dute, talde berezi bat, elkarren antza duten jendez osatua, hitz egiteko manera bitxi berarekin, eskola beretara joanez, elkarren interesak defendatu eta kanpora begira kontrola hedatzen dutenak, armada, Alderdi Kontserbadorea, eta gehien saltzen diren egunkariak erabiliz". Laboristen biltzarraren bezperatan hasi du kanpaina The New Statesman aldizkariak, demokraziaren aspaldiko zorra dela eta behingoz lord zaharkituei lurrak kendu edo utziarazi behar zaizkiela argudiatuz. Artikulu sakonekin batera, irakurleen iritziak biltzen ditu foro batean. "Land Reform Campaign"en ideiak defendatzen dituzte artikulugileek, baina foroetan eztabaida handia da. Sue Thomason izeneko emakume batek honela argitu du kanpainaren kontrako bere iritzia: "Ni ere pobreegia naiz etxe baten jabe izatera iristeko, maizter izatearekin konformatu behar dut. Nik ere uste dut gaurko egoera oso polita ez dela, baina beldurra ematen dit nire herria etxez betetako lurraldea izatera iritsi daitekeela pentsatze hutsak. Beraz, ez nator bat zuen ikuspegiarekin. Utzi diezaiegun aberatsei beren lurraldeak atxikitzen hori baldin bada eremu horiek eder mantentzeko bide bakarra. Egia da eskualde honetan ezin dudala etxea erosi, baina ez dut erosi nahi etxe hori gaur basoa den lekuan eraiki behar baldin badute". Informazio gehiago: Land Reform Campaing "The New Statesman"en gunean Kevin Cahillen liburua "Noren eskuetan dago Britainia Handia Peregrine Cavendish, Devonshireko 12. Dukea George Monbiot gai beraren inguruan "The Land is ours" (Lurra gurea da) mugimendua