En Berriozar reivindicastes a independencia de Euskal Herria, pero non sei si a reivindicación da independencia ou da autodeterminación, do novo estatuto... teñen moita forza no día a día da esquerda abertzale.
Eu creo que a nacionalidade está no centro do noso día a día. A nacionalidade segue sendo a principal causa da existencia da esquerda independentista. Como mozo, temos a responsabilidade de recoller e difundir esta testemuña. Como pobo queremos ser donos de nós mesmos e decidir, pero a independencia é tamén unha estratexia para ter máis competencias como pobo.

Cando di “nós”, penso que tamén está a falar doutras institucións da esquerda independentista.
Desde onde está cada institución cumpre as súas funcións, e a nosa función é chegar aos mozos de Euskal Herria e dar paso a estes temas dentro do proceso de liberación.

Por falta de condicións, finalmente, en Berriozar suspenderon o acto sobre presos políticos en Semana Santa. Por que querían facer a sesión? Que querían dicir?
Queriamos facer un exercicio de memoria, porque hai que sacar á luz toda a memoria do conflito. Por unha banda, queriamos falar do carácter político dos presos; e por outro, das razóns que están no centro do conflito político. Nestes longos anos negáronsenos dous dereitos como pobo: o recoñecemento da condición nacional e a autodeterminación. Ademais, agora que estamos na solución do conflito, queriamos pór encima da mesa a importancia da volta a casa dos presos.

Tal e como explicamos na rolda de prensa anterior e no propio encontro, cando fixemos público o discurso e o acto, coas condicións que se impuxeron polos tribunais co impulso de Covite, UPN e pp, entendemos que se prohibiu de facto. O acto celebrouse no primeiro día do encontro, e baixo esas condicións policiais, tentaron criminalizarnos. Se o fixemos, corría o risco de condicionar os próximos días. Por iso dixemos que non había condicións para facelo, porque nos deixaba sen ningunha garantía para levar a cabo o proxecto.

Cre vostede que na sociedade vasca fálase suficientemente do tema dos presos desde a perspectiva que vostede manifestou?
Creo que non. Desde moitos puntos de vista, tentan construír e impor relatos parciais, e o que sucedeu connosco nas últimas semanas é un síntoma diso.

ERNAI constituíuse en 2013, dous anos despois do cesamento da actividade armada de ETA. Cando eras un neno, ETA e o conflito vasco estaban a lume vivo, hoxe en día iso é pasado, aínda que quedan rastros. Como vives ti a época?
A nosa xeración non viviu aquela época, e cando naceu Ernai a esquerda abertzale estaba inmersa nun profundo cambio de estratexia. A nosa xeración viviu as consecuencias que quedaron do conflito, pero os problemas básicos que o orixinaron, o recoñecemento e a autodeterminación da condición nacional, seguen existindo. Por tanto, como pobo aínda temos que facer todo o exercicio da resolución do conflito. Ademais, hoxe en día podemos estar ante un novo momento político no que se refire ao recoñecemento nacional e o dereito a decidir, e como mozos, correspóndenos abordalos.

Por que dis que no recoñecemento nacional e no dereito a decidir podemos estar ante outra fase? Onde están os indicios? Por unha banda, abríronse os debates sobre o novo
status e, por outro, hai unha gran maioría social que se une a estes obxectivos. Iso podémolo ver claramente nas eleccións, pero tamén na mobilización social, un exemplo diso é a mobilización social que Gure Esku organizou para o 7 de xuño en Bilbao. O impulso nacional está a revivir e aos mozos correspóndenos dar un salto nese campo.

Bo, as enquisas son enquisas, pero en función delas o apoio ao independentismo atópase no momento máis vulnerable das últimas décadas.
Hai que ver como se fan estas preguntas. En calquera caso, unha gran parte da sociedade recoñece esa condición nacional de Euskal Herria. Isto viuse nas mobilizacións sociais dos últimos anos, por exemplo, na folga feminista xeneral do ano pasado: conseguiuse un amplo acordo de país entre diferentes axentes sociais de Euskal Herria sobre a base do sistema vasco de coidados. Co salario mínimo tamén ocorre algo parecido: Na CAV xa existe unha iniciativa lexislativa e en Navarra tamén se está abrindo o debate. Por tanto, eses debates non serían posibles si na sociedade vasca non existise o apego á nación, e si non sentise que en Euskal Herria o pobo pódese construír noutros termos.

É evidente que hai adhesión de moitos cidadáns á nacionalidade, pero é débil ou forte?
Eu diría que existe e que se está incrementando, é o exemplo que expliquei anteriormente.

133 mozos de ERNAI enfróntanse a multas de até 300.000 euros por organizar protestas na rúa na súa contra. Como está a cuestión?
A multa afecto a cada persoa, polo que os recursos se presentaron de forma individual. Nestes momentos, estes recursos atópanse ante o Xulgado do Contencioso-Administrativo de Vitoria-Gasteiz. Tivemos un xuízo e chegou o resultado provisional: segundo iso, na iniciativa que tivo lugar en Vitoria non había desordes públicos e no caso de Bilbao non houbo unha desorde pública grave. Por tanto, no caso de Vitoria-Gasteiz as multas foron suspendidas –eran unhas doce– e no de Bilbao reduciuse o número de multas. Esta sentenza aínda non é fixa, pero si confírmase esta vía, consideramos que debería ter un antecedente para o resto das cuestións. Dixémolo no seu momento, con estas multas, o Departamento de Seguridade puxo en marcha unha operación contra Ernai, e esta sentenza indica que iso foi así.

A escaseza e o encarecemento da vivenda son grandes problemas, especialmente para os mozos: hai que facer máis casas? Repartir mellor as existentes? Hai
vivendas, pero a vivenda é hoxe un negocio co que se especula. A vivenda é un dereito, pero os mozos non temos garantido o acceso a unha vivenda digna; e si é un dereito, debería garantirse a través das políticas públicas. O capitalismo, con todo, converte todo en negocio e iso tamén. Por tanto, hai que facer políticas públicas para facer fronte a iso, para limitar ese negocio e para garantir a vivenda para todas as persoas.Dalgunha
maneira, os mozos non podemos ir de casa dos pais até os 35 anos, e iso condiciónanos o desenvolvemento das nosas capacidades psicosociais, o cal nos limita en moitos sentidos. Con todo, o problema da vivenda non é o problema que temos só os mozos.

As investigacións apuntan a un aumento do racismo e o machismo na sociedade en xeral. Observades iso entre os mozos?
Ultimamente saíron moitas enquisas e difundiron que os mozos somos máis machistas, máis racistas... Desde a mirada dos maiores, parece que os mozos somos culpables destes incrementos. Non creo que os mozos sexamos máis machistas que fai 20 anos. Porque a nosa xeración se politizou desde o feminismo, e por iso creo que somos a xeración máis feminista de todos os tempos. Hai valores reaccionarios que se están estendendo en todo, vémolo tamén en Europa, pero creo que iso non é tan forte en Euskal Herria. Con todo, pode ocorrer que, como consecuencia do feminismo, puxéronse uns límites aos que nalgúns sectores está a enfrontarse con valores regresivos. En Euskal Herria tócanos reforzar a nosa propia axenda para poder competir nun sentido común feminista, e niso os mozos temos algo que dicir, é a nosa obrigación.

Facendo referencia ao feminismo, nos últimos anos tamén se viviron tempos convulsos dentro do feminismo. A vós afectouvos isto? O movemento feminista de
Euskal Herria sempre foi un espazo plural e hoxe en día ségueo sendo. Esa pluralidade leva que haxa algúns conflitos e debates, pero iso é enriquecedor e non creo que haxa outros problemas.

Non son os mellores tempos para a militancia. Hai dous anos vostedes tamén falaban de “militancia líquida” nunha entrevista en ARGIA. Como está a vosa militancia e ánimo?
Estamos nun proceso de expansión e Ernai está a fortalecerse. O Topagune de Berriozar foi unha mostra diso, ou a mobilización multitudinaria que realizamos en Donostia, en Tafalla... e levamos a campaña á Independencia a 75 pobos, organizando días de Independencia. A sociedade é líquida, cada vez ten menos certidumbre, as cousas cambian dun día para outro, salguen fenómenos novos e iso, en xeral, dificulta que a xente teña asas fixas. Con todo, a xente quere militarse e ERNAI, ou calquera que queira levar a cabo a militancia política, terá que adiviñar como adaptar a militancia a estes tempos líquidos.

ERNAI reivindicou a derriba das cruces franquistas. Vostede é de Aretxabaleta, e preto de alí está o monte Udalatx. Este ano derrubouse a cruz da zona. Isto xerou unha gran controversia en Arrasate e en todo o val. Como viches o sucedido? As
cruces franquistas tiñan un carácter fascista, pero Ernai non ten unha lectura precisa do sucedido en Mondragón, iso ocorreu noutros parámetros: para algúns era un símbolo relacionado co cristianismo, para outros era unha cruz colocada en homenaxe ás persoas falecidas no monte... pero eu non teño un posicionamento nese sentido.

Tamén no ámbito das enerxías renovables existe un gran debate na actualidade no País Vasco, sobre todo ao redor da eólica e a fotovoltaica. Como viven o debate? Para
empezar, eu non son un experto, e non sei dicir que ferramentas e onde as necesitamos. Déixoo aos expertos, pero á hora de falar da transición ecosocial, e si queremos que iso sexa xusto, temos que pensar como se fai e quen é o beneficiario. En Euskal Herria necesitamos soberanía enerxética e pór esa enerxía ao servizo da cidadanía. Moitas veces fálase de decrecimiento e temos claro que temos que vivir con menos enerxía. Por exemplo, ir de vacacións a Maldivas é sostible ou temos que quedarnos no País Vasco? Isto supón un gran cambio cultural e necesitamos un debate profundo para cambiar os nosos modos de consumo.

Comezan as festas nos pobos, os problemas entre o Movemento Socialista e a esquerda abertzale, a tensión en barrios e pobos... Como prevedes este problema este ano? É
importante situar o tema e saber que ocorre. Que son as festas populares? A reflexión está aí. Na nosa opinión, as festas populares son un espazo para facer pobo, e o axente que está en primeira liña nas festas populares é o movemento popular. ERNAI sumouse a este molde durante moitos anos. Se hai conflito nas festas populares, será co movemento popular, pero non creo que haxa un conflito directo entre Ernai e GKS no ámbito das festas populares.

É evidente que entre os mozos existe unha gran competencia entre Ernai e GKS. Hai moitos problemas, pero son os mesmos para os mozos: vivenda, condicións de traballo e precariedade... ves algún espazo de colaboración ou iso non é posible coa perspectiva que ten cada un?
Aquí hai dous proxectos políticos e dous obxectivos diferentes. Iso non é nada novo. O noso proxecto é conseguir unha Euskal Herria libre, socialista e feminista. Nós somos un movemento de liberación nacional e, por tanto, o noso obxectivo principal é levar adiante o proceso de liberación de Euskal Herria, e entendemos que iso farase en conexión cos diferentes valores, como o fixo a esquerda abertzale durante anos. Todo isto fainos diferentes.