Só dúas de cada 40 participantes, e ademais na mesma parella. Entrastes no mundo dos homes?

Idoia Karrera: Estamos afeitos traballar entre homes, pero é a primeira ou segunda vez que participo no torneo mixto coa miña parella de muller, normalmente o home é a miña parella de pa.

Loiola Zuazu: Nas competicións mixtas adoita haber moi poucas mulleres, e por iso, aínda que sexa mixto, cando te inscribes, xa sabes ou tes a idea de que probablemente vas loitar máis contra os homes.

Iso pode quitarlles as ganas de participar?

Carreira: A cuestión é que tamén fóra das competicións, nos adestramentos, adoitamos andar moito cos homes, e por tanto, iso non nos amedrenta, non nos impresiona. Eu, polo menos, non me condiciona, e ademais hai bo ambiente, non sinto discriminado ou menosprezado por ser muller. Damos o nivel, quizais tamén teña que ver.

Zuazu: Encántanos, si, pero como di Idoia, ten que ver que no tempo libre, fóra das competicións, adoitamos xogar cos homes.

Nese caso, encántavos coller o campionato, pero podedes entender que non hai poucas mulleres que teñan poucas ganas de participar no torneo?

Carreira: Sen dúbida. Ademais, as mulleres a miúdo tendemos a menosprezarnos, e non sempre é fácil que as mulleres que adestran con elas dean o salto a este tipo de competicións. Tamén é unha cuestión de empoderamiento, porque nesas ocasións as mulleres acovardámonos máis, facémonos máis pequenas.

Zuazu: Talvez deberiamos vela doutra maneira: imos pasalo ben e a ver como vai.

Carreira: Iso é, porque non vas gañar o campionato, pero o obxectivo pode ser pasalo ben, coñecer máis xente que xoga a pa, ir ampliando a rede… Ao mesmo tempo, neste tipo de competicións populares hai categorías moi diferentes: parellas potentes e parellas de menor nivel, formadas por mozos; eses mozos, aínda que sexa de menor nivel, veñen pasalo ben á competición e acabouse, e ás mulleres talvez pódenos custar máis, porque nos parece que xogar en contra…

No meu caso, empecei a participar en campionatos cun mozo da cuadrilla, porque el animoume; vía aptitudes en min e dicíame, "Benga, os dous xuntos podemos facer o máis do mellor". Aquilo deume moita forza, axudoume a crer en min mesmo.

Zuazu: É importante sentirche cómodo na cancha, coa túa parella, co teu xogo, co partido… e si non tes esa confianza en ti mesmo, é normal que non che queiras destacar nun campionato.

Carreira: Porque a competición non é só loitar contra outra parella, a xente vén vela, e si vesche pequeno…

Zuazu: Ás veces, xogar na competición é precisamente a maneira de quitarse ese autoconcepto de encima.

Carreira: Os equipos femininos que adestran xuntos en pa tamén son un gran impulso para dar o salto á competición. Por unha banda, porque se van formando e adquirindo seguridade, e por outro, porque si algún deles participa nun campionato abre camiño aos demais. “Mire, si el participou e eu estou a xogar contra el, eu tamén podo participar na competición, por que non?”.

Estades afeitos compartir o tempo libre cos homes e iso axuda a participar en competicións mixtas. Pero non é o máis habitual: a partir de certa idade, os mozos e as mozas practican o deporte por separado.

Carreira: É dicir, a estrutura está orientada a que os homes fagan deporte cos homes e as mulleres coas mulleres. Nós tamén, no club de pelota Atxiki [Idoia Karrera é a adestradora do club de pelota Atxiki de Irun], temos un grupo de mulleres que adestran con elas. Á fin e ao cabo, as mulleres necesitamos espazos nos que sentiremos cómodas para facer deporte, e ademais son espazos fundamentais, porque pola contra moitas mulleres non estarían en pa. A cuestión é, como protexer estas zonas e compatibilizar á vez co deporte mixto? É complexo, porque a separación pode facer que o salto ao deporte mixto sexa máis difícil para algúns, sobre todo para as mulleres, porque nos parece que os homes poden ter mellor nivel. Eu creo que ese é un dos principais obstáculos, e son os prexuízos, porque podemos ter un nivel similar.

O nivel (non dar) é un dos maiores obstáculos?

Carreira: O pasado verán, por primeira vez, no campionato de pa das festas de Moscova de Irun colocáronse tres niveles, o tres mixtos, e tivo un gran éxito, máis parellas que nunca se inscribiron no campionato, precisamente por esa gran oportunidade: cada unha situouse á altura que mellor vía e xogou máis comodamente. Os partidos foron moi equilibrados, e a final máis bonita que se puido ver foi a dos da terceira división. No primeiro nivel había moitos máis homes, no segundo era máis equilibrado e no terceiro había máis mulleres, pero a fórmula foi moi exitosa de face á participación.

Participades en campionatos de pa femininos e mixtos, percibides algunha diferenza?

Carreira: Eu non notei grandes diferenzas…

Zuazu: Eu tampouco. Algunha vez si que me tocou que os dous rivais véxannos e dígannos “bo, porque é contra dúas mulleres, podemos estar máis tranquilos, podemos xogar ao pelotote”. Neses casos sentín rabia, “Ah, si? Xa verás!”. Son os mesmos que se enfadan si perden contra as mulleres.

Carreira: Un clásico: “Xogas ben para ser muller”; afortunadamente, hai tempo que non o ouvín. E non vinculado aos torneos, pero nunha época na que xogabamos a pa, deime conta de que nunca me chamaban a min para quedarme á pa (entre homes de fóra da miña cuadrilla), pero si chamaban aos homes da miña cuadrilla. Frustrábame, e sei que non era cuestión de nivel, que era porque son muller.

Xa sexa un campionato mixto ou un torneo feminino, ides aos partidos da mesma maneira?

Zuazu: Nunca sabes o que vai pasar, porque dependendo do día e dunha chea de factores o partido pode ir dunha maneira ou outra. Nós sempre saímos a gañar, a xogar contra homes e mulleres, e hai partidos que cambian moito, porque de súpeto empezamos a acertar, ou a fallar moito… Imos creando partido.

Carreira: Sempre imos xogar, a divertirnos e a gañar. Que a parella é máis débil? Pois quizá un pouco máis suave, porque o obxectivo é que todos poidamos xogar e gozar. Que os rivais son moi bos? Pois quizais vaiamos baixando os obxectivos, “imos chegar a facer 15 tantos”; imos axustando os retos.

Zuazu: Pero non nos rendemos.

Sodes, pois, competitivos. O estereotipo di que a competencia é sobre todo dos homes e que buscan que as mulleres participen e divírtanse.

Zuazu: Nos campionatos femininos tamén se ve a loita das mulleres.

Carreira: A competitividade pode ser saudable, porque é algo que che incita a dar máis.

Zuazu: Sitúache ante uns retos que non ten por que ser gañar, senón dar ben á pelota, chegar ás pelotas, comunicarse ben coa túa parella…

Carreira: De feito, ás veces te perdes o partido, pero terminas cunha sensación moi boa, de facer un partido moi bo, de estar a gusto. Pero hai diferentes competitividades; aínda ves parellas que se enfadan entre eles, si non gañan ou si o compañeiro fallou.

Zuazu: O mal ambiente entre os membros da miña parella aumentou no caso dos homes, está relacionado en parte con saber xestionar a frustración. Deberiamos desenvolver unha relación sa co deporte. En caso de perder ou de xogar mal, non teño que culpar a min mesmo, o deporte ten que ter a motivación de seguir esforzándose e pondo novos retos, de seguir mellorando.

Na infancia e mocidade, o debate céntrase na conveniencia de que o deporte mixto desenvólvase de forma separada entre mozos e mozas.

Carreira: O reto é que os nenos e as nenas vivan con naturalidade o traballo en común para poder participar no deporte mixto. E é curioso porque están xuntos na escola e noutros ámbitos, de forma natural.

Zuazu: Cada vez son máis pequenas, máis naturais e aos poucos imos crecendo, separámonos. Iso vaise perdendo, a pesar de que os mozos e mozas educáronse xuntos.

Carreira: Aquí, na nosa cidade, puxéronse en marcha hai tres anos unha serie de exames polo menor número de mozas no deporte escolar, e viron que para traballar nun equipo tes que sentir o equipo e nese camiño decidiron facer grupos non mixtos para atraer ás mozas. O anzol de animar ás mozas ao deporte era non mixto e o obxectivo era pasar logo aos equipos mixtos. Debido á gran elaboración conseguiron que máis chicas se apuntasen, pero cando ese labor se reduciu un pouco, a tendencia foi reducir a participación das mozas.

Zuazu: O camiño faise paso a paso e as primeiras mozas teñen que animarse nalgúns deportes, teñen que gozar e despois decidir si queren xogar con elas, cos mozos ou como. A pelota feminina, por exemplo, ten moi pouca visibilidade, e si non se ve, é difícil influír e crear referentes. A medida que se crean os referentes, anímanse a probar. Á fin e ao cabo, o tema do mixto non é só si imos meter a todos no mesmo saco, senón que tanto os mozos como as chicas gocen do encanto do deporte. Por exemplo, cando era neno foi moi importante ter a unha moza que lle gustaba a pelota, porque fixemos o camiño xuntos primeiro á sociedade de pelota, logo aos campionatos… Se non tivese ese apoio, si estivese só, quizá non tivese tanta motivación. O club de pelota Atxikieta fixo un gran traballo creando esa amizade e apoio entre as mulleres, xa que si sentes esa protección poderás ir aos poucos madurando novos retos.