Glisofato, Cipermetrina, 2.4 D, Endosulfan, Atracina, Clorpirifo... Eses son os nomes dos fármacos que, tomados en Arxentina e ao longo e ancho do mundo, estendéronse con novos cultivos transxénicos. Destruídos a maior parte dos bosques autóctonos, os animais, quen se acorda dos antigas millóns de vacas arxentinas?, reducidos pola gran cantidade de plantas que se sementaban nos campos, os únicos que aumentaron son os velenos. E xunto a elas, as enfermidades dos cidadáns que respiran os seus aromas.

A finais do pasado mes de abril centos de médicos e persoal sanitario reuníronse na Universidade de Rosario para falar da nova epidemia no congreso Iº Congreso Latinoamericano de Saúde Socio Ambiental. Anteriormente, os arxentinos xa celebraran o IIº Encontro Nacional de Médicos de Pobos Fumigados.

Os profesionais reunidos en Rosario resumiron a gravidade do tema da seguinte maneira: “A saúde da poboación de países que continuamente fumigan en Arxentina sofre un ataque moi grave. Ademais, a situación empeora cada día e nestes lugares detéctanse enfermidades graves moito máis frecuentes que noutros lugares, como cancros, abortos, problemas de fecundación, nenos con malformacións conxénitas, etc.”.

Tanto na reunión de Rosario como na primeira celebrada en agosto do ano pasado na Universidade da cidade de Córdoba, presentáronse duras probas de documentación por parte de profesores universitarios e médicos sanitarios do lugar.

Como nas amplas zonas de Arxentina todo faise por xunto, a expansión da soia tamén foi desmesurada. A metade dos campos daquela república foron ocupados hoxe por ese legume. Si en 1990 plantouse en catro millóns de hectáreas, en 2010 superou os 18 millóns de hectáreas, a práctica totalidade de cultivos transxénicos. A suma de arroz, millo e outros transxénicos supera os 22 millóns de hectáreas.

Por suposto, a soia transxénica está casada desde a súa orixe co veleno, fundamentalmente co Glisofato que a corporación Monsanto vende coa marca Rondup. Isto mata as herbas; el está modificado xeneticamente para vivir no medio do veleno. Ademais do medicamento para secar as herbas, para matar insectos en Endosulfa e outros medicamentos deben estenderse nos campos. En 1990 xeneralizáronse 35 millóns de litros de herbicidas en terreos de Arxentina, e en 2010 superáronse os 300 millóns.

Para a felicidade dos amos de Monsanto, ademais de aumentar a demanda de sementes de soia que eles patentaron, moitas herbas e matogueiras aprenderon a enfrontarse ao Glisofato. Un neno pode imaxinar a solución: Máis glisofatos. Esta mesma hectárea, con 2 litros de Rondup despregados en 1996, necesitaba até 20 litros hoxe para manterse limpa.

Neste sistema viven pobos e rexións enteiras, porque o goberno de Buenos Aires regalou toda a agricultura á agroindustria. Nestes encontros –sempre segundo cifras documentadas polos médicos– viven 12 millóns de arxentinos. Dado que a forma habitual de propagar “remedios” para os cultivos é fumigar desde o avión, moitos dos 300 millóns de litros de velenos chegan ás casas, escolas, parques, fontes, hortas e lugares de traballo onde viven.

O que non se quere ver desde a capital

Nos congresos destacáronse dous problemas que nos últimos anos agraváronse nestes pobos fumigados. Por unha banda, que aumentaron os nenos que traen malformacións conxénitas, como os abortos involuntarios das mulleres embarazadas. Doutra banda, en nenos e adultos aumentaron tanto os cancros como outras enfermidades graves.

Na primeira sesión de agosto do ano pasado xa había médicos que levan máis de vinte e cinco anos traballando no mesmo lugar e da súa experiencia os cambios nas estatísticas de enfermidade que o goberno, polo escaso traballo que realiza nas estatísticas epidemiolóxicas, non se poderían coñecer doutra maneira.

Por exemplo, a doutora María del Carmen Seveso, encargada das terapias intensivas nun hospital do departamento de Chaco, explicou que os problemas de malformacións e canceríxenos, así como os respiratorios e alérxicos, como outras complicacións das mulleres novas embarazadas, aumentaron moito. Hai que dicir que Chaco é un dos departamentos nos que a soia transxénica estendeuse de forma salvaxe.

A delegada do Ministerio de Sanidade, Ana Lía Otaño, trouxo estatísticas máis concretas. As malformacións conxénitas, por exemplo, si en 1997 eran 19,1 de cada 10.000 nacementos, en 2008 chegaron aos 85,3. O cancro infantil ha aumentado de 8,03 a 15,7 casos por cada 100.000 habitantes. As enfermidades multiplícanse a medida que se achegan desde os centros das cidades ás proximidades dos campos de cultivo, debido á fumigación.

Na reunión de Córdoba deron moita importancia ás malformacións dos bebés recentemente nados, entre elas os fallos no peche do nervio. O neurocirurxián Hugo Gómez Demaio, ademais dos datos, mostrou unha serie de fotografías arrepiantes. Outros expertos, en cambio, mostraron nos laboratorios os resultados que o embrión de pitos e ras atopou aos poucos contaminado polo Glisofato, que ofrecen pistas para entender as malformacións que se producen nos seres humanos.

Como os vendedores de velenos sempre argumentan que é difícil demostrar que un tema concreto é o causante dunha malformación ou enfermidade, presentáronse estudos estadísticos concretos para aclarar dúbidas. Nalgúns deles cruzáronse as cifras dos nenos que foron creados con malformacións para relacionalos co mes da súa fecundación e os calendarios nos que se utilizan pesticidas. Ao parecer, este tipo de estudos estadísticos no mundo demostraron que os nenos de mulleres embarazadas que se quedaron embarazadas durante os meses de uso de pesticidas e herbicidas nas zonas rurais son os que presentan un maior número de erros graves.

Os médicos reunidos no Congreso de Córdoba en 2010 aceptaron seis propostas, que este ano foron ratificadas en Rosario. A primeira é que a sociedade debe saber que “os praguicidas son velenos, tóxicos que nos fan enfermar”. En segundo lugar, para garantir a saúde dos habitantes do medio rural, é necesario limitar o uso de boticas; é inaceptable que en seis meses do ano se perfumen tres veces ao mes todo o pobo.

Tres, que hai que prohibir que os campos fumiguen de avións. Catro, ata que os afumados aéreos cesen por completo, deben ser forzados a deterse a un quilómetro dos pobos. Cinco, que os medicamentos que mencionamos teñen que ser prohibidos, porque “son armas químicas reais”.
No sexto punto está a raíz de todo: hai que pór en cuestión o modelo produtivo baseado nos transxénicos e na agroindustria xigante. Millóns de cidadáns e cidadás que seguen sen poder vivir terán que moverse para iso.